Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Şostakoviç'in 7. Senfonisi'nin Leningrad galası, 9 Ağustos 1942 günü Leningrad'da gerçekleşen Dmitri Şostakoviç'in 7. Senfonisi'nin galasıdır. Galanın olduğu gün Büyük Vatanseverlik Savaşı devam etmekteydi ve Leningrad Nazi Almanyası tarafından kuşatma altındaydı.
 | Bu madde veya bölüm Şkval operasyonu adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{Geçmiş birleştir}} şablonunu ekleyiniz. |
Şostakoviç, eserin Leningrad Filarmoni Orkestrası tarafından yayımlanmasını amaçlamıştı ancak kuşatma nedeniyle orkestra grubu kendisi gibi şehirden tahliye edildi. Senfoninin dünya galası 5 Mart 1942'de Bolşoy Tiyatrosu Orkestrası ile Kuybişev'de yapıldı. Leningrad galası Leningrad Radyo Orkestrası'nın hayatta kalan müzisyenleri tarafından gerçekleştirildi ve askerî sanatçılarla desteklendi. Müzisyenlerin çoğu savaş koşullarından kaynaklı açlıktan muzdaripti ve bu durum provaları zorlaştırdı. Provalar sırasında müzisyenler sık sık fenalaştı, üç kişi hayatını kaybetti. Orkestra konserden önce sadece bir kez prova alabildi.
Sanatçıların kötü durumlarına rağmen konser başarılı geçti ve orkestra konser sonunda yaklaşık bir saat alkışlandı. Etkinlik Kuzey Ordu Grubu'na bağlı birliklerin konseri engelleme çabalarına karşı Şkval operasyonu ile Kuzey Cephesi'nde görev alan Sovyet askerleri tarafından korundu. Senfoni, bir psikolojik savaş biçimi olarak hoparlörlerle Nazi hatlarında yayımlandı. Leningrad galası, müzik eleştirmenleri tarafından psikolojik ve politik etkileri nedeniyle savaşın en önemli sanatsal performanslarından biri olarak kabul edilir. Orkestra şefi "O anda, ruhsuz Nazi savaş makinesine karşı zafer kazandık." ifadelerini kullandı. Galayı anmak amacıyla hayatta kalan müzisyenleri içeren "yeniden bir araya gelme konserleri" 1964 ve 1992 yıllarında gerçekleştirildi.
27 Aralık 1941'de 7. Senfoni'sini tamamlayan Dmitri Şostakoviç, bu eserini ülkesinde savaş nedeniyle kurban olan tüm insanlara ithaf etti.[1] 8 Eylül 1941'de başlayan ve 872 gün süren Leningrad Kuşatması sırasında şehir nüfusunun yaklaşık üçte biri hayatını kaybetti.[2]
Şostakoviç Leningrad Filarmoni Orkestrası'ndan senfoniyi yayımlamasını istedi, ancak bu orkestra üyeleri hükûmet önderliğinde gerçekleştirilen seferberlik kapsamında Novosibirsk'e tahliye edildi. Dünya galası, Samuil Samosud'un şefliğini yaptığı Bolşoy Tiyatrosu Orkestrası tarafından 5 Mart 1942'de Kuybişev'de yapıldı.[3] Moskova galası ise, 29 Mart günü'ta Bolşoy ile Tüm-Birlik Radyo Orkestrası'nın ortaklaşması ile Sendikalar Evi'nde gerçekleştirildi.[4][5]
Senfoninin mikrofilme alınmış partisyonu, galanın Batı dünyasına tanıtılması amacıyla Nisan ayında Tahran'a gönderildi.[6] Batı Avrupa'daki radyo galası 22 Haziran'da Londra Filarmoni Orkestrası tarafından, konser galası ise 29 Haziran'da The Proms etkinlikleri kapsamında Londra'daki Royal Albert Hall'da gerçekleştirildi.[3] Kuzey Amerika'daki galası ise 19 Temmuz 1942'de Arturo Toscanini yönetimindeki NBC Senfoni Orkestrası tarafından New York'ta yayımlandı.[7]
Karl Eliasberg yönetimindeki Leningrad Radyo Orkestrası, Filarmoni Orkestrası'nın kentten tahlile edilmesiyle birlikte Leningrad'da kalan tek senfoni topluluğuydu.[8] Radyo Orkestrası'nın son performansı 14 Aralık 1941'de, son yayını ise 1 Ocak 1942'de gerçekleşti.[9] Bir sonra yapılması hedeflenen provanın günlük notu "Prova gerçekleşmedi. Srabian öldü. Petrov hasta. Borişev öldü. Orkestra çalışmıyor." şeklindeydi.[10]
2 Nisan 1942'de Leningrad'daki kent sanatı sorumlularından Boris Zagorski ve Yasha Babuşkin senfoninin performansı için hazırlıklar yapıldığını açıkladı.[11] Savaş nedeniyle ara verilen müzik yayınları, şehir savunması adına moral artışı sağlamak amacıyla kendisi de Leningrad'ın savunmasına dahil olan Sovyet politikacı Andrey Jdanov tarafından verilen talimatla yeniden başladı ve provalara izin verildi.[11] Savaş döneminde senfonilerle uğraşmak "sivil, hatta askerî bir gurur meselesi" hâline geldi.[12] Bir orkestra üyesine göre, "Leningrad makamları, insanların umursandıklarını görmeleri için bazı duygusal teşvikler vermek istedi".[13] Bu tip propagandalar potansiyeli nedeniyle Nazilere karşı önemli bir politik eylem olarak görülüyordu.[14]
Asıl kadrosu 40 üyeli olan Leningrad Radyo Orkestrası'nın 15 üyesi şehirde bulunmaktaydı; diğerleri ya açlıktan ölmüş ya da Nazilerle savaşmak için ayrılmıştı.[15][16][17] Şostakoviç'in senfonisi yaklaşık 100 kişilik genişletilmiş bir orkestra gerektiriyordu, dolayısıyla kalan personel sayısı performans için yetersizdi.[17][18] Eliasberg, distrofi için tedavi edildiği sırada orkestranın açlık veya halsizlik nedeniyle yeniden toplanmaya cevap veremeyen müzisyenlerini aramak için büyük uğraş verdi, birçok kurumu gezdi, evleri ve hastaneleri tek tek dolaştı.[9][19] Organizatörlerden biri birçoğunun zayıflamış halde olduğunu ifade etti ve yaşananları "Karanlık apartman dairelerinden gelmeye başladığımızda bu insanlar nasıl canlandı. Konser kıyafetlerini, kemanlarını, çellolarını ve flütlerini çıkardıklarında gözyaşlarına boğulduk ve stüdyoda provalar donmuş gölgelik altında başladı." sözleriyle aktardı.[20] Kendisi de bitkin olan Eliasberg bir süre Astoriya Oteli'nde bulunan bir hastanede tedavi edildi ve doğrudan hastane odasından provalara geldi.[21] Klarnetçi Galina Lelyuhina yaşanan süreci "Radyoda yaşayan tüm müzisyenlerin davet edildiğini söylediler. Yürümek zordu, iskorbüt hastalığına yakalanmıştım ve bacaklarım çok acı veriyordu. İlk başta dokuz kişiydik ama sonra daha çok insan geldi. Şef Eliasberg bir kızakla getirildi, çünkü açlık onu çok zayıflatmıştı." sözleriyle anlatmıştır.[18] Kuybişev'den malzeme taşıyan bir uçak şefin 252 sayfalık partisyonunu senfoniye ulaştırmak Leningrad'a getirdi.[22][23]
Mart 1942'deki ilk provanın üç saat sürmesi planlandı ancak mevcut 30 müzisyen enstrümanlarını çalamayacak kadar bitkin olduğu için 15 dakika sonra durdurulması gerekiyordu.[11][19] Provalar sırasında özellikle bakır nefesli çalgıları çalanlar sık sık rahatsızlandılar.[16] Eliasberg'in kendisi de prova yapılan yere bir kızak üzerinde sürüklenerek getirilmek zorunda kaldı, ardından Sovyet yetkililer tarafından provanın alınacağı yere yakın bir daireye taşınmasını sağlandı ve kendisine bir bisiklet verildi. Orkestra üyelerinden biri ilk prova almaya yönelik ilk girişimlerini "'Eh, haydi' dediğini ve titreyen ellerini kaldırdığını hatırlıyorum. Bu görüntü yıllardır benimle, her an düşecek yaralı kanatlara sahip bir kuş gibi." şeklinde aktarmıştır.[17][24] Babuşkin bir raporunda "konzermeister ölüyor, perküsyoncu işe giderken öldü, kornocu ölümün kapısında" ifadelerini kullandı.[25] Müzisyenlerden Viktor Kozlov ilk provayı "Bazı müzisyenler çıkmaları gereken ikinci kata tırmanamadılar, aşağıda performanslarını sergilediler. İnsanlar çok zayıf olmalarına rağmen oturamadı. Provalar sırasında ben de ayakta durmak zorunda kaldım." şeklinde anlattı.[21] Orkestra üyelerine açlıkla mücadele etmek için sivil müzikseverler tarafından bağışlanan yiyecekler verildi ve ısıyı yaymak için sıcak tuğlalar kullanıldı. Ancak yine de provalar sırasında üç sanatçı hayatını kaybetti.[11][24][26][27] Şehre, tüm müzisyenlerin orkestraya dahil olmak üzere Radyo Komitesi'ne haber vermeleri amacıyla çağrı yapan posterler şehre asıldı. Sembolik olarak Naziler için davetiye bile basıldı ancak şehre girmelerine izin verilmedi.[21] Sovyet askerleri arasındaki sanatçılar, Leningrad Cephesi'nin Sovyet komutanı Leonid Govorov'un da desteğiyle orkestraya katılmak için ön cephelerden geri çağrıldı.[11] Georgi Makogonenko ve Olga Berggolts Komsomolskaya Pravda gazetesinde "Bu insanlar şehirlerinin senfonisini çalmaya layıktı, müzik kendilerine layıktı." ifadelerini kullandı.[21]
Geçici çözümlerle bir araya getirilen orkestra 7. Senfoni'ye ek olarak Beethoven, Çaykovski ve Korsakov'un geleneksel senfonik eserlerini de prova etti. Çaykovski eserlerinin çalındığı konser 5 Nisan'da gerçekleştirildi.[19][28][29] Bazı kaynaklar bir "kopyacı" ekibinin orkestrada görevlendirildiğini öne sürse de, diğer kaynaklara göre müzisyenler bireysel parçalarını partisyondan elle üretmek için bir araya getirilmiştir.[11][12] Bazı orkestra üyeleri Şostakoviç'in senfonisini yapma kararını protesto ettiler ve güçlerini "karmaşık ve çok bilinir olmayan" bir iş için harcamak istemediklerini söylediler. Eliasberg muhalefeti bastırmak amacıyla protesto edenlere verilecek ek yemekleri iptal etmekle tehdit etti.[29] Provalar sırasında Eliasberg'in provalara, geç kalan veya gelmeyenlerin yemeklerini iptal etme konusunda sert bir tavır takındı. Bir sanatçıya eşinin mezarına gitmesi sebebiyle provaya geç kaldığı için yemek verilmedi.[11]
Provalar haftada altı gün genellikle sabah 10'dan öğleden sonra 1'e kadar Puşkin Tiyatrosu'nda yapıldı. Hava saldırısına dair sirenler tarafından sık sık kesintiye uğradılar ve bazı müzisyenlerin uçaksavarda görev almaları veya yangınlarla mücadele etmesi gerekiyordu. Provalara katılmalarını sağlamak için, sanatçılara kontrol noktalarında gösterilecek orkestra kimlik kartları verildi. Askerî orkestra üyeleri, hatta bazen sıradan askerler de müzisyenlere ek olarak provalara gönderildi. Provalar Haziran ayında Filarmoni Salonu'na taşındı ve prova saatleri Temmuz ayı sonunda günde 5-6 saate çıkarıldı.[11][26][30] Enstrümanlar kötü durumdaydı ve az sayıda tamirci mevcuttu; bir obuacı tamir için yiyecek olarak bir kedi istemişti, ama zaten açlık çeken tamirci birkaçını zaten yemişti.[13][31]
Orkestra galadan önce tüm senfoniyi bir kez, 6 Ağustos'ta bir elbise provasında çaldı.[11]
Konser 9 Ağustos 1942'de Büyük Filarmoni Salonu'nda verildi. 9 Ağustos günü, Adolf Hitler'in daha önce Leningrad'ın ele geçirilmesini şehirdeki Astoriya Oteli'nde ziyafetle kutlamayı hedeflediği gün olduğu için özellikle seçilmişti.[10][32] Performansın öncesinde Eliasberg tarafından önceden kaydedilen ve öğleden sonra saat 6'da yayımlanan bir radyo kaydı vardı;[11][33][32]
| “ | Yoldaşlar! Kentimizin kültürel tarihinde yer alacak büyük bir olay yaşanmak üzeredir. Birkaç dakika içinde ilk kez seçkin vatandaşımız Dmitri Şostakoviç'in 7. Senfonisi'ni duyacaksınız. Kendisi düşmanın Leningrad'a delice girmeye çalıştığı günlerde şehirde bu büyük kompozisyonu yazdı. Faşist domuzların tüm Avrupa'yı bombaladığı ve Avrupa'nın da Leningrad'ın sonunun geldiğine inandığı esnada. Ancak bu performans ruhumuza, cesaretimize ve savaşmaya hazır olduğumuza tanıklık etmektedir. Dinleyin yoldaşlar! | „ |
Leonid Govorov konser öncesinde Şkval operasyonu adlı özel bir operasyonla Nazi topçu pozisyonlarının bombalanmasını emretti.[20] Sovyet istihbarat personeli, saldırıya hazırlık olarak birkaç hafta önce Nazi toplarını ve gözlem noktalarını tespit etmişti.[34] Topçu ateşi haritası Sergey Selivanov tarafından çizildi.[35] Nazi noktalarına üç bin yüksek kalibreli top mermileri fırlatıldı.[34] Operasyonun amacı, Nazilerin konser salonunu hedeflemesini önlemek ve ortamın konser müziğinin dev hoparlörler üzerinden duyabilecek kadar sessiz olmasını sağlamaktı. Govorov ayrıca komuta ettiği askerlerin konseri radyodan dinlemesini sağladı.[36] Kuşatma sonrası esir alınan mahkûmların daha sonra olayı öğrendiklerini, tüm topçu bataryalarını parçalayan büyük bir topçu saldırısı ve daha sonra tüm Sovyet hoparlörlerinden dinletilen bir senfoniyle şaşırdıklarını belirtmişlerdir.[21] Bombalama ve hava saldırılarına rağmen filarmoni içindeki tüm avizeler yakıldı. Klarnetçi Viktor Kozlov "Gerçekten de tüm kristal avizeler kullanıldı. Salon çok ciddiydi. Müzisyenler ruh hâlinde bir yükseliş yaşadı, müziği ruhlarıyla çaldılar." ifadelerini kullandı.[21] Müzikolog Andrey Krukov daha sonra Govorov'un konser için sağladığı yararları övdü ve askerlerin dinlemesine yönelik girişimlerinin "oldukça istisnai bir karar" olduğunu ifade etti.[11] Govorov daha sonra Eliasberg'e topçu ateşi ile ilgili olarak "enstrümanımızı senfonide de çaldık" ifadesini kullandı. Konsere dair askerî katkılar savaşın sonuna kadar pek bilinmiyordu.[13]
Konserde Komünist Parti yetkilileri, askerî personel ve sivillerden oluşan geniş bir kitle vardı. Salonun içine sığmayan Leningrad sakinleri açık pencerelerin ve hoparlörlerin etrafında toplandılar. Konser katılımcılarından biri, sahnede açlıktan kaynaklanan titremeyi önlemek için müzisyenlerin "lahana gibi giyindiğini" belirtti.[11][26] Konser başlamadan kısa bir süre önce, provaların başlamasından bu yana sahnenin üzerindeki elektrik ışıkları ilk kez açıldı.[11] Salon sessizleştikçe Eliasberg orkestra şefliği görevine başladı. Performans zayıf bir sanatsal kaliteye sahipti, ancak seyircide ortaya çıkan duygular ve konserin finali kayda değer derecede dikkat çekiciydi. Bazı müzisyenler tükenmeleri nedeniyle "boğulduğu" sırada seyirciler kendiliğinden bir jestle ayağa kalkarak "devam et" diye bağırdılar.[26][33]
Gösteri sonunda bir saat civarında süren bir alkış yapıldı.[37] Konser bittiğinde Govorov sahneye çıktı, şefe teşekkür etti ve savunma için Nazilere topçu atışları yapılmasına ithafen "Biz de ayrıca bir senfoni yaptık, sadece topçularla" sözlerini sarf etti.[21] Eliasberg'e bir kadın tarafından Leningrad'da yetiştirilmiş olan bir buket çiçek verildi.[11][24] İzleyicilerin çoğu, "Acı çeken Leningrad'ın müzikal biyografisi" olarak görülen konserin duygusal etkisi nedeniyle gözyaşları içinde kaldı.[38] Müzisyenler, Komünist Parti yetkilileri ile birlikte düzenlenecek yemek organizasyonuna davet edildiler.[11]
Konser hoparlörlerden, psikolojik savaş amacıyla "Nazi moraline karşı düzenlenen taktiksel bir saldırı" olarak tüm şehirde olduğu gibi Nazi güçleri arasında da yayımlandı.[12][39] Bir Nazi askeri, kendi birliğinin "kahramanların senfonisini dinler gibi olduklarını" belirtti.[40][32] Eliasberg daha sonra performans sırasında Leningrad dışında kamp yapan bazı Nazi askerlerle bir araya geldi ve Naziler kendisine şehri asla ele geçiremeyeceklerini söyleyerek "Kimi bombalıyoruz? Leningrad'ı asla alamayacağız çünkü buradaki insanlar bencil değil." ifadelerini kullandı.[13][37] Klarnetçilerden Galina Lelyuhina "Daha önce Naziler Leningrad'ın bir ceset şehri olduğunu, cesetlerin sokaklarda yürüdüğünü duyurmuştu. Ve aniden böyle güçlü bir müzik, özellikle de Nazi istilasının anlatıldığı kısımda çok güçlü bir izlenim bıraktı!" dedi.[21]
Konsere ait günümüze ulaşan bir film, fotoğraf veya kayıt bulunmamaktadır.[32] Savaş sırasında konserin önemine dair resmî bir bildirim yoktu, bir müzisyen daha sonra "hiçbir geri bildirimin olmadığını, 1945 yılına kadar kadar hiçbir şeyin olmadığını" belirtti.[11] Sarah Quigley orkestra şefi Karl Eliasberg'in savaş kariyerini The Conductor adlı romanında kurguladı.[16] Şostakoviç'in 7. Senfonisi Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrasında da yurtseverlik anlamını korumaktadır. 21 Ağustos 2008'de senfoninin ilk bölümü Valeri Gergiyev tarafından yönetilen Mariinski Tiyatro Orkestrası tarafından 1991 ve 2008 çatışmaları sonrası Gürcistan ordusuna birliklerce yok edilen Güney Osetya şehri Tshinvali'de çalınmıştır.[21]
Şostakoviç'e dair araştırmalar yapan Laurel Fay konserin "tüm efsaneyi kendinde toplama olayı" olduğunu ifade etti.[6] Gazeteci Michael Tumely konsere dair "Sovyet siyasi ve askerî tarihinde efsanevi bir an" yorumunda bulundu.[17] Eleştirmen U. S. Dhuga, bu performansın "halk arasında ve elbette resmen Naziler üzerindeki gerçek zaferin başlangıcı olarak kabul edildiğini" bildirdi.[41] Konserin orkestra şefi Eliasberg de "Tüm şehir insanlığı bulmuştu. O anda ruhsuz Nazi savaş makinesine karşı zafer kazandık" ifadelerini kullanmıştır.[42] Zira Leningrad'daki Nazi ablukası 1943'ün başlarında kırılmış ve 1944'te sona ermiştir.[43] Savaş sonrası Doğu Almanya'nden Eliasberg'i bulan iki Alman turist kendisine "9 Ağustos 1942'den sonra savaşı kaybedeceğimizi fark ettik. Gücünüzü hissettik, açlık, korku ve hatta ölümün üstesinden gelebileceğinizi." sözlerini sarf etti.[21][44] Şostakoviç'in 7. Senfonisi, savaş sırasında Batı dünyasında tanınmış bir eser olmasına karşın 1945'ten sonra Sovyetler Birliği dışında nadiren çalındı. 1957 yılında konseri konu alan Leningrad Senfonisi adlı film gösterime girdi.[45] Gala, 1997 yapımı olan Savaş Senfonileri: Stalin'e Karşı Şostakoviç adlı belgesel filmde de anıldı.[46] Konser BBC Two'da yayımlanan Leningrad ve Hitler'e Meydan Okuyan Orkestra adlı belgesele ve BBC'nin çeşitli radyo programlarına konu oldu.[47][48][49][50]
Sankt-Peterburg'daki 235 No.lu okulda, Şostakoviç'in bir heykeli ve konser performansından eserleri de içeren A muzı ne molçali... adında bir müze yer alır.[51] 1985 yılında Mihaylovskaya Caddesi'ne "Burada, Leningrad Filarmoni Büyük Salonu'nda 9 Ağustos 1942'de şef K. I. Eliasberg tarafından yürütülen Leningrad Radyo Komitesi orkestrası, D. D. Şostakoviç'in Yedinci (Leningrad) Senfonisi gerçekleştirdi." yazılı bir plaket konuldu.[52] Solomon Volkov'un Tanıklık Tutanağı adlı eserinde Nazileri değil de dönemin Sovyet hükûmetini eleştirmesi 1980'li yıllarda tartışma konusu oldu.[38] Şostakoviç ile yapılan görüşmelere atıf yaptığını iddia ettiği Volkov'un eserinin doğruluğu tartışıldı.[53] Senfoni ile ilgili diğer tartışma konuları arasında eserin Leningrad savunmasından ilham alıp almadığı ve daha önceden propaganda amacıyla planlanmış bir tasarım olup olmadığı konusu ve Şostakoviç'in diğer eserleriyle kıyaslanan sanatsal değeri konusu yer alır.[53][54]
Hayatta kalan sanatçılar 1964 ve 1992 yıllarında aynı salonda ve aynı koltuklarda olacak şekilde "yeniden bir araya gelme konserlerine" katıldılar.[10] Şostakoviç, 27 Ocak 1964'te ilk bir araya gelme konserine katıldı.[11] Eliasberg ve 23 müzisyen konseri gerçekleştirdi ve galadan bu yana ölen katılımcıları temsil etmek için ölen müzisyenlerin sandalyelerine enstrümanlar yerleştirildi.[55] 1992 yılındaki konser hayatta kalan 14 müzisyeni içeriyordu.[10]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
