Zenc İsyanı

Zenc İsyanı (Arapça: ثورة الزنج, Thawrat al-Zanj / Zinj), Abbâsîlere karşı 869'dan 883'e kadar devam etmiş bir isyandır. Günümüzde Irak'ın güneyinde yer alan Basra kenti yakınlarında başlamış ve Ali ibn Muhammed tarafından yönetilmiş ayaklanma, Zenc adı verilen; Doğu Afrika kıyılarında yakalanarak bölgedeki bataklıkları kurutmak için Orta Doğu'ya nakledilmiş ve Bantu dilleri konuşan köle bireylerce sürdürülmüştür.^[3] İsyan, ilerleyen zamanlarda halifeliğin çeşitli bölgelerine yayılarak hem Afrikalılar hem de Araplar dahil olmak üzere köleleri ve özgür insanları kapsayacak şekilde büyümüş ve mağlup edilene kadar on binlerce kişinin ölümüyle sonuçlanmıştır.^[4]

Zenc İsyanı
Zenc İsyanı sırasında Irak ve Ahvaz haritası
Tarih 869–883 Bölge Aşağı Mezopotamya ve Ahvaz Sonuç Abbâsî zaferi
Taraflar
Abbâsîler	Zenc asiler Köleler Müttefik Araplar Temim[1] Banu Asad ibn Khuzaymah[1] Bahila[2]
Komutanlar ve liderler
Muvaffak el-Abbâsî Mutazıd Musa ibn Bugha Abu al-Saj Masrur al-Balkhi Ahmad ibn Laythawayh Ibrahim ibn Muhammad	Ali ibn Muhammad Yahya ibn Muhammad al-Bahrani Ali ibn Aban al-Muhallabi Sulayman ibn Jami' Sulayman ibn Musa al-Sha'rani Ankalay ibn Ali ibn Muhammad

Zenc İsyanı isimli Ahmad Barakizadeh'ye ait heykel, 2005

Taberî ve Mesûdî gibi bazı Müslüman tarihçiler, Zenc isyanını Abbasi hükûmetininin yaşadığı kötü olaylar içerisinde "en şiddetli ve acımasız ayaklanmalarından" biri olarak tanımlamıştır.^[4] Modern akademisyenler, çatışmayı "Batı Asya tarihinde kaydedilmiş en kanlı ve en yıkıcı isyanlardan biri" olarak nitelendirirken,^[5] isyan hakkındaki tarihi kayıtların erken İslam tarihi içerisindeki en eksiksiz ve kapsamlı kayıtlar arasında olduğu tanımlanmıştır.^[6] İsyancıların kimlikleri ve aralarındaki köle ve özgürlerin oranı bakımından yapısı akademide bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir - mevcut tarihsel kaynaklar çeşitli yorumlara açıktır.

Kaynakça

Özel

1. Kennedy 2004, pg. 178
2. Caskel 1960, p. 921.
3. Rodriguez 2007, s. 585.
4. Furlonge 1999, s. 7.
5. Nöldeke 1892.
6. Kennedy 2001, s. 153.

Genel

• Al-Biruni, Abu al-Rayhan Muhammad ibn Ahmad (1879). C. Edward Sachau (Ed.). Al-Athar al-Baqiyah ‘an al-Qurun al-Khaliyah [The Chronology of Ancient Nations: An English Version of the Arabic Text of the Athar-ul-Bakiya of Al-Biruni, or "Vestiges of the Past," Collected and Reduced to Writing by the author in A.H. 390-1, A.D. 1000]. C. Edward Sachau tarafından çevrildi. Londra: W.H. Allen & Co. s. 330. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Al-Duri, Abd al-Aziz (2007). Dirasat fi al-‘Usur al-‘Abbasiyya al-Muta’akhira (Studies in Late Abbasid Times). Beirut: Markaz Dirasat al-Wahdah al-ʻArabiyah. ISBN 9953-82-104-6. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Fields, Philip M., (Ed.) (1987). The History of al-Ṭabarī, Volume XXXVII: The ʿAbbāsid Recovery. The War Against the Zanj Ends, A.D. 879–893/A.H. 266–279. Albany, NY: State University of New York Press. ISBN 0-88706-053-6. 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Furlonge, Nigel D. (1999). "Revisiting the Zanj and Re-Visioning Revolt: Complexities of the Zanj Conflict - 868-883 AD". Negro History Bulletin. 62 (4): 7-14. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2015.(kayıt gerekli)
• Heers, Jacques (2003). Les Négriers en terres d'Islam: la première traite des noirs, VIIe-XVIe siècle. Paris: Perrin. ISBN 2-262-01850-2. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Ibn al-Athir, 'Izz al-Din (1987). Al-Kamil fi al-Tarikh, Vol. 6 (Arapça). Beirut: Dar al-'Ilmiyyah.
• Ibn al-Jawzi, Abu al-Faraj Abd al-Rahman ibn Ali (1992). 'Ata, Muhammad 'Abd al-Qadir; 'Ata, Mustafa 'Abd al-Qadir (Ed.). Al-Muntazam fi Ta'rikh al-Muluk wa al-Umam (Classification in History of Kings and Nations), Vol. 12. Beirut: Dar al-Kutub al-'Ilmiyya. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Kennedy, Hugh N. (2001). The armies of the caliphs: military and society in the early Islamic state. London and New York: Routledge. ss. 153 ff. ISBN 0-415-25093-5.
• Kennedy, Hugh (2004). The Prophet and the Age of the Caliphates: The Islamic Near East from the 6th to the 11th Century (Second Edition). Pearson Education Ltd. ISBN 0-582-40525-4. 21 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Lewis, Bernard (2002). The Arabs in History. Oxford: Oxford University Press. ss. 112 ff. ISBN 0-19-280310-7. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Al-Mas'udi, Ali ibn al-Husain (1861–1917). Les Prairies D'Or. 9 vols. Ed. and Trans. Charles Barbier de Meynard and Abel Pavet de Courteille. Paris: Imprimerie Nationale.
• McKinney, Robert C. (2004). The Case of Rhyme versus Reason: Ibn al-Rumi and His Poetics in Context. Leiden and Boston: Brill. ISBN 90-04-13010-1. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Nöldeke, Theodor (1892). Sketches from Eastern History. Trans. Charles John Sutherland Black. London and Edinburgh: Adam and Charles Black.
• Popovic, Alexandre (1999). The Revolt of African Slaves in Iraq, in the 3rd/9th Century. Trans. Léon King. Princeton: Markus Wiener Publishers. ISBN 1-55876-162-4. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Rodriguez, Junius P., (Ed.) (2007). "Zanj Slave Revolts". Encyclopedia of Slave Resistance and Rebellion, Volume 2. Greenwood Publishing Group. s. 585. ISBN 0-313-33273-8. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Al-Samir, Faisal (1954). Thawrat al-Zanj (The Zanj Rebellion). Bağdat: Dar al-Qari'. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Shaban, M.A. (1976). Islamic History: A New Interpretation, Vol 2: A.D. 750-1055 (A.H. 132-448). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 100 ff. ISBN 0-521-21198-0. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Talhami, Ghada Hashem (1977). "The Zanj Rebellion Reconsidered". The International Journal of African Historical Studies. 10 (3): 443-461. doi:10.2307/216737. JSTOR 216737.
• Waines, David, (Ed.) (1992). The History of al-Ṭabarī, Volume XXXVI: The Revolt of the Zanj, A.D. 869–879/A.H. 255–265. Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 0-7914-0764-0. 20 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2021.
• Walker, John (July 1933). "A Rare Coin of the Zanj". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland (3): 651-655. JSTOR 25194841.