Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Yarasa (Almanca: Die Fledermaus) Johann Strauss II tarafından bestelenmiş bir Viyana opereti janrında 3 perdelik Almanca operettir. Eserin librettosu "Carl Haffner" ve "Richard Genée" tarafından hazırlanmıştır. Operetin prömiyer temsili 5 Nisan 1874de Viyanada Theater an der Wien eserini bestesinin orkestra şefliği altında yapılmıştır. Bu operet çok büyük bir ilgi görmüş ve dünyanın diğer opera evleri reperatuarları içinde devamlı bulunmuştur. Türkiye'de ilk temsili Ankara'da yapılmıştır. Kuzey Amerika'da sahnelenen 20 en popüler opera eseri listesinde 19'uncu sırada bulunmaktadır.[1]
 1954'te Düsseldorf Opera Evi'nde Yarasa temsili | |
| Özgün isim | Die Fledermaus |
|---|---|
| Müzik | Johann Strauss II |
| Libretto | Carl Haffner ve Richard Genée |
| Gala | 5 Nisan, 1874 |
| İlk gösterim yeri | Theater an der Wien Viyana, Avusturya |
| Oyuncular |
|
Yarasa eserinin orijinali Alman oyun yazarı "Julius Roderich Benedix" (1811–1873) tarafından hazırlanmış olan Das Gefängnis (Hapishane) adlı hafif bir güldürü oyunudur. Diğer bir kaynak da "Henri Meilhac" ve "Ludovic Halevy" tarafından Fransızca olarak yazılmış bir vodvil oyunudur. Bu eser ilk defa müziksiz oyun olarak Almancaya Carl Haffner tarafından çevrildi ve Viyana'da bu oyun sahnelendi. Fakat bu oyunun dayandığı önemli bir kavram olan bir geceyarısı yemeği (reveillon), Avusturya ve Alman adetlerine uymadığı için pek seyirci kazanamadı. Bu problem Johann Strauss'un liberettocusu tarafından Avusturya geleneklerine uygun bir hale getirilmesi ve geceyarısı yemek partisinin bir Viyana Balosu ile değiştirilmesi ile bu oyunun Johann Starauss için bir liberettoya çevrilmesini çok daha uygun duruma getirmiştir. Haffner'in Almancaya tercümesi operet liberettosuna uyarlanması için Richard Genee'ye verilmişti. Fakat eserin popüler olmasından sonra ortaya çıkan bir anlaşmazlık üzerine Richard Genee liberetto için yeniden aslından bir çeviri yaptığını iddia etmiş ve Haffner ile hiçbir zaman hiçbir görüşme yapmadığını bildirmiştir.
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller, 5 Nisan 1874 (Orkestra şefi: Johann Strauss II) |
|---|---|---|
| Baron von Eisenstein | tenor | Jani Szika |
| Rosalinde, Eisenstein'nın karısı | soprano | Marie Geistinger |
| Adele, Rosalinde'nin oda hizmetçisi | soprano | Caroline Charles-Hirsch |
| Ida, Adele'in kız kardeşi | soprano | Jules |
| Alfred, Şan öğretmeni ve Rosalinde'nin bir hayranı | tenor | Hans Rüdiger |
| Dr. Falke, Baron'un arkadaşı | bariton | Ferdinand Lebrecht |
| Blind, Baron'un avukatı | tenör | Carl Matthias Rott |
| Frank, Hapishane müdürü | bariton | Carl Adolf Friese |
| Prens Orlofski | mezzo-soprano | Irma Nittinger |
| Frosch, Gardiyan | Konuşma rolü, komik | Alfred Schreiber |
| Prens Orlofski'nin parti misafirleri koro ve bale | ||
Eisenstein'in apartman dairesinde
Baron von Eisenstein, genellikle avukatı olan Dr. Blind'in beceriksizliği dolayısıyla, bir devlet memuruna hakarette bulunduğu için 8 gün hapse mahkûm edilmiştir. Eisenstain'in hizmetçisi olan Adele, bir bale kumpanyasının üyesi olan kız kardeşi İda'den Prens Orlofski'in verdiği bir maskeli kıyafet balosuna davetiye alır. Bu mektubun çok hasta olan teyzesinden geldiğini söyleyerek bir kısa müddet işinden ayrılma izini alır. (Adele: - "Kızkardeşim Ida bir mektup yazmış"). Baron'un arkadaşı Falke gelir ve Baron'u da bu baloya davet eder (Falke: "Benimle soupe'ye gel"). Eisenstein, güya hapishaneye gitmek için, karısı Rosalinde ve hizmetçisine elveda eder; fakat niyeti hapse girmeyi bir gün geciktirip o gün baloya gidip eğlenmektir. (Tarzett: "Canım! Canım! Sahiden çok üzgünüm").
Eisentein evinden ayrıldıktan sonra karısı Rosalinde'i, eskiden beri onun hayranı olmuş, şan öğretmeni Alfred, ziyarete gelir ve ona serenat yapmaya baslar. (Alfred:"Kumru kaçmayı başardı").[2](Perde finali içki içme şarkısı: "Unutabilen mesut olur.") Hapishane müdürü, Frank, Rosalinde'nin kocasını hapishaneye götürmek üzere gelir ve evde onu Alfred ile yalnız başına bulur. Rosalinde Frank gelince durumunu açıklama şarkısı söyler. (Rosalinde:"Gecenin çok geç saatinde benimle baş başa") Rosalinde'nin bu zayıflığını ele vermemek için kendinin Eisenstein olduğunu bildirir ve Frank tarafından tutuklanıp götürülür. (Frank: Benim büyük kuş kafesim.")
Villa Orlofski'nin arkasında bir ufak yaz köşkünde
Hemen anlaşılır ki, Prens Orlofski'nin de bilerek izini ile, Falke bu baloyu ve davetleri Baron Eisentein'den geçen yılki hareketleri için öç almak icin bir tertip alma aleti olarak organize etmiştir. Geçen kış Eisenstein arkadaşı Falke'yi bir maskeli balodan sonra yarasa kıyafetinde olarak sarhoş bir halde şehrin ortasında bırakmış ve Falke herkesin alay konusu olmuştur.[3] Bu tertibin bir kısmı olarak Falke Frank, Adele ve Rosalinde'yi de bu maskeli kıyafet balosuna davet etmiştir. Macar kontesi kılığında olan Rosalinde bu kılığa uygun rol yapmaktadır. Frank "Şövalye Chagrin" kılığında ve rolünde ve Adele'de bir aktris giysili olup bir aktris rolü yapmaktadır.
Balo eğlenceli olarak devam eder. (Koro: Ein Souper heut uns wink - "Bir souper önümüzde"). Prens davetlilerini ağırlar (Orlofski: "Arkadaşlarımı davet etmeyi severim"). Eisenstein Adele'ye tanıştırılır. Fakat kafası içkiden o kadar karışıktır ki onun neden gerçekten hizmetçisine çok benzediğini bir türlü kendine açıklayamaz. Adele "Adele'nin kahkaha atma şarkısı"nı söyler. (Adele: Mein Herr Marquis - "Efendim Markiz,")
Sonra Falke değişik kıyafetli maskeli Rosalinde'yi Eisenstein ile tanıştırır. Çardaş: Klänge der Heimat - "Yurdumdan sesler"). Çiftin birbiriyle aşkane görüşüp kucaklaşmaları sırasında Rosalinde kocasının cebinden kıymetli cep saatini çalmayı başarır. Bunu yakın gelecekte kocasının kendine ihanet ettiğine dair suç delili olarak kullanmayı düşünmektedir (Saat ikilisi: "Gözlerim yakında sönükleşecek"). Çok coşkulu bir perde finalinde davetliler eğlenmeye devam ederler. (İçki içme şarkısı: ("Üzümden akan ateşten") sonra "Ağabeylerim, erkek kardeşlerim ve kızkardeşlerim" ve final olarak bir vals ve bale parçası: "Ne çok neşe, tam bir zevk gecesi")
Hapishane Müdürü Frank'in idare odasında
Ertesi sabah bütün herkes kendini hapishanede bulunca kafalarındaki karışıklık daha artar. Buna ek olarak gardiyan Frosch'un hapishanenin müdürünün görevde olmadığını fırsat bularak epey alkol alıp ne yaptığını bilmemesi de eklenmiştir.
Adele, Chevalier Chagrin'in desteğini sağlamıştır (Adele: Spiel' ich die Unschuld vom Lande - "Eğer saf bir köylü kızı taklidi yaparsam"). Alfred hapishaneden çıkabilmekten başka şey düşünmez olmuştur. Eisenstein'in kurnazlıklarını çok iyi bilen Rosalinde ise boşanma için dava açma kararına varmıştır. Frank ise hala ayılmamıştır. Frosch, Adele ve kızkardeşi İda'yı birlikte bir hücreye kapatır.
Bu karmaşıklığın ortasında Falke baloda bulunan bütün davetlilerle birlikte hapishaneye gelir ve tüm olanların "Yarasa"'dan öç alınmak için büyük bir tertip olduğunu itiraf eder. (Terzett ve Rosalinde, Eisenstein, Alfred: Ich stehe voll Zagen - "Acayip bir serüven"). Her şey uygun olarak kavga çıkmadan hal yoluna koyulur. Eisensentein karısına ihanette bulunmasını aldığı çok alkolün tesiri olarak açıklar. Orlofski Adele'nin artistlik kariyerine destek vermeyi kabul eder. Fakat Eisenstein kendine önceden verilmiş olan hapis cezasının hepsini çekmek zorundadır. (Finale: O Fledermaus, o Fledermaus - "Yarasa, yarasa, en sonunda kurbanının kaçmasını sağladın.")
Johann Strauss II bu operet eserinde bulunan bazı melodi ve şarkıları ayrıca tek başına eser olarak da yayınlamıştır:
| Yıl | Roller (Eisenstein, Rosalinde, Adele, Alfred, Orlofski) |
Orkestra şefi, Opera-evi ve Orkestra |
Label |
|---|---|---|---|
| 1949 | Julius Patzak, Anny Schlemm, Rita Streich, Helmut Krebs, Anneliese Müller | Ferenc Fricsay | Audio CD: |
| 1950 | Julius Patzak, Hilde Gueden, Wilma Lipp, Anton Dermota, Sieglinde Wagner | Clemens Krauss | Audio CD: |
| 1955 | Nicolai Gedda, Elisabeth Schwarzkopf, Rita Streich, Helmut Krebs, Rudolf Christ | Herbert von Karajan | Audio CD: |
| 1960 | Waldemar Kmentt, Hilde Gueden, Erika Köth, Giuseppe Zampieri, Regina Resnik | Herbert von Karajan | Audio CD: |
| 1971 | Eberhard Wächter, Gundula Janowitz, Renate Holm, Waldemar Kmentt, Wolfgang Windgassen | Karl Böhm | Audio CD: |
| Nicolai Gedda, Anneliese Rothenberger, Renate Holm, Adolf Dallapozza, Brigitte Fassbaender | Willi Boskovsky | Audio CD: | |
| 1974 | Robert Stolz, Rudolf Schock, Wilma Lipp, Renate Holm, Cesare Curzi, Elisabeth Steiner | Robert Stolz | Audio CD: |
| Hermann Prey, Julia Varady, Lucia Popp, René Kollo, Ivan Rebroff | Carlos Kleiber | Audio CD: | |
| 1986 | Peter Seiffert, Lucia Popp, Eva Lind, Plácido Domingo Agnes Baltsa | Plácido Domingo (Studio) Munih Radyo Orkestrası Bavyera Radyo Korosu | Audio CD: Angel Cat: 47480 Audio CD: EMI Cat: 47480-8 |
| 1987 | Werner Hollweg, Edita Gruberova, Barbara Bonney, Josef Protschka, Marjana Lipovsek | Nikolaus Harnoncourt | Audio CD: |
| 1990 | Wolfgang Brendel, Kiri Te Kanawa, Edita Gruberova, Richard Leech, Brigitte Fassbaender | André Previn | Audio CD: |
Yarasa opereti birçok defa sinema ve videoya uyarlanmıştır.
| Yıl | Yapımcı ülke | Notlar | Yönetmen | Eisenstein | Rosalinde | Adele | Orlofski | Frosch |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1917 | Almanya | Das Fidele Gefängnis (Neşeli Hapishane) Sessiz film | Ernst Lubitsch | Harry Liedtke (Alex von Reizenstein) | Kitty Dewall (Alice, karısı) | Agda Nielson (Mizi, oda hizmetcisi) | Emil Jannings (Quabbe, gardiyan) | |
| 1923 | Almanya | Sessiz film | Max Mack | Harry Liedtke | Eva May | Lya De Putti | –?– | –?– |
| 1931 | Fransa/Almanya | Carl Lamac | –?– | –?– | –?– | –?– | –?– | |
| 1933 | Büyük Britanya | Waltz Time — Yeni İngilizce isim | Wilhelm Thiele | Fritz Schulz | Evelyn Laye | Gina Malo | George Baker | Jay Laurier |
| 1937 | Almanya | Paul Verhoeven | –?– | –?– | –?– | –?– | –?– | |
| 1945 | Almanya | Yayımı 1946 | Geza von Bolvary | Johannes Heesters | Marte Harell | Dorit Kreysler | Siegfried Breuer | Josef Egger |
| 1955 | Büyük Britanya | Oh... Rosalinda — Yeni İngilizce isim |
Michael Powell ve Emeric Pressburger | Michael Redgrave | Ludmilla Tcherina | Anneliese Rothenberger | Anthony Quayle | Oskar Sima |
| 1955 | Doğu Almanya | Rauschende Melodien — değişik Almanca isim | E. W. Fiedler | Erich Arnold | Jarmila Ksirova | Sonja Schöner | Gerd Frickhöffer | Josef Egger |
| 1959 | Batı Almanya | TV uyarlaması | Kurt Wilhelm | Friedrich Schoenfelder | –?– | –?– | –?– | –?– |
| 1962 | Avusturya | Géza von Cziffra | Peter Alexander | Marianne Koch | Marika Rökk | Boy Gobert | Hans Moser | |
| 1968 | Danimarka | Flagermusen — Danimarkaca isim | John Price | align="left"Poul Reichhardt | Birgitte Bruun | Ellen Winther | Susse Wold | Buster Larsen |
| 1972 | Batı Almanya | Otto Schenk | Eberhard Wächter | Gundula Janowitz | Renate Holm | Wolfgang Windgassen | Otto Schenk | |
| 1979 | USSR | Летучая Мышь — Rusça isim | Yan Frid | Yuri Solomin | Lyudmila Maksakova | Larisa Udovichenko | Yuri Vasilyev | Ivan Lyubeznov |
| 1984 | Büyük Britanya | TV uyarlaması | Humphrey Burton | Hermann Prey | Kiri Te Kanawa | Hildegard Heichele | Doris Soffel | Josef Meinrad |
| 1986 | Batı Almanya | Otto Schenk | Eberhard Wächter | Pamela Coburn | Janet Perry | Brigitte Fassbaender | Franz Muxeneder | |
| 1990 | Büyük Britanya | Humphrey Burton | Louis Otey | Nancy Gustafson | Judith Howarth | Jochen Kowalski | John Sessions | |
| 1997 | Avustralya | Lindy Hume | Anthony Warlow | Gillian Sullivan | Amelia Farrugia | Suzanne Johnston | Geoff Kelso | |
| 2001 | Fransa | La chauve-souris — Fransızca isim | Don Kent | Christoph Homberger | Mireille Delunsch | Malin Hartelius | David Moss | Elisabeth Trissenaar |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
