Yahudi Meryem

Meryem veya Yahudi Meryem (Latince: Maria Hebraea), aynı zamanda Kâhin Meryem (Latince: Maria Prophetissa) ya da Kıptî Meryem (Arapça: مارية القبطية)^[1] Yunan simya geleneği temsilcileri ve Panopolisli Zosimos'un çalışmalarıyla tanınan erken dönem simyacılardan biridir.^[2] Zosimos'un aktardıkları kapsamında İskenderiye'de milattan önce birinci ve üçüncü yüzyıllar arasında yaşamıştır.^[3][4] Birinci yüzyıldan daha erkene dayanmayan çalışmaları nedeniyle French, Taylor ve Lippman tarafından ilk simya yazarlarından biri olarak kabul edilmektedir.^[5][6]

Yahudi Meryem
Michael Maier'in Symbola Aurea Mensae Duodecim Nationum (1617) adlı kitabından Maria Prophetissima'yı tasvir eden bir gravür
Diğer İsimleri	Yahudi Meryem (Maria the Jewess) Kahin Meryem (Maria the Prophetess) Kıptî Meryem (Maria the Copt)
Meslek	Simyacı
Önemli Fikirler	Maria Aksiyomu

Birkaç farklı tür ve biçimdeki kimyasal aletleri icat etmesiyle tanınmakta olup Batı dünyasının ilk gerçek simyacısı olarak kabul edilmektedir.^[7]

Zosimos aracılığıyla Yahudi Meryem'in inançlarının birçoğu izlenebilmektedir. Meryem metal tasvirlerine bedenler, ruhlar ve tin gibi yaşamsal nitelikler eklemiştir. Meryem, metallerin iki farklı cinsiyeti olduğuna ve bu iki cinsiyeti bir araya getirerek yeni bir varlık yaratılabileceğine inanıyordu. Ona göre farklı cinsiyetteki maddelerin bir araya getirilmesiyle maddelerin birliği elde edilebilirdi.^[8]

Tarih

Simya çerçevesinde "Yahudi Meryem "in varlığına dair birincil kaynak, 4. yüzyılda simya üzerine günümüze ulaşan en eski kitapları yazmış olan Panopolisli Zosimos'tur.^[9] Zosimos, Meryem'in çeşitli deneylerini ve aletlerini tasvir etmiştir. Onun yazılarında Meryem'den her zaman geçmişte yaşamış biri olarak bahsedilir bu yüzden de "bilgelerden biri" olarak tanımlanır.

Sekizinci yüzyılın Bizanslı tarihçisi George Syncellus, Meryem'i Perikles zamanında Mısır'ın Memfis kentinde tanıştığı Demokritos'un hocası olarak göstermiştir.

İbnü'n-Nedim'in 10. yüzyıla ait Kitâbu'l-Fihrist'i Meryem'i en ünlü 52 simyacıdan biri olarak göstermiş ardından da onun mor bir pigment olan caput mortuum'u hazırlayabildiğini belirtmiştir.

Bilinmeyen bir "Morienus Romanus"a atfedilen erken ortaçağ simya metni onu "Kâhin Meryem" olarak adlandırır; Araplar ise onu "Platon'un Kızı" olarak tanırlar ki bu isim Batı simya metinlerinde kükürt için kullanılmıştır.^[10]

Arapça ve Latince eserler

Meryem'in Yunanca yapıtlarından yalnızca Panopolis'li Zosimos, Olympiodorus ve diğer sonraki yazarlar tarafından alıntılanan parçalar günümüze ulaşmıştır.^[11] Bununla birlikte, ona atfedilen birkaç Arapça yazı da mevcuttur ki bunların bazılarının Latince çevirileri de bulunmaktadır:

• Risālat Māriyya bint Sāba al-malik al-Qibṭī ilā Āras ("Saba Kraliçesi Kıpti'nin Kızı Maria'nın Aras'a Mektubu"), Risālat Māriyya ilā Aras wa-su'āluhu wa-jawābuhā lahu ("Meryem'in Aras'a Mektubu, Sorusu ve Ona Cevabı") olarak da bilinir. Bu eser Latinceye Practica Mariae prophetissae sororis Moysi adıyla çevrilmiştir.^[12]
• "Maria'nın Kitabı ve Bilge Adamlar"^[13] (The Book of Maria and the Wise Men)
• "Taç Mektubu ve Yeni Doğan Bebeğin Yaratılışı"^[14] (The Epistle of the Crown and the Creation of the Newborn Baby)

Simya felsefesi

Meryem Aksiyomu

Aşağıdakiler, Meryem Aksiyomu olarak biliniyordu:

Bir iki olur, iki üç olur ve üçüncünün içinden dördüncü olarak bir çıkar.

Psikolog Carl Jung'un yardımcılarından Marie-Louise von Franz bu varsayıma bir alternatif sunmuştur:^[15]

Bir'den İki çıkar, İki'den Üç çıkar ve Üçüncü'den Dördüncü olarak Bir çıkar.

Carl Jung onun bu varsayımını bütünlük ve bireyselleşme için bir metafor olarak kullanmıştır.

Diğer

Birkaç şifreli simya kuralı Mary'ye atfedilmiştir. Zıtların birliğinden söz ettiği iddia edilmektedir:^[7]

Erkek ve dişiye katılın, aradığınızı bulacaksınız.

Buluşlar

Meryem, Agathodaemon, Sözde-Democritus^{[Not 1]} ve Hermes Trismegistus ile birlikte, Panopolis'li Zosimos tarafından tribikos, kerotakis ve benmari gibi belirli cihazların ve yöntemlerin açıklamalarında zikredilmiştir. Ancak bunlara dair katkıları tartışmalı olup, kesin değildir.^[16]

Tribikos

Tribikos (Yunanca: τριβικός) damıtma yoluyla saflaştırılmış maddeler elde etmek için kullanılan üç kollu bir tür imbiktir. Meryem'in bunu bulup bulmadığı bilinmemekle birlikte, Zosimos aletin ilk tanımını ona atfetmektedir. Bu alet bugün hala kimya laboratuvarlarında kullanılmaktadır. Meryem yazılarında tüplerin yapımında kullanılan bakır veya bronzun bir kızartma tavası kalınlığında olmasını ve tüpler ile imbik kafası arasındaki bağlantıların un macunu ile kapatılmasını tavsiye etmektedir.^[17]

Kerotakis

Coelum philosophorum'dan simya balneum Mariae veya Maria'nın banyosu, Philip Ulstad, 1528, Bilim Tarihi Enstitüsü

Kerotakis (Yunanca: κηροτακίς veya κυροτακίς), simyada kullanılan maddeleri ısıtmak ve buharları biriktirmek için kullanılan bir cihazdır.^[18] Cihaz esasında üst tarafında bakır bir levha bulunan hava geçirmez bir kaptır. Düzgün çalıştığında, tüm bağlantıları sıkı bir vakum oluşturur. Bu tür kapalı kapların simyada kullanılması "hermetically sealed" yani "simyaca kapalı" teriminin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Kerotakis'in, dünyanın derinliklerinde meydana gelen altın oluşum sürecinin bir kopyası olduğu söylenmiştir.

Bu alet daha sonra 1879'da Alman kimyager Franz von Soxhlet tarafından kendi adını taşıyan ekstraktör olan Soxhlet ekstraktörünü oluşturmak için yeniden düzenlenerek modernize edilmiştir.

Bain-marie

Mary'nin adı, bir kabın ve içindekilerin maksimum sıcaklığını ayrı bir sıvının kaynama noktasıyla sınırlayan bain-marie (Mary'nin banyosu) yönteminde yaşamaktadır. Bu yöntem temelde ikili bir kaynatma kazanından oluşmaktadır. Hafif bir ısının gerekli olduğu kimyasal işlemlerde yaygın olarak kullanılmaktadır.^[19] Bu terim, 14. yüzyılda Villanovalı Arnold tarafından ortaya atılmıştır. Benmari aynı zamanda yemek pişirmede de kullanılmaktadır.^[20]

Ayrıca bakınız

• Simya
• Simyacı Kleopatra (Mısır)

Notlar

1. Pseudo-Democritus, yanlış bir şekilde Sokratik öncesi filozof Democritus'a (MÖ 460-370) atfedilen bir dizi Yunan yazısının anonim yazarları için bilim adamları tarafından kullanılan addır.