Yanya Paşalığı

Yanya Eyaleti ile karıştırılmamalıdır.

Yanya Paşalığı (Arnavutça: Pashallëku i Janinës, 1787-1822), Osmanlı İmparatorluğu'nun Epir merkezli bir alt bölümüydü. Paşalık, Osmanlı İmparatorluğu tarafından hiçbir zaman resmi olarak tanınmamasına rağmen, Arnavut hükümdarı Ali Paşa yönetiminde yüksek derecede özerklik kazandı.^[1]

Yanya Paşalığı Pashallëku i Janinës
1787-1822
Tür	Özerk idari bölüm
Başkent	Yanya 39°40′K 20°51′D
Hükûmet	Paşalık
• Paşa Ali Paşa (1787-1822)
Tarihî dönem	Erken modern dönem
• Kuruluşu 1787 • Dağılışı 1822
Öncüller Ardıllar Yanya Eyaleti Berat Paşalığı Yanya Eyaleti

Tarihi

Arnavut beyi Ali Paşa tarafından 1810'da yayınlanan ve Yunanca yazılmış bir Ferman.^[2]

Ali Paşa, Louis Dupré tarafından

1787'de Ali Paşa, padişaha Avusturya'ya karşı savaşta verdiği destekten dolayı Tırhala Sancağı ile ödüllendirildi. Ancak paşa bu ödülü yeterli bulmadı ve 1788'de Yanya'nın kontrolünü ele geçirdi.^[3] O dönemde ortaya çıkan Pazvantoğlu Osman gibi diğer yarı özerk bölgesel liderler gibi, zayıf bir Osmanlı hükûmetinden yararlanarak oğulları ile birlikte Güney Arnavutluk'un, Batı Yunanistan'ın ve Mora'nın çoğunu fiilen kontrol etti.^[4]

Ali Paşa'nın politikası, basit bir çıkardan biraz daha fazlası ile yönetiliyordu; yarı bağımsız bir despot olarak hareket etti ve İyon kıyısında bir liman kazanmak için o sırada en fazla avantajı sunan kişi olan Fransa Kralı Napolyon ile ittifak kurdu.^[5] 1807'de Napolyon'un Çar'a Osmanlı İmparatorluğu'nu dağıtma planını verdiği Tilsit Antlaşmaları'ndan sonra, Ali Paşa taraf değiştirdi ve İngilizlerle ittifak kurdu.

Şair George Gordon Byron, 1809'da Ali Paşa'nın Yanya'daki sarayını ziyaret etmiş ve bu karşılaşmayı Childe Harold adlı eserinde kaydetmiştir.^[3]

Ali Paşa'nın mezarı.

1820'de Ali Paşa, Kostantiniyye'te siyasi bir rakibine suikast düzenlenmesini emretti.^[6] Babıali'nin otoritesini yeniden kurmaya çalışan Sultan II. Mahmud, bu fırsatı değerlendirerek Ali Paşa'nın görevinden alınmasını emrederek ona karşı harekete geçti. Ali Paşa resmî görevlerinden istifa etmeyi reddetti ve Osmanlı birlikleri hareketlerine karşı çetin bir direniş gösterdi ve dolaylı olarak 20.000 Türk askeri Ali Paşa'nın ordusuyla savaşırken Yunan Bağımsızlık hareketine yardım etti. 4 Aralık 1820'de Ali Paşa, Arnavut birlikleri ile Suliyotlar'ın 3.000 askerle katkıda bulunduğu bir Osmanlı karşıtı koalisyon kurdu. Ali Paşa, Suliyotlar'ın desteğini esas olarak Sulyotlar'ın topraklarına geri dönmesine izin vermeyi teklif ettiği için ve kısmen de Ali'nin ortak Arnavut kökenine dayanan başvurusu nedeniyle kazandı.^[7] Başlangıçta koalisyon başarılı oldu ve bölgenin çoğunu kontrol etmeyi başardı, ancak Ali Paşa'nın Arnavut birlikleri Mora'daki Yunan isyanlarının başladığı konusunda bilgilendirildiğinde burayı terk ettiler.^[8] Ancak Ocak 1822'de Osmanlı ajanları Ali Paşa'ya suikast düzenledi ve başını Sultan'a gönderdi.^[3] Ölümünden sonra paşalık ortadan kalktı ve Yanya Eyaleti'ni oluşturmak için Berat Paşalığı ile birleştirildi ve Yanya Sancağı ile Berat Sancağı, Ergiri ve Preveze ile birleştirildi.

Ekonomi

Yanya'nın ticareti hem katma değerli hem de ham malları ihraç etmeye ve batılı lüks ürünleri ithal etmeye dayanıyordu.^[9]

Yanya'nın tekstil ürünleri geniş bir ticaret dağılımına sahipti. İtalya'ya ihraç edilen ve Balkanlar'da satılan başlıca ticari ürünler arasında ipek örgüler, battaniyeler, eşarplar, altın ve gümüş iplikler, işlemeli terlikler ve giysiler vardı.^[10]

Bölgede, geniş bir yerel ticarete sahip olan reçineyi de sağlayan gelişmiş bir ağaç endüstrisi vardı. Uzun bir süre boyunca Kuzey Epir ve Güney Arnavutluk'tan gelen kereste, Yanya'dan Toulon'a ihraç edildi ve Fransızlar tarafından gemi yapımında kullanıldı. İngilizler 1809'da İyon Adaları'nın kontrolünü ele geçirdiler ve daha sonra bölgenin en büyük ticari ortağı olmuşlardır. Yanya, Arta'da üretilen limon, portakal ve fındık gibi meyvelerin yanı sıra zeytinyağı, mısır ve Arnavut tütünü ihraç etti.^[11]

Ayrıca bakınız

• Sancak
• Paşalık

Kaynakça

1. Albania and the Surrounding World: Papers from the British-Albanian Colloquium, South East European Studies Association Held at Pembroke College, Cambridge, 29th-31st March, 1994 (İngilizce). Research Unit in South East European Studies, University of Bradford. 1995. 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.
2. Fleming 2014, s. 60: "Tüm saray ilişkilerinde Yunanca kullanmasına rağmen, Ali Paşa her şeyden önce bir Arnavut olarak kabul edildi. Yunanca kullanması onu hiçbir şekilde Yunan yapmadı.."
3. "Ali Pasha – the Lion of Ioánnina". Rough Guides (İngilizce). 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Kasım 2019.
4. Damianopoulos, Ernest N., 1928- (2012). The Macedonians : their past and present. 1st. New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-01190-9. OCLC 795517743.KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
5. Vickers, Miranda. (1999). The Albanians : a modern history. Rev. Londra: I.B. Tauris. ISBN 1-86064-541-0. OCLC 45329772.
6. Dixon, Jeffrey C. (2013). Guide to intrastate wars : a handbook on civil wars. Sarkees, Meredith Reid, 1950-. Washington, D.C.: CQ. ISBN 978-1-4522-3420-5. OCLC 906009220.
7. Fleming 2014, s. 59: "Ancak Ali Paşa, yaşamının son yıllarında, Osmanlı karşıtı bir koalisyonu hayata geçirmeyi başardı ve kısmen ortak Arnavut kökenleri olması sebebi ile Souliotes'in desteğini kazandı." s. 63 : "Souliotes ve Ali Paşa'nın padişahın birliklerine karşı ittifakı, ancak Ali'nin Souliotes'i topraklarına geri getireceğine dair söz verdikten sonra kuruldu."
8. Victor Roudometof, Roland Robertson (2001), Nationalism, globalization, and orthodoxy: the social origins of ethnic conflict in the Balkans, Greenwood Publishing Group, 2001, s. 25, ISBN 978-0-313-31949-5, 23 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Ağustos 2021
9. Fleming 2014, s. 46.
10. Fleming 2014, ss. 46–47.
11. Fleming 2014, s. 47.