Сөләйман Абдуллин

Сөләйман Әюп улы Абдуллин (1928 елның 15 августы — 2002 елның 11 марты, Уфа) — совет җырчысы, Башкорт АССР-ның атказанган артисты (1986).

Сөләйман Абдуллин
Тулы исеме	Сөләйман Әюп улы Абдуллин
Туу көне	15 август 1928(1928-08-15)
Туу урыны	Үтәгол, Зиянчура районы БАССР, РСФСР, ССРБ
Үлү көне	11 март 2002(2002-03-11)
Үлү урыны	Уфа
Эшчәнлек еллары	—
Дәүләт	ССРБ Россия Федерациясе
Һөнәрләр	җырчы
Кораллар	тавыш[d]
Бүләкләр	Заслуженный артист Башкирской АССР[d]

Биографиясе

Сөләйман Абдуллин 1928 елның 15 августында Башкортстан Республикасының Үтәгол авылында туа, филармония сәхнәсеннән башкорт халык җырларын башкарган башкорт җырчыларының берсе була. Ул бу эшнең пионеры булган, аңа бөтен гомерен багышлаган. Абдуллинның иҗаты алдагы буыннарга да зур йогынты ясады.

Балачактан ул клуб һәм мәктәп концертларында, өлкәннәр һәм балалар соравы буенча, тауларда җырлаган. 8 яшендә ул беренче тапкыр район үзешчән сәнгать смотрында катнашып «Буранбай», «Ташкугай» кебек өлкәннәр җырларын башкарган.

Сөләйман Абдуллин иҗатында «Касмарт буе» җыры аерым урын алып тора (ул авыл янында уза торган елга). Аны әтисе ядкарь буларак кабул итә. 1942 елда Әюп-агай фронтка китәр алдыннан, 14 яшьлек улы белән бергә тауларга бирдегулга күтәрелгәч, тирә-юньдә озак караган, аннары зур ташга утырган, туган җире белән мәңгелеккә саубуллашып, бу җырны җырлаган. «Улым, — диде ул аерылышыр алдыннан, — тавышың матур. Сугыш беткәндә Уфага, бер тапкыр булса да радиода җырла». Бу сүзләрне Сөләйман 1948 елда Уфага беренче тапкыр килеп, радио аша үзенең яраткан «Касмарт буы» җырын — әтисенең туган җиренә багышланган җырын башкарды.

Егерме яшьлек яңгыравыклы җырчыны Башкорт дәүләт филармониясенә эшкә чакырдылар.

Филармония солисты һәм концерт бригадасы җитәкчесе булып ул 26 ел эшләде. Аның лирик теноры, бик көчле, опера планы булган (җырчы микрофонсыз җырлый ала дигән сүз), төрле эмоциональ төсмерләргә бай булган. Бик тиздән Абдуллин тамашачыларның кумиры булган.

Аның репертуарында төп урынны озын халык җырлары алды, гәрчә республика композиторлары җырлары да булса да. Тышкы яктан тыныч, ул халык җырларын башкарганда, аларга күп дигәндә, хис-кичерешләр кертеп, бөтенләй яңара иде. «Башкорт халык җырларын мин бөтен йөрәгем, бөтен күңелем белән яратып җырлыйм, — ди җырчы. — Җырым нинди генә җыр булса да, мин аның тарихы, сүзләре белән һәрвакыт үтеп керәм». Аларның һәркайсы «Мәдинәкәй», «Шомакай», «Камалек», «Шәфыйк» музыкаль-шигъри драмасы дәрәҗәсенә кадәр күтәрелде. Барысы да — «Уралым» яки «Сырдәрья» кебек башкорт озын җырларының классик үрнәкләре. Зианчураның чыгышы җырларыннан ул «Хисам», «Кара Сурай», «Ергәиш» җырларын башкарды.

Халык Сөләйман Абдуллин сәнгатен бик яратса да, һәм ул бик тиз танылган шәхескә әверелде, рәсми танылуны аңа бик озак көтәргә туры килде. 1986 елда гына да ул «Башкорт АССР-ның атказанган артисты» дигән мактаулы исемгә лаек булды.

Репертуары

Артист репертуарында 60-тан артык халык җыры, шул исәптән «Әрмә», «Артылыш», «Буранбай», «Касмарт буе», «Шомартакай», «Камалек», «Порт-Артур», «Сырдәрья», «Таштугай», «Шәфыйк», шулай ук З. Г. Исмәгыйлев, Т. Ш. Кәримов әсәрләре.

2002 елның 11 мартында Уфада вафат була. Ватанында җирләнгән.

Чыганаклар

• Культура Башкортостана. Учебник для 9 класса / С. А. Галин, Г. С. Галина, Ф. Т. Кузбеков, Р. А. Кузбекова, Л. Н. Попова. — Уфа: Китап, 2004. — 312 с.:ил.
• АБДУЛЛИН Сулейман Аюпович

Сылтамалар

• Р. З. Шакуров (2013). Абдуллин Сулейман Аюпович. ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия». әлеге чыганактан 2017-04-25 архивланды. 2017-04-24 тикшерелгән.
• Сулейман Аюпович Абдуллин 2014 елның 19 апрель көнендә архивланган.

Әдәбият

1. Шәкүр Р. Ыласындар оса, ай, һауала… //Сыңрау торналар иле. Өфө, 1996. — ISBN 5-295-01770-2.