Ön Hint-Avrupalılar

Ön Hint-Avrupalılar veya proto-Hint-Avrupalılar, dilbilimsel yeniden yapılandırmalara göre Hint-Avrupa dillerinin atası olan Proto-Hint-Avrupa dilini (İngilizce: PIE) konuşmuş Avrasya'nın tarih öncesi insanları.

Bu halk hakkında bilgiler, esas olarak dilsel rekonstrüksiyonlardan ve arkeolojik ve arkeogenetik kanıtlardan oluşur. Proto-Hint-Avrupalılar büyük olasılıkla geç Neolitik dönem boyunca, kabaca MÖ 4. milenyumda, yaşamışlardır. Genellikle akademisyenler, bu kavmin Doğu Avrupa'daki bozkır bölgesinde (günümüzde Ukrayna ve Rusya) yaşamış olduğunu varsayarlar.^[1] Bazı arkeologlar, PIE'nin yaşadıkları zamanların orta Neolitik (MÖ 5500 ila 4500) ve hatta ilk Neolitik (MÖ 7500 ila 5500) dönemleri kadar eski olduğunu desteklerler ve kökensel olarak alternatif konum hipotezleri önerirler.

MÖ ikinci binyılın başlarında, Proto-Hint-Avrupalıların farklı kolları, Anadolu’nun (Hititler), Ege’nin (Miken Yunanlarının ataları), Kuzey Avrupa’nın (İp Baskılı Seramik Kültürü), Orta Asya'nın (Yamnaya kültürü) ve Güney Sibirya'nın (Afanasievo kültürü) dâhil olduğu, Avrasya'nın çok uzak ve farklı bölgelerine yayılmıştır.^[2]

Kültür

Kurgan hipotezine göre Hint-Avrupa göçlerinin şeması, MÖ 4000 ila 1000 yılları. Macenta bölgesi varsayılan Urheimat'a (Samara kültürü, Sredny Stog kültürü) karşılık gelir. Kırmızı alan, Hint-Avrupa dilleri konuşan halkların yaklaşık MÖ 2500'e kadar, turuncu alan ise MÖ 1000’e kadar yayılmış olabilecekleri bölgeleri gösterir.^[3]

Dilsel yeniden yapılandırma kullanarak, Proto-Hint-Avrupa dilinin varsayımsal özellikleri çıkarılmıştır. Bu dilsel özelliklerin Proto-Hint-Avrupalıların kültürünü ve çevresini yansıttığı varsayılarak aşağıdaki kültürel ve çevresel özelliklerin yaygın olduğu önerilmektedir:

• Pastoralizm (çobanlık), evcil sığır, at ve köpek yetiştirme^[4]
• Saban kullanımı, tarım ve tahıl ekimi^[5]
• Kışın kar yağışlı bir iklim^{[note 1]}
• Su ile ya da su yoluyla taşıma yapma^[4]
• Tekerleğin arabalarda kullanımı^[4]
• Bir gökyüzü tanrısına ibadet;^[5] "* Dyḗus Ph₂tḗr" ve "* dyeu ph₂ter" ("gökyüzü babası") köklerinden Sanskritçede Dyáuṣ Pitṛ́, Eski Yunancada Zeus patēr (Ζεύς πατήρ), Latincede Iūpiter ve İlirya dilinde Deipaturos kelimeleri türemiştir.^{[note 2] [6]}
• Sözlü epik destanlar, imkânsız şöhret^[4] ve şarap-kara deniz^[7] gibi kelime öbeklerini kullanan şiir dizeleri
• Erkek egemen bir patrilineal akrabalık sistemi^{[note 3]}

Proto-Hint-Avrupalılar evcilleştirilmiş atlara sahiptiler; Proto-Hint-Avrupa dilinde * eḱwos (Latince: equus) kökünün varlığı, günümüzde pek çok Hint-Avrupa dilinde at için benzer sözcükler kullanılması ile kanıtlanabilir. Aynı şekilde inek (* gwous, İngilizce: cow), günlük yaşamda olduğu gibi din ve mitolojide de merkezî bir rol oynamıştır. Bir erkeğin serveti, hayvanlarının sayısı ile ölçülmüştür. Bu kelimeye * peḱu (İngilizce: fee, Latin pecunia) denildiği düşünülmektedir.

Teknolojik olarak, dilsel yeniden yapılandırma erken Tunç Çağı ile geç Neolitik dönemleri arasında bu kültürün, büyük olasılıkla "doğal bronz" (yani silikon veya arsenik bakımından doğal olarak zengin olan bakır cevherinden yapılmış) içeren araç ve silahlara sahip olduğunu göstermektedir. Gümüş ve altın bu kültür tarafından biliniyordu ancak Ön Hint-Avrupa dilinde kurşun ile ilgili bir kelime bulunmadığı için ve gümüş işlenirken yan ürün olarak kurşun oluştuğu için Ön Hint-Avrupalıların gümüşü ithal ettiği öne sürülür. Koyunlar, yünleri için yetiştirilmiş ve bu yün dokumada kullanılmıştır. Kurgan hipotezine göre Ön Hint-Avrupalı olduğu düşünülen Kurgan kültüründe oda şeklinde mezar ve tümülüs inşaları gözlemlenmiştir. Önemli liderler, eşyalarıyla beraber kurganlara gömülmüştür.

Hint-Avrupa toplumlarının birçoğu, rahipler, savaşçılar ve köylülerden oluşan üç kademeli bir sınıf sistemine sahiptir. Bu nedenden ötürü Georges Dumézil, Ön Hint-Avrupa toplumu içinde de böyle bir sınıfsal bölünme olmasının çok olası olduğunu öne sürmüştür.

Eğer bu sav doğru ise, birçok Hint-Avrupa toplumunda görülen Berserker ve kurt adam mitleri gibi inisiyasyon izleri, bu savaşçı sınıfının kurtlarla özdeşleşmiş olduğunu gösterir.

Ayrıca bakınız

• Proto-Hint-Avrupa dili

Notlar

1. Watkins: "The Indo-Europeans knew snow in their homeland; the word sneig^wh- is nearly ubiquitous."^[4]
2. Watkins: "Yet, for the Indo-European-speaking society, we can reconstruct with certainty the word for “god,” *deiw-os, and the two-word name of the chief deity of the pantheon, *dyeu-pəter- (Latin Iūpiter, Greek Zeus patēr, Sanskrit Dyauṣ pitar, and Luvian Tatis Tiwaz)."^[4]
3. Watkins: "A large number of kinship terms have been reconstructed. They are agreed in pointing to a society that was patriarchal, patrilocal (the bride leaving her household to join that of her husband’s family), and patrilineal (descent reckoned by the male line). “Father” and “head of the household” are one: pǝter-, with his spouse, the māter-."^[4]