Yeni Azerbaycan Partisi

Yeni Azerbaycan Partisi (kısaca YAP) (Azerice: Yeni Azərbaycan Partiyası), Azerbaycan'da 91'lerin talebiyle 21 Kasım 1992 tarihinde Haydar Aliyev'in liderliği ile 550 kişilik kurucu üyenin katılımıyla gerçekleşen Kuruluş Kurultayı ile kurulan, 18 Aralık 1992 tarihinde Adalet Bakanlığınca resmi kayda alınan siyasi parti.

Yeni Azerbaycan Partisi Yeni Azərbaycan Partiyası
Kısaltma	YAP
Genel başkan	İlham Aliyev (26 Mart 2005'ten beri)
Kurucu	Haydar Aliyev
Genel Başkan Vekili	Mihriban Aliyeva
Genel Başkan Yardımcıları	Ali Ahmedov Tahir Budagov
MYK Başkanı	Tahir Budagov
Slogan(lar)	Dünün, bügünün ve geleceğin partisi!
Kuruluş tarihi	21 Kasım 1992 (kuruluş) 18 Aralık 1992 (resmi kayıt)
Birleşme	Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi (2021) Azerbaycan Halk Demokratik Partisi (2021) Azerbaycan Köylü Partisi (2021) Azerbaycan Millî Hareket Partisi (2021) Azerbaycan Yurttaş Partisi (2021) Millî Kurtuluş Partisi (2021)
Merkez	Bakü, Azerbaycan
Gazete(ler)	Yeni Azerbaycan
Gençlik kolu	Yeni Azerbaycan Partisi Gençlik Birliği
Üyelik	720,830[1](2023)
İdeoloji	Azerbaycan milliyetçiliği[2] Türkçülük[3] Muhafazakârlık[3] Devletçilik[3]
Siyasi pozisyon	Merkez sağ ve sağ
Uluslararası üyelik	Merkezci Demokratlar Enternasyonali(gözlemci)[4]
Resmî renkler	Mavi, beyaz
Millî Meclis	68 / 125
Nahçıvan Yüksek Meclisi	41 / 45
Belediye üyesi	10.413 / 15.156
Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi	4 / 648 2 asil, 2 yedek
İnternet sitesi
yap.org.az

Yeni Azerbaycan Partisi'nin Bakü'deki Genel Merkezi.

Kuruluşundan bu yana YAP tüm seçimlere katılmıştır.

Haydar Aliyev'in 2003'te ölmesiyle parti genel başkanı görevine 2005'te İlham Aliyev seçilmiştir.

YAP 1993'ten bu yana Azerbaycan'ın iktidar partisidir.

6 dönem Millî Meclisin hiç birinde 83 ve 83'ten fazla milletvekili çıkaramayan YAP, tüm dönemlerde bağımsız milletvekillerinden destek almıştır.

1999 tarihinden düzenlenen tüm yerel seçimlere katılan YAP, seçimlerden 1. parti olarak çıkmıştır.

Tarihçe

Haydar Aliyev dönemi (1992-2003)

SSCB'nin çöküşü ile Azerbaycan bağımsızlığını kazanmıştı. İlk cumhurbaşkanı Ayaz Mutallibov'un cumhurbaşkanlığından çekilmesi sebebiyle düzenlenen 1992 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Ebulfez Elçibey cumhurbaşkanı seçilmiştir. Ülkede devam eden Karabağ savaşı, iç sorunlar ve Gence Darbesi huzursuzluklara sebep olmuştur. Azerbaycan SSC'nin eski başkanı Haydar Aliyev 1991-1991'li yıllarda Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi'nin başkanı seçilmişti.

16 Ekim 1992 tarihinde 91 aydının oluşturduğu ve daha sonra 91'ler olarak anılacak bir grup Haydar Aliyev'i cumhurbaşkanı olması için mücadeleye davet etti. Haydar Aliyev bu daveti kabul ederek 1992'de 91'ler de dahil olmak üzere 550 kişilik kurucu kadroyla 21 Kasım 1992 tarihinde Elçibey hükûmetine muhalif olan Yeni Azerbaycan Partisi'ni kurdu. YAP 18 Aralık 1992 tarihinde resmi devlet kaydına alındı.

1993'te iç savaşı engellemek sebebiyle cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey Haydar Aliyev'i Bakü'ye davet ederek ona Başbakan görevini teklif etti. Daha sonra durum kötüleşince Ebulfez Elçibey Nahçıvan'a bağlı Keleki köyüne gitti. Bunun üzerine Haydar Aliyev yönetimi ele aldı ve Azerbaycan Yüksek Sovyeti'in (daha sonra Millî Meclis) başkanı seçildi.

1993 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Haydar Aliyev %98,8 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi.

1995 Azerbaycan genel seçimlerinden 2,228,435 (%62,7) oy alarak birinci parti olarak YAP 53 milletvekili çıkarmayı başardı. Lakin çoğunluk hükûmet için gereken % 50+1 ve kanun kabulü için gereken 63 (bazı durumlarda 83) milletvekiline sahip olamadı. YAP parlamentoya seçilen bağımsız milletvekillerinin desteğini alarak hükûmet kurdu.

1998 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Haydar Aliyev %77,8 oy alarak cumhurbaşkanı seçildi.

2000 Azerbaycan genel seçimlerinde YAP 1,809,801 (%62,3) oy alarak 72 milletvekili çıkardı ve tek başına iktidar oldu.

2003 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde YAP'ın resmi adayı Haydar Aliyev olsa da, Haydar Aliyev ağırlaşan sağlık durumları nedeniyle adaylığını oğlu, YAP genel başkan yardımcısı, başbakan İlham Aliyev'in lehine geri çekti. İlham Aliyev seçimde %75,38 oy alarak Azerbaycan Cumhuriyeti'nin 4. Cumhurbaşkanı seçildi.

12 Aralık 2003 tarihinde genel başkan Haydar Aliyev tedavi aldığı hastanede ölmüştür.

İlham Aliyev dönemi (2003-)

Haydar Aliyev'in vefatı üzerine vekaleten genel başkanlık görevini İlham Aliyev yürüttü. 26 Mart 2005 tarihinde düzenlenen 3. Olağan Kurultayda İlham Aliyev YAP Genel Başkanı seçildi.

YAP genel başkanı ve adayı olarak İlham Aliyev 2008 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde %87,34; 2013 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde %84,54; 2018 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde %86,2; 2024 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde ise %92,12 oy alarak yeniden cumhurbaşkanı seçilmiştir.

2005 Azerbaycan genel seçimlerinde 1.110.885 (%46,48) oy alan YAP 57, 2010 Azerbaycan genel seçimlerinde 71, 2015 Azerbaycan genel seçimlerinde 1.340.770 (%47,20) oy alan YAP 71, 2020 Azerbaycan genel seçimlerinde ise 70 milletvekili çıkarmayı başardı ve iktidar partisi oldu.

2012 tarihinde dönemin Ana Vatan Partisi Genel Başkan Yardımcısı Zahid Oruç tarafından AVP ve YAP'ın tek çatı altında birleştirilmesi teklifi sunuldu. Lakin daha önce de aynı teklife olumsuz cevap almış AVP'ye yine birleşmenin mümkün olmadığı cevabı verildi.^[5]

1 Mart 2021 tarihinde Azerbaycan Yurttaş Partisi, 2 Mart 2021 tarihinde Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi, 3 Mart 2021 tarihinde Millî Kurtuluş Partisi (5. Olağan) ve Azerbaycan Halk Demokratik Partisi kurultaylarını düzenlediler ve Kurultaylarda partilerin Yeni Azerbaycan Partisi'ne birleşme kararı alındı.

5 Mart 2021 tarihinde Yeni Azerbaycan Partisi'nin Olağanüstü, sayca 7. Kurultayı düzenlendi. COVİD-19 pandemisi nedeniyle kısıtlı sayıda kurultay delegesi kurultaya katılmıştır. Kurultayda Yeni Azerbaycan Partisi'ne birleşme talebiyle başvuran 6 siyasi partinin: Azerbaycan Demokratik Girişimciler Partisi^[a]Azerbaycan Halk Demokratik Partisi ^[b], Azerbaycan Köylü Partisi ^[c], Azerbaycan Millî Hareket Partisi ^[d], Azerbaycan Yurttaş Partisi ^[e] ve Millî Kurtuluş Partisinin ^[f] talepleri kabul edildi ve birleşme gerçekleşti. Ayrıca Kurultayda Siyasi Şûra feshedilerek yerine Kıdemliler Şûrası kuruldu. Yönetim Kurulu üyelerinin sayı 20'den 40'a yükseltilmiştir. YAP Genel Başkanı İlham Aliyev yeniden Genel Başkan seçildi. Partinin yeni tüzüğü kabul edildi, yeni programı için çalışmalar başlatıldı. Mihriban Aliyeva yeni tüzüğe uygun olarak Parti Genel Başkanı İlham Aliyev tarafından 2. makam olan Genel Başkan Vekili, Ali Ahmedov ve Tahir Budagov ise Genel Başkan Yardımcıları olarak atandı. Ayrıca partinin Genel Sekreterliği feshedildi, Merkez Yürütme Kurulu oluşturuldu ve Tahir Budagov MYK Başkanı olarak atandı.

İdeoloji

YAP bağımsız devletçilik, hukuk devleti, Azerbaycancılık, vatanseverlik, muhafazakârlık, birlik beraberlik ve sosyal adalet ideolojisini destekleyen siyasi partidir. Parti siyasi yelpazede merkez sağ konumundadır.

Yapılanması

Genel Başkanlar

Ana madde: Yeni Azerbaycan Partisi genel başkanları listesi

Genel Başkan		Görev Başlangıcı	Görev Bitişi
1	Haydar Aliyev	22 Ekim 1992	12 Aralık 2003
-	İlham Aliyev	12 Aralık 2003[6]	26 Mart 2005
2		26 Mart 2005[7]	Görevde

Yönetim Kurulu Önceleri 20 üyeden oluşan Yönetim Kurulunun 5 Mart 2021 tarihinde düzenlenen olağanüstü kurultayda yapılan değişiklilerle üyesi sayısı 40'a yükseltilmiştir. # Adı Parti Görevi 1 İlham Aliyev YAP Genel Başkanı 2 Mihriban Aliyeva YAP Genel Başkan Vekili 3 Ali Ahmedov YAP Genel Başkan Yardımcısı 4 Tahir Budagov Genel Başkan Yardımcısı; Merkezi Yönetim Kurulu Başkanı 5 Adalet Muradov YK üyesi 6 Amin İsmailov YK üyesi 7 Anar İskenderov YK üyesi 8 Asif Askerli YK üyesi 9 Aynur Sofiyeva YK üyesi 10 Azer Badamov YK üyesi 11 Bahar Muradova YK üyesi 12 Bayram Aslanov YK üyesi 13 Cavid Osmanov YK üyesi 14 Efsun Sucayev YK üyesi 15 Eldar Azizov YK üyesi 16 Eldar İbrahimov YK üyesi 17 Elmar Kasımov YK üyesi 18 Elnare Akimov YK üyesi 19 Elnur Sadıkov YK üyesi 20 Elşat Mirbeşiroğlu YK üyesi 21 Fuat İbrahimov YK üyesi 22 Hikmet Babaoğlu YK üyesi 23 Kamal Caferov YK üyesi 24 Mihail Zabelin YK üyesi 25 Musa Guliyev YK üyesi 26 Mübariz Kurbanlı YK üyesi 27 Pervin Kerimzade YK üyesi 28 Ramin Mammadov YK üyesi 29 Ramiz Hüseynov YK üyesi 30 Rauf Aliyev YK üyesi 31 Reşat Mahmudov YK üyesi 32 Rövşen Bayramov YK üyesi 33 Sadık Kurbanov YK üyesi 34 Samir Caferov YK üyesi 35 Şahin İsmailov YK üyesi 36 Tahir Mirkişili YK üyesi 37 Tevfik Cahangirov YK üyesi 38 Ülviyye Hamzayeva YK üyesi 39 Valeh Askerov YK üyesi 40 Vasıf Talıbov YK üyesi; YAP Nahçıvan ÖC Teşkilatı Başkanı

Kıdemliler Şûrası 5 Mart 2021 tarihinde düzenlenen olağanüstü kurultayda 85 kişilik Siyasi Şûrasının feshedilmesiyle oluşturulan kurum. Başkanı Arif Rehimzade, başkan yardımcısı ise Sadakat Kurbanova seçilmiştir. Şura 35 kişiden oluşmaktadır. # Adı Parti Görevi 1 Arif Rahimzade Kıdemliler Şûrası Başkanı 2 Sadakat Kahramanova Kıdemliler Şûrası Başkan Yardımcısı 3 Adalet Ferecov KŞ üyesi 4 Adile Abbasova KŞ üyesi 5 Ajdar İsmailov KŞ üyesi 6 Akif Alizade KŞ üyesi 7 Asif Cahangirov KŞ üyesi 8 Ali Hasanov KŞ üyesi 9 Cemil Aliyev KŞ üyesi 10 Dilare Seyitzade KŞ üyesi 11 Ehliman Emiraslanov KŞ üyesi 12 Elbay Kasımzade KŞ üyesi 13 Elman Mammadov KŞ üyesi 14 Hayrettin Koca KŞ üyesi 15 İbrahim Azizov KŞ üyesi 16 İskender Guliyev KŞ üyesi 17 Kerim Kerimov KŞ üyesi 18 Mammad Nesirov KŞ üyesi 19 Misir Merdanov KŞ üyesi 20 Nizami Hudiyev KŞ üyesi 21 Nurlana Aliyeva KŞ üyesi 22 Ramiz Mehdiyev KŞ üyesi 23 Refik Mammadhasanov KŞ üyesi 24 Rizvan Cebiyev KŞ üyesi 25 Sudeyf İmamverdiyev KŞ üyesi 26 Şahlar Askerov KŞ üyesi 27 Tahir Mammadov KŞ üyesi 28 Tahir Rzayev KŞ üyesi 29 Urhan Alekberov KŞ üyesi 30 Vahid Nevruzov KŞ üyesi 31 Vilayet Aliyev KŞ üyesi 32 Yakup Mahmudov KŞ üyesi 33 Zahid Halilov KŞ üyesi 34 Hacıbala Abutalibov KŞ üyesi 35 Tağı Ahmedov KŞ üyesi 36 Şemseddin Hanbabayev KŞ üyesi

Gençlik Kolları

1995 tarihinde kurulan YAP Gençlik Kolları resmi olarak "YAP Gençler Birliği" adlanmaktadır. 11 Mart 2021 tarihinde düzenlenen toplantıda Bahtiyar İslamov YAP Gençler Birliği Başkanı seçilmiştir.

Kadın Kolları

1995 tarihinde kurulan YAP Kadın Kolları resmi olarak "YAP Kadınlar Şurası" adlanmaktadır. 5 Mart 2021 tarihinde Kadın Kolları feshedilmiştir. YAP KŞ yerine Merkez Yönetim Kuruluna bağlı Gender Siyaseti Başkanlığı kurulmuştur.

Kurultaylar

Kongre	Tarih	Seçilen Başkan	Aday
Kuruluş Kurultay	21 Kasım 1992	Haydar Aliyev	Haydar Aliyev (Tek Aday)
1. Olağan Kurultay	20-21 Aralık 1999
2. Olağan Kurultay	21 Kasım 2001
3. Olağan Kurultay	26 Mart 2005	İlham Aliyev	İlham Aliyev (Tek Aday)
4. Olağan Kurultay	2 Ağustos 2008
5. Olağan Kurultay	7 Haziran 2013
6. Olağan Kurultay	8 Şubat 2018
7. (Olağanüstü) Kurultay	5 Mart 2021

Seçimler

Genel seçimler

Azerbaycan

Seçim	Genel Başkan	Nispi temsil sistemi			Çoğunluk sistemi			Genel
		Oy	Oran	Sandalye	Oy	Oran	Sandalye
1995	Haydar Aliyev			34 / 100	2,228,435	%62.7	19 / 25	53 / 125
2000				56 / 100	1,809,801	%62.31	16 / 25	72 / 125
2005	İlham Aliyev			57 / 125	—	—	—	57 / 125
2010		1,110,885	%46.48	71 / 125	—	—	—	71 / 125
2015		1,340,470	%47.20	71 / 125	—	—	—	71 / 125
2020				70 / 125	—	—	—	70 / 125

Nahçıvan

Seçim	Genel Başkan	Oy			Sandalye
		#	%	±	#	±
1995	Haydar Aliyev					—
2000					40 / 45	—
2005	İlham Aliyev				39 / 45	1
2010					42 / 45
2015					42 / 45
2020		126,144	%67,1		42 / 45

Ara genel seçimler

Azerbaycan Seçim Genel Başkan Oy Sandalye #  % 1995 Haydar Aliyev 2 / 20 4 Şubat 1996 1 / 15 18 Şubat 1996 0 / 1 Temmuz 1998 1 / 2 Ağustos 1998 0 / 1 Şubat 1999 40,548[8][9] %66,27 2 / 2 Mayıs 1999 0 / 1 Ocak 2001 3 / 11 Kasım 2001 24,959[10] %46,56 1 / 2 2002 2 / 3 2003 İlham Aliyev 1 / 3 2004 1 / 3 2006 6 / 10 2016 19,674 %85.56 1 / 1

Nahçıvan Seçim Genel Başkan Oy Sandalye #  % 2011 İlham Aliyev 1 / 1 2012 1,122[11] %27,69 0 / 1 2016 1 / 1

Yerel Seçimler Seçim Genel Başkan Oy Belediye üyesi Kaynak #  % 1999 Haydar Aliyev 2004 İlham Aliyev 2009 10.431 / 15.591 [g][12] 2014 10.315 / 15.035 2019 10.432 / 15.156

Ara Yerel Seçimler Seçim Genel Başkan Oy Belediye üyesi Kaynak #  % 2006 İlham Aliyev 1.148 / 1.901 [13] 2011

Notlar

1. ADGP Mahmut Mammadov liderliğinde 23 Nisan 1994 tarihinde kurulmuş, 17 Mayıs 1994 tarihinde resmî devlet kaydına alınmış ve 1995 Azerbaycan genel seçimlerinde 1 milletvekili çıkarmıştır. Daha sonra 1 milletvekili de transfer etmiştir. Son genel başkanı Kasım Kasımov Şamahı Vali Yardımcısı görevini taşımaktadır.
2. 1966 tarihinde ilk ve tek genel başkanı olan Refik Turabhanoğlu tarafından kurulan Bütünazerbaycan Çalışkan İşçi Köylü Partisinin 1967'de ismini değişmesiyle kurulmuştur. Resmî olarak 11 Temmuz 1992 tarihinde kayda alınmıştır.
3. AKP 19 Nisan 1992 tarihinde düzenlenen 1. Kurultayında eski geçici Başbakan Feyruz Mustafayev başkanlığında kuruldu, 23 Eylül 1992 tarihinde resmî devlet kaydına alındı. 7 Temmuz 2018 tarihinde Feyruz Mustafayev’in vefatı üzerine Mammad Mammadov geçici genel başkan oldu.
4. Samir Caferov (Turan) başkanlığında 5 Aralık 1992 tarihinde kurulmuş ve 2 Mart 1994 tarihinde resmî devlet kaydına alınmıştır
5. Mais Seferli tarafından 27 Şubat 1993 tarihinde kurulmuş ve 12 Mart 1993 tarihinde resmî devlet kaydına alınmıştır. 2001 Azerbaycan ara genel seçimlerinde 1 milletvekili çıkarmıştır. 7 Aralık 2020 tarihinde Mais Seferli’nin ölümü üzerine kardeşi Gülaye Seferova genel başkan seçildi.
6. 3 Mart 1993 tarihinde Muhammet Hatemi tarafından kuruldu ve 12 Mart 1993 tarihinde resmî devlet kaydına alındı. 2008 tarihinde resmî devlet kaydı olmayan ve 1998 tarihinde Vügar Oruç tarafından kurulan Türk Milletçi Partisi MKP’ye birleşti. Birleştirici Kurultayda Vügar Oruç MKP Genel Başkanı seçildi.
7. Merkezî Seçim Komisyonu'nun açıkladığı verilere göre Yeni Azerbaycan Partisi tarafından aday gösterilen 10.290 kişi belediye üyesi seçilmiştir. Bununla beraber parti tarafından aday gösterilmeyen üyeler de eklenince Yeni Azerbaycan Partisi üyesi olan toplamda 10.431 kişi belediye üyesi seçilmiştir.

Dış bağlantılar

• Resmî İnternet Sayfası 12 Aralık 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kaynakça

1. "Arşivlenmiş Kopya". 19 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2021.
2. Guliyev, Farid; Pearce, Katy E. (6 October 2013). "The Challenges of Electoral Competition in an Oil Rich State: Azerbaijani Pre-Election Report" 6 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Washington Post. Accessed 2 July 2014.
3. Hunter, Shireen (2017). The New Geopolitics of the South Caucasus. Rowman & Littlefield. ss. 41-43.
4. "parties". IDC-CDI (İngilizce). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2020.Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
5. "AVP ve YAP birleşmeyecek". 21 Eylül 2012. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
6. "İLHAM ALİYEV". 25 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2018.
7. "İLHAM ƏLİYEV". 25 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ocak 2018.
8. "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
9. "Arşivlenmiş kopya". 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
10. "Arşivlenmiş kopya". 14 Nisan 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2002.
11. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 3 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Ocak 2021.
12. "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2021.
13. "Arşivlenmiş kopya". 21 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2007.