Çerkes Soykırımı
Soykırım / From Wikipedia, the free encyclopedia
Çerkes Soykırımı[11][12] (Çerkes Sürgünü olarak da bilinir) veya Tsitsekun[13][14][lower-alpha 1] (Adigece: ЦӀыцӀэкӀун),[lower-alpha 2] 19. yüzyılda, Çarlık Rusyası tarafından Çerkeslere gerçekleştirilen sistematik toplu katliam ve sürgün.[1] Olaylardan Çerkeslerin %80-97'si,[18][19][20][20] yaklaşık 1,5 milyon kişi, etkilenmiştir.[21][22][23] Grigori Zass gibi Rus generaller Çerkes sivillerin toplu katliamını yücelttiler,[24][25][26] bilimsel deneylerde kullanılmalarını savundular[24][27] ve askerlerinin kadınlara tecavüz etmesine izin verdiler.[24] Rus kuvvetlerinin hamile kadınların karınlarını deşmek gibi çeşitli yöntemler kullandığı bildirildi.[24][28]
Tarih | 1800'ler–1870'ler (Sistematik Çerkes katliamı 1800'lerde başladı; hayatta kalan Çerkes nüfusu 1860-1870'lerde Osmanlı topraklarına sürgün edildi) |
---|---|
Hedef | Çerkesler, Abazalar, Abhazlar |
Saldırı türü | Soykırım, katliam, toplu tecavüz, işkence, ölüm yürüyüşü, tehcir |
Kurbanlar | Tarihçiler: Rus hükûmet iddiası: 400.000 kişi çatışmada öldü, 400.000 kişi gönüllü göç etti[10] |
İşleyenler | Rus İmparatorluğu |
Sebep | Emperyalizm, İslamofobi, Ruslaştırma, Hristiyanlaştırma, Rus-Çerkes Savaşı |
Rus-Çerkes Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu sistematik olarak Çerkes nüfusunu yok etme stratejisi uyguladı.[1] Sadece Çerkesler arasında Ruslaştırmayı ve Rusya'nın diğer bölgelerine yerleşmeyi kabul eden küçük bir kısım olaylardan hiç etkilenmedi. Reddeden geri kalan Çerkes nüfusu çeşitli şekillerde dağıtıldı veya toplu halde öldürüldü.[29] Bazı durumlarda Çerkesler Hristiyanlığı kabul etmeye zorlandı. Çoğu durumda Çerkes yerleşim yerleri bulundu ve yakıldı, sistematik olarak aç bırakıldı veya tüm nüfusu katledildi.[21] Yok edilmesi planlanan halk genel olarak Çerkesler olsa da, Kafkasya'nın diğer Müslüman halkları da etkilendi.[30]
Rus ordusunda asker olan Lev Tolstoy, Rus askerlerinin gece köy evlerine saldırdığını bildirdi.[31] Olaylara tanık olan İngiliz diplomat William Palgrave, "tek suçlarının Rus olmamak olduğunu" ekliyor.[32] 1864'te Çerkesler tarafından İngiliz İmparatorluğu'ndan insani yardım talep eden bir dilekçe imzalandı.[33][34][35] Aynı yıl, 1864'te savaşın bitiminden önce hayatta kalan nüfusa karşı toplu sürgün başlatıldı ve büyük ölçüde 1870'lerde tamamlandı.[36] Bazıları, ayrılmayı beklerken kalabalıklar arasında salgın hastalıklardan öldü. Diğerleri, yoldaki gemiler fırtınalar sırasında battığında[23] veya kâr odaklı nakliyecilerin kârı en üst düzeye çıkarmak için gemilerini aşırı yüklediği durumlar nedeniyle öldü.[37] Akademisyenler, Rus hükûmetinin kendi arşiv rakamlarını dikkate alarak, bu süreçten Çerkes nüfusunun %80-97'sinin etkilendiğini tahmin ediyorlar.[38][39][40]
Hayatta kalıp sürgün edilen Çerkesler Osmanlı Devleti'ne yerleştirildi.[41][42] Osmanlı arşivleri, 1879'da yaklaşık 1 milyon Çerkes muhacirin Osmanlı topraklarına girdiğini, ancak bunların yaklaşık yarısının kıyılarda hastalıklar nedeniyle öldüğünü gösteriyor.[43] Osmanlı arşivlerini destekleyen 1897 Rus nüfus sayımı, orijinal sayının onda biri olan yalnızca 150.000 Çerkes kaydediyor.[44][45] 1929 baharında Kafkasya'ya bilimsel çalışma üzerine giden Gürcü tarihçi Simon Canaşia'nın karşılaştığı 91 yaşında bir ihtiyar, Karadeniz'in "karpuz gibi" insan vücut parçaları ile dolduğunu, kargaların kadın saçı ve erkek sakallarına yuva yaptığını aktarmıştır.[46]
2023 itibarıyla Gürcistan, Çerkes soykırımını tanıyan tek ülkedir.[47] ABD'nin Wayne şehri[48] ve Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti de resmî olarak Çerkes soykırımını tanımıştır.[49][50] Ukrayna meclisi ise tanımayı tartışmaktadır.[51] Rusya, Çerkes soykırımını aktif olarak reddediyor ve olayları rızaya dayalı bir göç olarak sınıflandırıyor (Rusça: Черкесское мухаджирство, 'Çerkes muhacirizmi'). Rus hükûmeti soykırımın tanınması için çalışan aktivistleri ve konuyla ilgilenen akademisyenleri "aşırılık yanlısı", "terörist" veya CIA ajanı olarak tanımlamaktadır.[52] Çerkesler her yıl 21 Mayıs'ı Çerkes Yas Günü olarak anarlar.[53][54][55] 21 Mayıs'ta tüm dünyadaki Çerkesler, özellikle Kayseri ve Amman gibi büyük Çerkes nüfusa sahip şehirlerin yanı sıra İstanbul gibi diğer büyük şehirlerde Rus hükûmetini protesto ediyor.[56][57]