Yılmaz Onay, (20 Nisan 1937, Gaziantep - 9 Ocak 2018, Muğla),[1] Türk tiyatro yönetmeni, oyun yazarı, çevirmen.
Yılmaz Onay, tiyatro ile öğrencilik yıllarında İstanbul Teknik Üniversitesi'nde tiyatro topluluğu ve Genç Oyuncular gibi amatör faaliyetler aracılığıyla tanıştı. Bir dönem Ankara Deneme Sahnesi'nde çalışıp, ilgi alanını oyunculuktan yönetmenliğe çevirdi. Ankara Sanat Tiyatrosu'nda yönetmenlik yaptı. Çağdaş Sahne'nin kurulmasında yer aldı. Tiyatro çalışmalarını bir süre Hollanda ve Almanya'da sürdürdü. 12 Eylül'de sıkıyönetim mahkemeleri tarafından yargılandı, gözaltına alındı. Bu dönemden sonra bir süre serbest çalışmak orunda kalan Onay, yönetmen ve yazar olarak sanat hayatına devam etti. Yılmaz Onay, toplumcu gerçekçi tiyatro anlayışını benimsemiş ve Türkiye'de epik tiyatronun öncülerinden biri olmuştu.[2] Tiyatro oyunlarının yanında, Bertolt Brecht'ten tercümeler yaptı, tiyatro ve çeşitli konular hakkında da kuramsal kitaplar yazdı. Oyunları Devlet Tiyatroları'nda sahnelendi. Yazılar: Filmatik[3] başlıklı romanı ve Sanatçının Ölümü[4] başlıklı tiyatro oyunu TRT yapımı olarak yönetmen Tülay Eratalay tarafından televizyona drama olarak uyarlandı.
Yaşamı
1937 yılında Gaziantep'te bir ilkokul öğretmeninin oğlu olarak dünyaya geldi. 1955'te Ankara'da Gazi Lisesi'nden mezun oldu. 1955-60 arasında İstanbul Teknik Üniversitesi'nde okurken öğrencilerin tiyatro topluluğunda ve Genç Oyuncular topluluğunda tiyatro ile tanıştı. 1959’da Uluslararası Teknik Stajyer Öğrenci Değişimi Birliği IASTE bursu ile dört ay Batı Berlin’de kaldı. 1960’ta İTÜ’den mezun olduktan sonra bir yandan inşaat mühendisi olarak Bayındırlık Bakanlığı'nda çalışırken, diğer yandan da tiyatro çalışmalarına devam etti. 1961 yılında Alman Akademik Değişim Servisi DAAD bursuyla bir yıl için Almanya'nın Karlsruhe şehrinde kaldı. Karlsruhe Technische Hochschule'de (Karlsruhe Teknik Yüksekokulu) araştırma çalışmalarına katıldı ve bu arada Duisberger Gesellschaft bünyesinde İonesco’nun Kral Ölüyor oyununu sahneledi. Ankara’ya dönüşünde Sinema Tiyatro Derneği'nde ve ardından 1972'ye dek Ankara Deneme Sahnesi'nde çalıştı. 1971 yılında Tübitak Yapı Araştırma Enstitüsü'nde araştırma görevlisi olarak işe başladı.
1972’de Ankara Sanat Tiyatrosu’nda Bertolt Brecht'in Furcht und Elend des Dritten Reiches (Hitler Rejiminin Korku ve Sefaleti) başlıklı oyununda ilk kez yönetmenlik yaptı. Oyun, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğrencilerine oynanırken, sıkıyönetim komutanlığı tarafından yasaklandı.
1972 yılında konuk sanatçı olarak Essen ve Berlin’de kaldı. Türkiye'ye döndükten sonra Ankara’da Çağdaş Sahne'nin kuruluşuna katıldı ve tiyatro çalışmalarına burada devam etti.
Arafta Kalanlar ve Karagöz'ün Muamması başlıklı oyunlarını Amsterdam'da ve Sanatçının Ölümü başlıklı oyununu Paris’te sahneledi. Bu sırada Şarkılarımız Ölmesin! başlıklı çocuk oyunu, 1988 yılında Almancaya tercüme edilerek Sechs Verrückte und ein Lied başlığıyla Berlin’de Theater am Halleschen Ufer'da sahnelendi. 1990 ve 1991 yıllarında Berlin'de tiyatro çalışmaları için bulundu.
1990’da İstanbul’a yerleşti ve 1993'ten itibaren Devlet Tiyatroları'nda yönetmen olarak çalıştı. 2002’de Devlet Tiyatroları’ndan emekli oldu.
Yazdığı oyunlar, yurt içinde ve dışında çeşitli topluluklarca oynandı. Ayrıca, 1998’de Yazılar Filmatik başlıklı romanı, 2006’da da Sanatçının Ölümü oyunu Türkiye Radyo Televizyon Kurumu tarafından televizyon filmine uyarlandı. 2008 yılında Kocaeli Üniversitesi tarafından Önder Önsal yönetmenliğinde Bir Tiyatro Direnişçisi Yılmaz Onay başlığıyla hayat öyküsünü anlatan bir belgesel çekildi.
Uluslararası PEN Kulübü, Türkiye Yazarlar Sendikası, Oyun Yazarları ve Çevirmenleri Derneği, Edebiyatçılar Derneği ve Bilim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği üyesiydi.
14 Nisan 2008 tarihinde Yılmaz Onay'ın meslek hayatındaki 50'inci yılı, Türkiye Yazarlar Sendikası ve Evrensel Basım Yayın tarafından düzenlenen bir törenle kutlandı.
Yılmaz Onay, 9 Ocak 2018'de Bodrum'da öldü. Naaşı, yine Bodrum'da Gündoğan Mezarlığı'na defnedildi.[5][6]
Yönetmenliğini yaptığı Nazım Hikmet oyunları
- 2004: Fatma, Ali ve Başkaları
- 2005: Tartüf 59
- 2007: Yalancı Tanık
- 2008: İvan İvanoviç Var mıydı, yok muydu?
- 2009: Yusuf ile Menofis
- 2010: İnsanlık Ölmedi Ya
- 2011: Demokles'in Kılıcı
- 2012: Kafatası
- 2013: Kör Padişah
- 2014: Enayi
- 2015: İnek
Ödüller
- 1965: Sermet Çağan'ın Öyle Bir Oyun başlıklı radyo oyunundan uyarlanan Savaş Oyunu, İstanbul Uluslararası Gençlik Tiyatro Festivali Ödülü
- 1966: Yaşar Kemal'in Yer Demir Gök Bakır başlıklı romanından Nihat Asyalı'nın uyarladığı oyun, Festival Mondial du Theatre du Nancy Grand Prix ödülü
- 1972: III. Reich'in Korku ve Sefaleti, Ankara Sanat Sevenler Derneği En İyi Sahneye Koyucu
- 1975: Çimento (Feodor Gladkov’dan Nihat Asyalı uyarlaması), Ankara Sanat Sevenler Derneği Reji Ödülü
- 1976: Yusuf ile Menofis ve Grev Var, Ankara Sanat Sevenler Derneği En İyi Yönetmen
- 1977: Yusuf ile Menofis, Ulvi Uraz Ödülleri, en başarılı yönetmen
- 1982: Küçük Adam Ne Oldu Sana, Sanat Kurumu En İyi Yönetmen
- 1983: Dev Masalı, TOBEV Devlet Tiyatroları Opera ve Balesi Çalışanları Vakfı Oyun Yarışması Üçüncülük Ödülü
- 1986: Sanatçının Ölümü, TOBEV Devlet Tiyatrosu Opera ve Balesi Çalışanları Vakfı Oyun Yarışması'nda üçüncülük
Eserleri
Tiyatro oyunları
- 1978: İşçi Sınıfının Açık Oturumu
- 1984: Tren Gidiyor
- 1985: Bu Zamlar Bana Karşı
- 1985: Dev Masalı
- 1985: Şarkılarımız Ölmesin
- 1985: Karagöz'ün Muamması
- 1985: Arafta Kalanlar
- 1986: Sanatçının Ölümü
- 1991: Kara Dul Efsanesi
- 1992: Kara Kedi Geçti
- 1992: Hücre İnsanı
- 1993: Prometheia
- 2009: Üç Kuruşluk Mahalle Dersleri
Tiyatro uyarlamaları
- 1981: Küçük Adam Ne Oldu Sana, Hans Fallada'nın aynı adlı romanından uyarlama
- 1985: Sevdalı Bulut,, Nâzım Hikmet'ten uyarlama,
- 2000: Tartüf 2000, Nazım Hikmet'in Moliere'den esinlenerek 1959 yılında yeniden yazdığı Tartüf 59 isimli oyunundan uyarlama
Romanlar
- Yazılar FİLMATİK, ISBN 978-9756525036
- Oyun Değil, Evrensel Basım Yayın, İstanbul 2002
Kuramsal kitaplar
- Gerçekçilik Yeniden, Yordam Kitap, ISBN 978-6055541750
Çevirileri
Oyun çevirileri
- Bir Halk Düşmanı, Henrik Ibsen
- Mariena Pineda, Federico Garcia Lorca
- Richard Waverly Davası, Rolf Schneider
- Sonuncular, Maksim Gorki
- Brecht Dosyası, George Tabori
- Troyalı Kadınlar, Euripides
- Elektra, Euripides
- Barış, Aristofanes
- İncil, Bertolt Brecht[7]
- Baal, B.Brecht
- Baal (1919 yazımı), Bertolt Brecht
- Baal (1922 yazımı), Bertolt Brecht
- Erkek Baal'in Yaşam Öyküsü, Bertolt Brecht
- Gecede Trampet Sesleri, Bertolt Brecht
- Düğün, Bertolt Brecht
- Dilenci veya Ölü Köpek, Bertolt Brecht
- Şeytan Kovma, Bertolt Brecht
- Karanlıkta Işık, Bertolt Brecht
- Balık Avı, Bertolt Brecht
- Ova, Bertolt Brecht
- Vahşi Ormanda, Bertolt Brecht
- Kentlerin Vahşi Ormanında, Bertolt Brecht
- Adam Adamdır, 1926, Bertolt Brecht
- Adam Adamdır, 1938, Bertolt Brecht
- Mahagonny, Bertolt Brecht
- Mahagonny Kentinin Yükselişi ve Düşüşü, Bertolt Brecht
- Mezbahaların Kutsal Johanna'sı, Bertolt Brecht
- Sivri Kafalılar ve Yuvarlak Kafalılar / Yuvarlak Kafalılar ve Sivri Kafalılar, Bertolt Brecht
- Sivri Kafalılar ve Yuvarlak Kafalılar ya da Devlet ile Servet birleşmeyi Sever, Bertolt Brecht
- Yuvarlak Kafalılar ve Sivri Kafalılar ya da Devlet ile Servet birleşmeyi Sever, Bertolt Brecht
- Küçük Burjuvanın Yedi Ölümcül Günahı, Bertolt Brecht
- Horasyalılar Kuriasyalılar, Bertolt Brecht
- Carrar Ananın Silahları, Bertolt Brecht
- III. Reich’in Korku ve Sefaleti, Bertolt Brecht
- Puntila Ağa ile Uşağı Matti, Bertolt Brecht
- Kafkas Tebeşir Dairesi 1949, Bertolt Brecht
- Kafkas Tebeşir Dairesi 1954, Bertolt Brecht
- Komün Günleri, Bertolt Brecht
- Coriolanus, Bertolt Brecht
- 1431 Rhouen’da Jeanne d’Arc Davası, Bertolt Brecht
- Turandot ya da Aklayıcılar Kongresi, Bertolt Brecht
- Catilina, Henrik Ibsen
- Largo Desolato, Ağır Yalnızlık, Vaclav Havel
- Helena, Euripides
- Hippolütos, Euripides
- Lisistrata, Aristofanes
Öykü çevirileri
- Öyküler, Anna Seghers, Yarın yayınları, Ankara 1983
- İlk Adımlar, Anna Seghers, Evrensel Basım Yayın, İstanbul 1998
Roman çevirileri
- Evlerde Uyur Uyanık Yalanlar, Botho Strauss
Şiir çevirileri
- Svendborg Şiirleri, Bertolt Brecht, ISBN 9789758648269
- Steffin Derlemesi, Bertolt Brecht
- Hollywood Elejileri, Bertolt Brecht
- Sürgün Şiirleri, Bertolt Brecht
- Savaş El Kitabı, Bertolt Brecht
- Alman Taşlamaları (İkinci Bölüm), Bertolt Brecht
- Çocuk Şarkıları, Bertolt Brecht
- Yeni Çocuk Şarkıları, Bertolt Brecht
- Buckow Elejileri, Bertolt Brecht
- Bakır Alımı, Bertolt Brecht
- İşçi B'nin Hikayeleri, Peter Maiwald
Kuramsal kitap çevirileri
- İşçi Tiyatroları Ajitprop Topluluklar, A.Kammrad-F.R.Scheck,
- Edebiyat Bilimi, Gennadiy Nikolayeviç Pospelov, ISBN 978-9757837527
- Brecht'le Yaşamak - Çalışma Günlüğü, Bertolt Brecht, ISBN 978-9753980241
- Epik Tiyatro, Marianne Kesting, ISBN 978-9757468707
- Tiyatro Çalışması, Berliner Ensemble, Mitos-Boyut Yayınları
- Yönetmen Peter Stein, Hazırlayan: Aziz Çalışlar, Çeviriler: Yılmaz Onay, ISBN 9780008758028
- Komünist Parti Manifestosu, Friedrich Engels, ISBN 9789757837947
- Ütopyadan Bilime Sosyalizm, Friedrich Engels, ISBN 978-9756106051
- Antik Yunan Tragedyaları, Joachim Latacz, ISBN 9786059306225
- Batı Diye Diye, Daniela Dahn, ISBN 9789944122078
- Poetika, Aristoteles
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
