İncirlik Hava Üssü (IATA: UAB, ICAO: LTAG), Türkiye'nin Adana şehrinin İncirlik semtinde bulunan, 3320 dönümden (1335 hektar) biraz daha büyük bir Türk hava üssüdür.[1] Üs, 1,7 milyon nüfuslu bir kentsel alan içerisinde,[2] şehir merkezinin 10 km (6 mi) doğusunda ve Akdeniz'den 32 km (20 mi) içeride yer almaktadır. Hava üssünün başlıca kullanıcıları Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri ve Türk Hava Kuvvetleri olmakla birlikte, zaman zaman Kraliyet Hava Kuvvetleri ve Suudi Arabistan Hava Kuvvetleri tarafından da kullanılmaktadır. Aynı zamanda İspanyol Ordusu'nun 74. Uçaksavar Topçu Alayı'na (Patriot birliği) da ev sahipliği yapmaktadır.[3][4] Üs, üzerindeki tüm tesislerle birlikte Türkiye Cumhuriyeti'ne aittir.[5]
| İncirlik Hava Üssü Incirlik Air Base | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Özet | |||||||||||||||
| Havalimanı tipi | Askeri | ||||||||||||||
| Sahibi/İşleticisi |  Türk Silahlı Kuvvetleri Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri NATO | ||||||||||||||
| İşletici | |||||||||||||||
| Yer | İncirlik, Adana, Türkiye | ||||||||||||||
| Açılış | 1952 | ||||||||||||||
| Rakım (ODS) | 238 ft / 73 m | ||||||||||||||
| Koordinatlar | 37°00′07″K 35°25′33″D | ||||||||||||||
| Web sitesi | www.incirlik.af.mil | ||||||||||||||
| Harita | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Pistler | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
1951 yılında Türk-Amerikan ortaklığıyla kurulan bu üs, 1952 yılında kullanıma açıldı ve özellikle Soğuk Savaş döneminde stratejik bir rol üstlendi. ABD ve diğer NATO ülkelerinin Orta Doğu'daki operasyonları için kritik bir lojistik ve askeri merkez olan İncirlik, Türkiye'nin Batı savunma ittifakına olan katkısının somut bir sembolüdür. Üs, özellikle Körfez Savaşı, Irak Savaşı ve Suriye İç Savaşı gibi bölgedeki çatışmalarda önemli bir rol oynadı. Ayrıca Avrupa'da taktik nükleer silahlar bulunduran altı NATO üssünden biridir.[6][7] Bunların arasında “en fazla” 50 adet B61 nükleer bomba bulunmaktadır.[8]
Günümüzde İncirlik Hava Üssü, Türkiye ve ABD arasındaki askeri iş birliğinin devamını simgelerken, zaman zaman iki ülke arasındaki diplomatik gerilimlerin de merkezinde yer almıştır. Üssün geleceği, Türkiye'nin NATO içindeki konumu ve bölgesel güvenlik dinamikleri açısından önemini korumaktadır. Hem lojistik destek merkezi hem de hava operasyonları üssü olarak İncirlik, bölgedeki istikrarsızlıklara rağmen stratejik önemini yitirmedi.
Tarihi
İncirlik Hava Üssü'nün inşa edilmesi kararı, Aralık 1943'teki İkinci Kahire Konferansı sırasında alındı, ancak inşaat ancak İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesinden sonra başladı. ABD Ordusu Mühendisler Birliği çalışmalara 1951 baharında başladı. ABD Hava Kuvvetleri başlangıçta üssü orta ve ağır bombardıman uçakları için bir acil durum hazırlama ve kurtarma sahası olarak kullanmayı planlıyordu. Türk Genelkurmay Başkanlığı ve ABD Hava Kuvvetleri, Aralık 1954'te yeni Hava Üssü için bir ortak kullanım anlaşması imzaladı. 21 Şubat 1955'te Hava Üssü, resmî olarak Adana Hava Üssü adını aldı ve 7216. Hava Üs Filosu ev sahibi birlik oldu. Bu Hava Üssü'nün adı, 28 Şubat 1958 tarihinde İncirlik Hava Üssü olarak değiştirildi.
İncirlik'ten keşif görevleri
İncirlik Hava Üssü'nün varlığının ilk yılları, sadece Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği tehdidine karşı koymada değil, aynı zamanda Lübnan ve İsrail gibi Orta Doğu'daki krizlere yanıt vermede de Türkiye'deki varlığının değerini ortaya koydu.
ABD Hava Kuvvetleri'nin hava durumu balonu fırlatma programı olan Proje 119L, aslında İncirlik Hava Üssü'nün asıl amacını gizlemeye yönelik bir aldatmacaydı ve Sovyetler Birliği üzerinde stratejik keşif misyonları yürütmeyi hedefliyordu. Şubat 1956'da "GENETRIX" kod adıyla bu fırlatmalar yapıldı.
İlk meteoroloji balonu operasyonlarının ardından pilotlar, 1957 yılının sonlarında “Overflight Operasyonu” kapsamında Amerikan Lockheed U-2 uçaklarıyla keşif görevlerine başladılar. Bunlar arasında 1958'den itibaren İncirlik ile Norveç'in Bodø kasabasındaki NATO Hava Üssü arasında kesintisiz uçuşlar da vardı. Buna ek olarak, ABD Hava Kuvvetleri'ne ait Boeing RB-47H Stratojetleri ve ABD Donanması'na ait P4M-1Q Mercator ve A3D-1Q Skywarrior keşif uçuşları, İncirlik'ten Karadeniz ve Hazar Denizi üzerinde ve Afganistan'a kadar doğuda Sovyetlerin hak iddia ettiği hava sahasına doğru gerçekleştirildi.
İncirlik Hava Üssü, 1956'dan itibaren tüm bu bölgedeki ana U-2 uçuş üssüydü.[9] Bu durum, 1 Mayıs 1960'ta Sovyetler Birliği'nin Kıtalararası Balistik Füze (ICBM) programında bir test sahası olan Sverdlovsk, Rusya yakınlarında Amerikalı CIA pilotu Francis Gary Powers tarafından uçurulan U-2 uçağının yaklaşık 14 adet Sovyet SA-2 karadan havaya füzeyle vurulmasına kadar sürdü.
Soğuk Savaş'ın hava keşif misyonuna ek olarak İncirlik, çeşitli dağlık bölgelerde bulunan ve Türkiye sınırları yakınındaki Sovyet ve Varşova Paktı güçlerine odaklanan bir dizi iletişim aktarımı ve sinyal istihbaratı müfrezesi için operasyonel ve lojistik bir merkez olarak hareket etti.
1958 Lübnan krizi
![[icon]](#/media/Dosya:Wiki_letter_w_cropped.svg){kind=small} | Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Eğitim üssü olarak kullanımı
Lübnan krizinden sonra Taktik Hava Komutanlığı, F-100 avcı filolarını, 100 günlük rotasyonlarla ABD'den İncirlik'e konuşlandırdı. 1970 yılında İncirlik'teki uçuş görevi, Türk Hava Kuvvetleri'nin Konya'nın 240 km kuzeybatısındaki havadan karaya füze test sahasını kullanmasına izin vermesiyle daha da çeşitlendi ve İncirlik'e konuşlandırılan savaş uçağı filoları için uygun bir eğitim alanı sağladı. Bu birlikler ayrıca İncirlik'in Akdeniz üzerindeki açık deniz havadan havaya füze menzilinde de eğitim yaptılar.
Kıbrıs anlaşmazlığı dışında, 1970'ler ve 1980'ler boyunca, F-4 Phantom II, F-15 Eagle, F-16 Fighting Falcon, F-111 Aardvark, A-10 Thunderbolt II ve C-130 Hercules dâhil olmak üzere birçok ABD Hava Kuvvetleri savaş uçağı, üssün NATO/USAFE ileri konuşlu nükleer misyonunu desteklemek için İncirlik'te geçici görev rotasyonlarını tamamladı.
Ambargo
1975 yılının ortalarında Türkiye hükûmeti, Türkiye'deki tüm ABD askerî üslerinin kapatılacağını ve Türk Hava Kuvvetleri'ne devredileceğini açıkladı. Bu eylem, 1974 yılında Türkiye'nin Kıbrıs'ı işgali sırasında Amerika'nın sağladığı teçhizatı kullandığı için ABD Kongresi'nin Türkiye'ye uyguladığı silah ambargosuna bir yanıttı. Sadece İncirlik Hava Üssü ve İzmir Hava Üssü, NATO sorumlulukları nedeniyle açık kaldı, ancak bu yerlerdeki NATO dışı tüm faaliyetler askıya alındı.
ABD Kongresi'nin Eylül 1978'de ambargoyu kaldırmasının ve Türkiye'ye askeri ve deniz yardımını yeniden sağlamasının ardından, Türkiye'de normal operasyonlar yeniden başladı ve ABD ile Türkiye 29 Mart 1980'de Savunma ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması'nı (DECA) imzaladı. DECA'nın imzalanmasının ardından USAFE, İncirlik'te görev yapan havacıların yaşam kalitesini iyileştirmek için “Türkiye'yi Yakalama Planı”nı başlattı. En önemli projelerden biri, havacılar ve subaylar için tamamen yeni bir üs konut kompleksiydi.
Birinci Körfez Savaşı, İnsani Yardım ve Northern Watch Operasyonu
Irak'ın 1990 yılında komşu Kuveyt'i işgal etmesinin ardından 7440. Bileşik Kanat (Geçici) 39. Taktik Grubun operasyonel kontrolünü üstlendi. Sonunda 140 uçağı kontrol eden ve kuzey cephesini açarak Irak'ı savunmasını Çöl Fırtınası Operasyonu'nun bir parçası olarak koalisyon saldırılarının ana itici gücünün ortaya çıktığı kuzey ve güney arasında bölmeye zorlayan 7440'ıncı Müşterek Görev Gücü Kanıtlanmış Kuvvet'in hava bileşeniydi. Savaşın ardından İncirlik, Kuzey Irak'taki milyonlarca Kürt mülteciye insani yardım sağlama çabası olan Huzuru Temin Harekâtı'nı (OPC) denetleyen Combined Task Force Provide Comfort'a ev sahipliği yaptı.
1992 ve 1997 yılları arasında 101. Filo RAF'tan Vickers VC10'lar Irak üzerindeki Warden Operasyonu için burada konuşlandı. 39. TACG, 1 Ekim 1993 tarihinde 39. Kanat olarak yeniden adlandırıldı ve standart bir Hava Kuvvetleri hedef kanadı olarak yeniden yapılandırıldı.
ABD Dışişleri Bakanlığı'nın “Hızlı Geçiş Operasyonu” 1996 yılının sonlarında binlerce Kürdü Kuzey Irak'tan tahliye etti. Kanat bu operasyona Türkiye'de lojistik destek sağladı ve bu da Operation Provide Comfort'un (OPC) insani boyutunun sona erdiğini gösterdi. OPC, 31 Aralık 1996'da sona erdi ve 1 Ocak 1997'de Kuzeyden Keşif Harekâtı (ONW) Irak'ta 36. paralelin kuzeyinde BM onaylı uçuşa yasak bölgeyi uygulama göreviyle onun yerini aldı.
39. Hava ve Uzay Seferi Kanadı, ONW'yi desteklemek üzere İncirlik'e konuşlandırılan USAF varlıklarını desteklemek ve komuta etmek için 15 Eylül 1997'de İncirlik AB'de aktive edilirken, İncirlik'teki çadır kent Hoca Köyü, USAF'ın bu türden en büyük “geçici” tesisi haline geldi.
11 Eylül 2001 Saldırıları
11 Eylül 2001 saldırılarına cevaben Ekim 2001'de Sürekli Özgürlük Operasyonu başladı. İncirlik, insani hava ikmal operasyonları, MC-130 özel operasyon görevleri, KC-135 yakıt ikmal görevleri, Guantanamo Körfezi'ne mahkum nakli (C-17'den C-141'lere geçiş) ve konuşlandırılmış kuvvetler için idame operasyonları dâhil olmak üzere Afganistan'daki savaşı destekleyen görevler için ana merkez olarak hizmet verdi. Hava limanı, OEF'nin en yoğun olduğu dönemde hava akışında 6 kat artış sağladı. Afganistan'daki Bagram Hava Üssü ve Özbekistan'daki Karşı-Hanabad Hava Üssü gibi ana üsler kullanımdayken İncirlik'in OEF'yi destekleyen hava akışı temel sürdürülebilirlik seviyesine düştü.
Irak Savaşı
Kuzeyden Keşif Harekâtı, 19 Mart 2003 tarihinde Irak Savaşı'nın başlamasıyla sona erdi. Harekâtın son devriyesi 17 Mart 2003'te uçtu ve Irak ordusunu kontrol altına almak için 12 yıllık başarılı bir görevi tamamladı. 1 Mayıs 2003'te faaliyetleri sonlandırıldı. 16 Temmuz 2003 tarihinde tamamen devre dışı bırakıldı ve yerine 39. Hava Üs Grubu aktif hale getirildi.
19 Ağustos 2003'te konuşlandırılan KC-135 Stratotanker ve havacıların ilk rotasyonu, 11 Eylül 2001 saldırılarına yanıt olarak yürütülen çeşitli operasyonların yanı sıra Irak'ın işgal sonrası yeniden inşası ve ardından gelen isyanı desteklemek üzere İncirlik'e ulaştı.
6 Ocak 2004'te, daha sonrasında sayıları binleri bulacak olan 300'den fazla ABD Ordusu askeri, Irak'ta neredeyse bir yıl geçirdikten sonra ana karakollarına dönmek üzere ilk durak olarak İncirlik'ten geçiş yaptı. İncirlik, ABD tarihindeki en büyük asker hareketi olarak tanımlanan olayın bir parçasıydı. İncirlik, askerlere düşmanca bir savaş bölgesinin dışında birkaç saatliğine bir karyola, sıcak bir yer, eğlence ve yiyecek sağladı.
12 Mart 2004 tarihinde, 39. Hava Üs Grubu etkisiz hale getirildi ve 39. Hava Üs Kanadı, gerekli desteğin en iyi karışımını sağlamak ve yeni görev gereksinimleri ortaya çıktıkça, yükü omuzlamak ve terörizme karşı küresel savaşa daha iyi katkıda bulunmak için etkinleştirildi.
2005 Keşmir depreminde insani yardım
İncirlik, 8 Ekim 2005'te gerçekleşen 2005 Keşmir depreminde insani yardım sağlayarak köprü görevi gördü. Amerikan ve Türk havacıların yardımıyla, İtalya, Britanya, Yunanistan ve Fransa'daki beş C-130 Hercules kargo uçağı 10,000 çadır dahil olmak üzere acil yardım malzemelerini İskenderun, Türkiye'deki BMMYK merkezinden Afganistan'a 19 Ekim'de taşıdı.
2006 Hizbullah-İsrail Savaşı
2006 Lübnan Savaşı'ndan önce Eylül 2006'da, İncirlik Hava Üssü Beyrut, Lübnan'dan Mersin, Türkiye'ye tahliye edilen Amerikalılara moral verilmesi için kullanıldı.
2010 toprak davaları
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
2015'te Suriye operasyonları
| Bu alt başlığın genişletilmesi gerekiyor. Sayfayı düzenleyerek yardımcı olabilirsiniz. |
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- İncirlik Hava Üssü resmi sitesi 30 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
