Loading AI tools
Ğ, (küçük harfle ğ) Latin alfabesinden türetilen Türk, Azeri ve Kazak alfabelerinde; ayrıca Kırım Tatarcası, Çerkesçe, Lazca ve Tatarcanın yazımında kullanılan Latin kökenli alfabelerde de bulunan bir harftir. Kullanıldığı yazı dizgelerinde ötümlü artdamaksıl sürtünmeli ünsüz olan /ɣ/, ötümlü artdamaksıl sürtünmesiz ünsüz /ɰ/ veya ötümlü küçükdilsil sürtünmeli ünsüz /ʁ/ seslerini temsilen yer almaktadır.
| Latin alfabesi Ğğ harfi | |
| Ğ | ğ |
| Ğ | ğ |
Türkçenin öncülü olan dil değişkelerinde var olan ötümlü artdamaksıl sürtünmeli ünsüz /ɣ/ sesin İstanbul Türkçesinde kaybolması nedeniyle standart kabul edilen bu değişkede başka sesleri veya süreçleri temsil eder hâle dönüşmüştür.[1][2] Anadil konuşucularından <ğ>'nin sesletilmesi istendiğinde verilen yanıt tipik olarak /ɣ/ olmakta, dikkatli konuşmada da sıklıkla ötümlü artdamaksıl sürtünmesiz ünsüz /ɰ/ olarak üretilmektedir.[3]
Ses değerini büyük ölçüde yitirmiş olduğu ve Türkçede ünlü aralığına izin verilmediği için bu aralıkların giderilmesi için çeşitli sesbilimsel süreçler işletilir ve bu süreçler farklı etkilere neden olur:[2][3][4]
- Sözcük sonu konumunda ve arka ünlüleri takip ettiği seslem sonu konumda kendisinden önce gelen ünlünün uzamasına neden olur: dağlar [dɑːɫɑr̥]; sığ [sɯː]
- Ön ünlüleri takip ettiği seslem sonu konumda alternatif olarak ötümlü damaksıl sürtünmesiz ünsüz /j/ ile karşılanabilir: değnek [dejnec];
- Kendisinden önce gelen ünlüler aynı ve arka ünlüyse, bu ünlü aralığını gidermek için iki strateji kullanılabilir:
- Kendisinden önce gelen ünlüler aynı ve ön ünlüyse, bu ünlü aralığını gidermek için yine iki strateji kullanılabilir:
- İki ünlü birleşerek tek bir uzunlu ünlü olarak gerçekleşir: sevdiğim [sevdiːm]
- Aralığı gidermek için /j/ eklenir: [sevdijim]
- Kendisinden önce ve sonra gelen ünlüler farklıysa, ek stratejiler devreye girer:
- Ünlüler arkalık ve yuvarlaklık özelliklerini paylaşıyorlarsa (/e/-/i/ ikilisi istisna olmak kaydıyla);
- İkinci ünlü ilk ünlüyle benzeşerek uzun ünlü oluşturabilir: soğuk [souk] -> [so:k]; ağız [aɯz] -> [a:z]; göğüs [ɟœys] -> [ɟœ:s]
- Aralığı gidermek için /ɰ/ eklenir: soğuk [souk] -> [soɰuk]; ağız [aɯz] -> [aɰɯz]; göğüs [ɟœys] -> [ɟœɰys]
- /e/-/i/ birleşimlerinde ise aralığı gidermek için /j/ eklenir: değin [dɛjin]
- Ünlüler arkalık ve yuvarlaklık özelliklerini paylaşmıyorlarsa:
- Aralığı gidermek için /ɰ/ eklenir: soluğan [soluɰɑn]; sağistem [sɑɰistɛm]; göğem [ɟœɰɛm]
- Ünlüler arkalık ve yuvarlaklık özelliklerini paylaşıyorlarsa (/e/-/i/ ikilisi istisna olmak kaydıyla);
Türkçede bir sözcüğün başına gelmeyen <ğ> harfi, Kırım Tatarcası ve Tatarcada bu konumda kullanılabilir. Örneğin Türkçedeki Abdullah adı Tatarcada Ğabdulla olarak yazılır. Bu dillerde <ğ> değişim geçirmemiş olarak /ɣ/ sesini karşılar. Kiril alfabesi ile geliştirilmiş sistemlerde <ғ> ya da <гъ> ile karşılanır.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
