Şanyu

Şanyu (Çince Geleneksel yazı: 單于, Basitleştirilmiş yazı:单于, Pinyin: chányú, (Wade-Giles): ch'an-yü, Orta Çağ Çincesi: (Guanyun): tɑn˥˩-ĭu˩ veya ʑĭɛn˩˥-ĭu˩, Hiung-nu dili: sanok / tsanak^[1]), Hiung-nu liderlerinin kullandıkları unvandır.

Tam unvan Tengri Qut Tanyu^[2] olup Han Kitabı 'na göre "Gökyüzü" ("Tanrı-Tengri"), "çocuk" ve "geniş sıfat".^[3] anlamına gelmektedir.

Büyük Hun İmparatorluğu MÖ 204 - MS 216 yılları arasında kurulan devlettir. Tarihte kurulmuş ilk Türk Devleti kurucusu Teoman Han ile başlar. Dünya bu büyük devlet bayrağını, devlet fikrini ve o'nun büyük Hakan'ı Mete ile tanımıştır. Kapladığı alan: Kuzeyde Sibirya; güneyde Tibet, Keşmir; doğuda Büyük Okyanus; batıda Hazar Denizi (18.000.000 km²) dir.

Büyük Hun İmparatorları listesi

• Yabgu Teoman - Karahan (Tou-Man Tovman) (?-M.Ö. 209)
• Mete Bagatır (Mo-dun) (M.Ö. 209 - Ö. 174)
• Lao - Şang (Ki-ok) (M.Ö. 174 - 161)
• Çun-Çen Yabgu (Kün) (161 - 126)
• İ-Çin-Hsien (İçihise) Yabgu (M.Ö.126 -114)
• Wu-Weri (Uvey) Yabgu (M.Ö. 114 - 105)
• Wu-Şih-Lu-Erh (U-Su-Liu-Usilu) Yabgu (M.Ö. 105 - 102)
• Çü-Li-Hu (Hiü-Li-Hu-Güylihu) Yabgu (M.Ö. 102 - 101)
• Çü-Ti-Hu (Tsie-Ti-Heu-Tsüydiheu) Yabgu (M.Ö. 101 - 96)
• Hu-Lu-Ku-(Hu-Lo-Ku = Hulugu) Yabgu (M.Ö. 96 - 85)
• Khuandi Yabgu (M.Ö. 85 - 68)
• Khuyluy Yabgu (M.Ö. 68 - 60)
• Uven-Güydi Yabgu (M.Ö. 60 - 58)
• Khukhasie Yabgu (M.Ö. 58 - 56)
• Çiçi Yabgu (M.Ö. 56 - 36)
• Joti Yabgu (M.Ö. 31 - 20)
• Seuse - Joti Yabgu (M.Ö. 20 - 12)
• Çeya - Joti Yabgu (M.Ö. 12 - 8)
• Üçjolu - Joti Yabgu (M.Ö. 8 - M.S. 13)
• Uluyjoti Yabgu (13 - 18)
• Şikao-Joti Yabgu (18 - 46)
• Vutatiho Yabgu (46)
• Panu Yabgu (46 - 83)
• Sanmuldutzu Yabgu (83 - 84)
• Yuliu Yabgu (84 - 89)
• Yuçukien Yabgu (89 - 93)
• Ankuo Yabgu (93 - 94)
• Tingtoşi - Suyheuti Yabgu (94 - 98)
• Vanşiçi - Suyti Yabgu (98 - 124)
• Vuçihu - Şihço Yabgu (124 - 127)
• Tejoşi - Suytsieu Yabgu (127 - 140)
• Çenieu Yabgu (140 - 143)
• Hulanjoşi Suytsieu Yabgu (143 - 147)
• İlingşi - Suytsieu Yabgu (147 - 172)
• Totejoşi - Suytsieu Yabgu (172 - 177)
• Huçing Yabgu (177 - 179)
• Kiangkiu Yabgu (179 - 188)
• Teçişi - Suyheu Yabgu (188 - 195)
• Huçutsiuen Yabgu (195 - 216^[4][5])

Kaynakça

1. 刘正埮、高名凯、麦永乾、史有为编, 汉语外来词词典 (A Dictionary of Loan Words and Hybird Words in Chinese), 上海辞书出版社. 1984, p. 63.
2. 撐犁孤塗單于/撑犁孤涂单于, chēnglí gūtu chányú
3. Han Kitabı, Vol. 94-I
4. "Büyük Hun İmparatorları". Büyük Hun İmparatorları:Yazı-Tekin Gün. 4 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
5. "Büyük Hun Devleti İmparatorları". Tarihi Olaylar. 15 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.