Урарту

Урарту (хуритчә bi-a-i-na, әрм. Ուրարտու, төр. Urartu, фар. اورارتو) — Көньяк-Көнбатыш Азиядәге борынгы дәүләт (б.э.к. VIII—VI гасырлар). Чәчәк аткан дәверендә Әрмән таулыгы районын (Әрмәнстан, өлешчә Төркия һәм Иран) биләп торган.

Урарту патшалыгы Ուրարտու Արարատյան Թագավորություն' Biainili[1]
БЭК 860 — БЭК 590 →   →
Башкала	Арзашкун Тушпа (БЭК 832 елдан соң)
Дин	политеизм

Башкаласы — Тушпа (хәзерге Төркиядәге Ван шәһәре) шәһәрендә урнашкан булган.

Тарих

Б.Э.К. 9 гасыр азыгы — 8 гасырның 1 яртысында Урарту дәүләте чәчәк аткан. Менуа, Аргишти I ва Сардури II патшалыклары дәверендә Урарту территориясе шактый киңәйгән.

Коллар хезмәте киң файдаланылган. БЭК 8 гасыр уртасында Әссүрия патшасы Тиглатпаласар III (БЭК 745—727) Урарту гаскәрләрен берничә мәртәбә җиңгән вә Урарту составына керүче Төньяк Месопотамия һәм Төньяк Сүрияне басып алган.

Руса I дәверендә Саргон II җитәкчелегендәге Әссүрия гаскәренең яулары нәтиҗәсендә дәүләт вәйран булган. Әмма 7 гасырда Урарту Көньяк Кавказ артыда үз позицияләрен саклап калган.

Руса II (БЭК 685—645) бу җирдә яңа кальгаләр төзегән. Скиф-киммерий ялландык гаскәре ярдәмендә Урарту патшалары Фригия патшалыгын тар-мар иткәннәр (БЭК 676 ел).

Мидия патшалыгының көчәюе Урартуны Әссүрия белән якынлаштырган. Ләкин БЭК 6 гасыр башында Урарту Мидия тарафыннан тар-мар ителгән һәм аның составына кушылган.

Әдәбият

• http://annals.xlegio.ru/i_urart.htm 2007 елның 18 декабрь көнендә архивланган. Борынгы Урарту патшалыгында

Искәрмәләр

1. Paul Zimansky, "Urartian material culture as state assemblage," Bulletin of the American Association of Oriental Research 299 (1995), 105.