Нурминкә (Норма) — Россия территориясе, Татарстан[1] биләмәләренең Көнчыгыш Чулман алды елгасы, Оштырма елгасының сул як кушылдыгы (Нократ елгасы бассейны).
| География | |
|---|---|
| АТБ | Татарстан |
| Ил | Россия |
| Координатлар | 56°10'36"тн, 50°56'20"кнч, 56°10'35"тн, 50°56'20"кнч |
| РДСР | 10010300512111100040401 |
| Нинди сулыкка коя | Оштырма  |
| Бассейн мәйданы | 111 км² |
| Озынлык | 20 километр |
 | |
Озынлыгы 20,9 км, бассейн мәйданы 107,9 кв. км. Кукмара районы территориясе буйлап ага. Нормабаш авылыннан көньяк-көнбатышка таба 2,5 чакрым ераклыкта бщреп чыга,тамагы Кукмара шәһәренең көньяк-көнчыгыш читендә урын ала.
Су башының абсолют биеклеге - 160 м, тамагы - 69 м. Киңлеге, агым тизлеге, тирәнлеге зур түгел. Нурминкәнең су җыю өслеге яссы яисә аз тармаклы аерым калкулыкларга бүлгәләнгән тигезлектән гыйбарәт (җирнең абсолют биеклеге 175-220 м). Геологик яктан караганда, су җыю өслегенең төп өлеше Пермь системасының татар ярусы токымнарыннан тора. Нурминка үзәне асимметрияле: сул ярлары текәрәк тора; урыны-урыны белән нарат, чыршы, юкә, өрәңге, каенлы катнаш агачлыклар сакланган. Су җыю өслегенең урман белән капланышы 5%.
Үзәннең уң битләре, нигездә, сөзәк, авыл хуҗалыгы культураларын үстерү өчен файдаланыла. Нурминкәнең су җыю өслегендә озынлыгы 5 км га кадәр булган бик күп чокырлар, бар, аларның интенсив үсүенә территориянең көчле (90 м га кадәр) эрозиясе, текә балчыклы тау битләре булу һәм бассейнның күпчелек өлешендә урман булмау тәэсир итә. Сулык бормалы, тармакланмаган.
Нурминкәнең озынлыгы 0,9 дан 4,7 км га кадәр булган 16 кушылдыгы бар, аларның күпчелек өлеше уң як. Елга челтәре куелыгы 0,49 км2. Туенуы катнаш, күбесенчә кар сулары исәбенә. Җир асты сулары белән туену модуле 0,5–1 л/с·км2. Елганың гидрологик режимы ташу вакытында су муллыгы һәм җәен нык саегуы белән үзенчәлекле. Еллык агымның 80% ка кадәре язгы ташу чорына туры килә. Бассейнда еллык су агымының уртача күпьеллык катламы 120 мм, ташу агымы катламы 98 мм. Язгы ташу, гадәттә, март ахырында башлана. Елга ноябрь уртасында туңа. Елга тамагында суының иң аз вакытындагы уртача күпьеллык чыгымы 0,085 м3/с. Суы язын йомшак (1,5–3 мг-экв/л), кышын һәм җәен чагыштырмача каты (3–6 мг-экв/л). Гомуми минеральләшүе язын 200–300 мг/л, кышын һәм җәен 700–1000 мг/л.
Норма бассейнында суның гомуми күләме 1,5 млн м3 булган 3 буа бар. Су ресурслары сугару өчен кулланыла.
Норма үзәне буенча Мәскәү–Казан–Екатеринбург тимер юлы участогы үтә.
Норма — ТРның табигать истәлеге (1978). Елга үзәненең сулъяк сөзәклегендә «Кукмара тавы» ландшафтлы табигать истәлеге урнашкан. [2]
Россия дәүләт су реестры мәгълүматы буенча елга Чулман бассейн округында урнашкан. Кече елга бассейны — Нократ, елга бассейны — Чулман.[3]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
