Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Çin-Ermenistan ilişkileri,[lower-alpha 1] Çin ile Ermenistan arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Çin Halk Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti devletleri oluşturmaktadır.
Ermenistan |
Çin |
---|
Çin Hükûmeti'ne bağlı Xinhua haber ajansına göre, Çin ile Ermenistan arasındaki işbirliği 2008 yılından beri istikrarlı şekilde gelişmiştir; her alandaki karşılıklı iletişim ve işbirliği devamlı olarak derinleşmekte, iki ülke arasındaki ticarî işbirliği de istikrarlı şekilde gelişmektedir.[1] Ermenistan'ın Çin Büyükelçisi Armen Sarkisyan , Halkın Günlüğü gazetesinin kendisiyle yaptığı röportajda, iki ülke arasındaki ilişkilerin hızlı şekilde geliştiğini, iki ülke arasında herhangi bir siyasî anlaşmazlığın bulunmadığını, Çin'in "çok dostane bir ülke" olduğunu ve her iki ülkenin birçok uluslararası platformda karşılıklı destek gösterdiğini aktardı.[2]
Çin ile Ermenistan arasındaki ilişkiler MS 10. yüzyıl sonrasına kadar dayanır. Ermenistan tarihî İpek Yolu'nda yer aldı ve tarihçilere göre iki halk arasındaki temaslar ilk olarak İpek Yolu'nda gerçekleşmiştir.[3] Moğol İmparatorluğu'nun yükselişi bu temasları yoğunlaştırdı; başta zanaatkâr ve tüccarlar olmak üzere birçok Ermeni, Yuan Hanedanı yönetimindeki Çin'e gidip yerleşti. 1688 yılında Britanya'ya bağlı East India Company, Ermenilere Çin'de ticaret yapma iznini veren bir anlaşma imzaladı. Birçok Ermeni bu anlaşmayı tamamıyla kullanıp Şanghay ile Makao'ya yerleşti ve deniz ticaretinin gelişmesinde katkıda bulundu.[4] Bazı antik Ermeni edebî ve sanatsal yapıtlar, Çin sanatından kaynaklanan unsurlar içerir. Örneğin eski Ermeni incillerinde qilin'ler, fenghuang'a benzeyen kuşlar ve dharmachakraya benzeyen çelenkler yer alır.[4]
II. Dünya Savaşı sırasında 6 binden fazla Ermeni asıllı Kızıl Ordu askerinin Kuzeydoğu Çin'e gelip Çin Ordusu tarafında Çin-Japon Savaşı'na katıldığı tahmin edilmektedir.[5]
Çin, 27 Aralık 1991 tarihinde Ermenistan'ı resmen bağımsız bir ülke olarak tanıdı, iki ülke de 6 Nisan 1992 tarihinde diplomatik ilişkiler kurdu. Ermenistan başkenti Erivan'daki Çin Büyükelçiliği Temmuz 1992'de,[6] Çin başkenti Pekin'deki Ermenistan Büyükelçiliği ise 1996 yılında kuruldu.[7]
Mayıs 2019'da iki ülke arasında vizesiz seyahate olanak sağlayan bir anlaşma imzalandı; bu anlaşma, 19 Ocak 2020 tarihinde resmen yürürlüğe girdi.[8][lower-alpha 2]
Çin, 2009 yılından bu yana Ermenistan'ın en büyük ikinci ticaret ortağıdır. Resmî Ermeni istatistiklerine göre, 2013 yılında iki ülke arasındaki ikili ticaret hacmi 460 milyon ABD doları; Ermenistan'ın Çin'e ihracatı 70 milyon ABD doları, Çin'in Ermenistan'a ihracatı ise 390 milyon ABD doları değerindedir. Çin'in Ermenistan'a ihracat ettiği mallar iletişim araçları, bilgisayar ve bilgisayar parçaları, çelik, kürk ürünleri, mobilya ve yedek parçaları vb. içerirken, Ermenistan'ın Çin'e ihracat ettiği mallar bakır, alkollü ürünler, elmas ürünleri vb. içermektedir.[9] Çin ile Ermenistan arasındaki tek büyük ölçekli ekonomik ve ticari işbirliği projesi, iki ülke arasında bir ortak girişim olan Shanxi Synthetic Rubber Group'tur (Çince: 山西合成橡胶集团; pinyin: Shānxī Héchéng Xiàngjiāo Jítuán).[2]
Ermenistan'ın Çin Büyükelçisi Armen Sarkisyan'a göre iki ülkenin coğrafî olarak birbirinden uzak olmasının ekonomik ve ticarî ilişkilerin gelişmesi üzerinde olumsuz etkileri vardır. Sarkisyan ayrıca siyasî ilişkilerin çok dostane olmasına rağmen ekonomik ve ticarî ilişkilerin gelişmesi göreceli olarak "gecikmiş" olduğunu aktardı. İki ülke arasındaki ekonomik ve ticarî işbirliğinden kaynaklanan sorunları tartışmak ve çözmekle sorumlu resmî bir komite mevcuttur; bu komite düzenli olarak toplantı düzenlemektedir.[2]
Çin ve Ermenistan, tarım ve bilimsel araştırmalarla ilgili bazı ikili işbirliği anlaşmaları imzalamışlardır; "Sincan-Ermenistan Üst Kalite Meyve Ağacı Dikme Teknik İşbirliği",[lower-alpha 3] "Üzüm Üzerine Çin-Ermeni Teknoloji Değişimi ve İşbirliği",[lower-alpha 4] "Vinil Asetat ve Yan Ürünleri Üzerine Çalışma"[lower-alpha 5][10] bunlara örnektir.
İki ülkede kültürel değişime fırsat sağlayan mekanizmalar mevcuttur. Her yılda bir Çin'de "Ermeni Kültür Günü", Ermenistan'da ise "Çin Kültür Günü" düzenlenmektedir. Büyükelçi Sarkisyan, Ermenilerin arasında Çin kültürüne yoğun ilginin olduğunu açıkladı.[2] Bu kültürel değişim mekanizmaları eğitim alanında da mevcuttur: 2008 yılında Erivan Brusov Devlet Diller ve Sosyal Bilimler Üniversitesi 'nde bir Konfüçyüs Enstitüsü açıldı[11] ve 2018 yılında Çin-Ermeni Dostluk Okulu halka kapılarını açtı.[12] Çin ve Ermenistan hükûmetleri, her yıl birbirlerinin ülkelerine 15 öğrenci göndermeye anlaştılar, ancak karşılıklı olarak vasıfların tanınmasına dair bir anlaşma henüz imzalanmamıştır.[13]
İki ülke arasında henüz direkt uçuş yoktur.[13] Buna rağmen, 19 Ocak 2020 tarihinden beri iki ülke vatandaşlarının birbirlerinin ülkelerine 90 günlüğüne vizesiz olarak seyahat etmeleri mümkündür.[8][lower-alpha 2]
Çin ile Ermenistan arasındaki askerî ilişkiler son senelerdir sürekli olarak güçlenmektedir.[14] ÇHC Ulusal Savunma Bakanı Chang Wanquan 'in ifadesine göre, Çin ve Ermeni orduları dostça alışverişler ve pragmatik işbirliği sürdürmektedirler ve Çin Ordusu, iki ordu arasındaki ilişkinin istikrarlı şekilde gelişmesini desteklemektedir. Ermenistan Savunma Bakanı Seyran Ohanyan ise Ermenistan'ın Çin'i güvenilir bir arkadaş ve ortak olarak gördüğünü, Çin ile Ermeni orduları arasındaki ilişkinin son senelerdeki gelişmesinden memnun kaldığını ve iki ordunun her alandaki işbirliklerinin teşvik edebileceğini umut ettiğini ifade etti.[15]
1992 yılında ÇKP yetkilileri Erivan'a yazdıkları bir mektupta Ermenilere Karabağ'da yardıma hazır olduklarını da bildirmişlerdir.[kaynak belirtilmeli]
Ocak 2012'de Çin ve Ermenistan bir anlaşma imzaladı. Anlaşma, Ermenistan Savunma Bakanlığı tarafından iki ülke arasında askeri işbirliği konusunda bir uzlaşma olarak nitelendirildi.[14] 2013 yılında Seyran Ohanyan, Çin Merkezi Askeri Komisyonu Başkan Yardımcısı Xu Qiliang ve Savunma Bakanı Chang Wanquan ile görüşmelerde bulundu.[16] Aynı yılda Ermenistan Çin'den 128 km menzili olan topçu roketleri satın aldı.[14]
Nisan 2020'de Çongçing Belediye Hükûmeti Ermenistan'a 50 bin adet FFP2 maske ve 10 bin çift tıbbî eldiven bağışladı.[17][18] Bu malzemelerin konulduğu kutuların üzerinde "Dostluğumuz Ararat'tan daha yüksek ve Yangtze nehrinden daha uzun olsun" mesajını yazan notlar yapıştırıldı.[18][19] Bu notlar Türkiye'de olumsuz tepkiler yarattı;[19][20] bunun üzerine Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Çinli yetkililerden izahat istedi.[20][lower-alpha 6]
Bu kutuların içinde aslında maske ve tıbbi eldiven değil, mühimmat bulunduğu ve 2020 Dağlık Karabağ Savaşı esnasında Ermeni birliklerince de kullanıldığı iddia edilmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Wikimedia Commons'ta Relations of Armenia and China ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.