Loading AI tools
Biliminsanı Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
William Hyde Wollaston PRS FRS (/ˈwʊləstən/; 6 Ağustos 1766 – 22 Aralık 1828) paladyum ve rodyum kimyasal elementlerini keşfetmesiyle ünlü bir İngiliz kimyager ve fizikçidir. Ayrıca platin cevherini dövülebilir külçelere dönüştürmek için bir yol geliştirmiştir.[1]
PRS William Hyde Wollaston | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Doğum | 06 Ağustos 1766 Dereham, Norfolk, İngiltere | ||||||||||||
Ölüm | 22 Aralık 1828 (62 yaşında) Chislehurst, İngiltere | ||||||||||||
Milliyet | Britanyalı | ||||||||||||
Mezun olduğu okul(lar) | Gonville and Caius College | ||||||||||||
Tanınma nedeni | Osmiyum, paladyum ve rodyum keşifleri Camera lucida | ||||||||||||
Ödüller | Copley Madalyası (1802) Croonian Madalyası (1809) Kraliyet Madalyası (1828) Bakerian Madalyası (1802, 1805, 1818, 1828) | ||||||||||||
Kariyeri | |||||||||||||
Dalı | Kimya Fizik | ||||||||||||
| |||||||||||||
Norfolk, Dereham'da tanınmış bir amatör astronom olan Francis Wollaston (1737-1815) ile eşi Althea Hyde'nın oğlu olarak doğmuştur. 17 çocuktan biriydi ama ailenin maddi durumu iyi ve entelektüel olarak teşvik edici bir ortamda büyüdü. 1774'ten 1778'e kadar Charterhouse School'da özel (ve uzaktan) eğitim gördü, ardından Gonville and Caius College'da fen bilimleri okudu. 1793'te Cambridge Üniversitesi'nden tıp doktorasını (MD) aldı ve 1787'den 1828'e kadar bu kolejde çalıştı.[1]
1789'dan itibaren Huntingdon'da doktor olarak çalıştı, sonra Bury St Edmunds'a taşındı[2] ardından 1797'de Londra'ya taşındı.[1] Wollaston, çalışmaları sırasında kimya, kristalografi, metalurji ve fizik ile ilgilenmeye başladı. 1800 yılında ağabeylerinden birinden yüklü miktarda para aldıktan sonra tıptan ayrıldı. Kimya ve eğitimli mesleğinin dışındaki diğer konulara olan ilgilerini sürdürmeye odaklandı.
1793'te Royal Society üyeliğine seçildi ve burada etkili bir üye oldu. 1820'de başkanı olarak görev yaptı.[1] 1822'de Amerikan Sanat ve Bilim Akademisi'nin Yabancı Onursal Üyesi seçildi.[3]
Wollaston 28 Aralık 1828'de Londra'da öldü ve İngiltere'nin Chislehurst kentindeki St Nicholas's Churchyard'a gömüldü..[1][4]
1800 yılında Smithson Tennant ile kimyasal ürünler üretmek ve satmak için bir ortaklık kurduktan sonra Wollaston, platin cevherini pratik miktarlarda işlemek için ilk fiziko-kimyasal yöntemi geliştirerek zengin oldu. Sürecin ayrıntılarını ölümüne kadar gizli tuttu ve altınla aynı niteliklere sahip, ancak çok daha ucuz olan ürünün İngiltere'deki tek tedarikçisi olarak yaklaşık 20 yıl boyunca büyük karlar elde etti.[1]
Platin saflaştırma işlemiyle ilgili kimyasal analiz, Wollaston'u 1802'de paladyum (sembol Pd) ve 1804'te rodyum (sembol Rh) elementlerini keşfetmeye yöneltti.[1]
Anders Gustav Ekeberg, 1802'de tantalumu keşfetti; ancak Wollaston, niyobyum (daha sonra columbium olarak bilinir) ile aynı olduğunu ilan etti. Daha sonra Heinrich Rose 1846'da columbium ve tantalum'un gerçekten farklı elementler olduğunu kanıtladı ve columbiumu "niyobyum" olarak yeniden adlandırdı. (Niobyum ve tantal aynı periyodik grupta yer aldığından kimyasal olarak benzerdir.)
Wollaston'un kristalografi ve mineral analizine katkılarından dolayı mineral wollastonite (volastonit) onun ismini almıştır.[1]
Wollaston, elektrik alanında da önemli çalışmalar yaptı. 1801'de sürtünmeden kaynaklanan elektriğin Voltaik pilin ürettiği elektriğin aynı olduğunu gösteren bir deney yaptı.[5] Hayatının son yıllarında, elektrik motorunun nihai tasarımından önce, Michael Faraday'dan 10 yıl önce elektromanyetik indüksiyonu kazara keşfetmesiyle sonuçlanan elektrik deneyleri yaptı: Faraday, çalışan ilk elektrik motorunu yaptı ve sonuçlarını kabul etmeden yayınladı. Wollaston'ın önceki çalışması. Wollaston'ın Kraliyet Cemiyeti'ne bir motoru göstermesi başarısız oldu, ancak yine de önceki çalışması Humphry Davy tarafından Faraday'ın "ustaca" deneylerini öven aynı makalede kabul edildi.[6] Wollaston ayrıca, pildeki çinko plakaların asitten çıkarılmasına izin veren bir pil de icat etti, böylece çinko, her zaman pilin içinde olduğu kadar çabuk çözülmedi.
Optik çalışması da önemliydi, burada güneş tayfındaki (1802) karanlık boşluklara ilişkin gözlemleriyle hatırlanıyor,[7][8] bu spektroskopi tarihinde önemli bir olaydır. Wollaston, prizmasını (dört kenarlı optiği temel olarak Kepler tarafından tanımlanmıştır)[9] ve yansıtıcı gonyometreyi (1809) içeren Camera lucida'yı (1807) icat etti. Ayrıca 1812'de menisküs merceği adı verilen kamera merceği için özel olarak ilk merceği geliştirdi. Mercek, camera obscura tarafından yansıtılan görüntüyü iyileştirmek için tasarlandı. Wollaston, merceğin şeklini değiştirerek daha düz bir görüntü yansıtabildi ve o günün bikonveks lenslerinin çoğunda sorun olan bozulmanın çoğunu ortadan kaldırdı.
Wollaston ayrıca sıvı su ve su buharı içeren bir cam kap olan bir kriyofor tasarladı.[10] Fizik derslerinde buharlaşma yoluyla hızlı donmayı göstermek için kullanılır. 1805'te Bakeryan Konferansı'nda, enerjinin korunumuna ilişkin erken bir formülasyon olan Gottfried Leibniz'in vis viva ilkesini savundu.
Wollaston'ın diyabet hastalarının kan serumunda glukoz varlığını gösterme girişimi, kendisine sunulan sınırlı tespit araçları nedeniyle başarısız oldu. 1811 tarihli "Diabetes mellitus hastalarının kanında şeker olmaması üzerine"[11] makalesi, şekerin kan dolaşımına girmeden, lenfatik kanallar yoluyla mideden doğrudan böbreklere gitmesi gerektiği sonucuna varmıştır. Wollaston, Charles Darwin isimli genç bir tıp öğrencisinin ""Mukajenli ve cerahatli madde arasında bir kriter oluşturan deneyler. Ve bazı hastalıklarda hayvan vücutlarının emici damarlarının retrograd hareketlerinin bir hesabı." başlıklı tezine atıfta bulunarak bu teoriyi destekledi.[12] Bu tıp öğrencisi, ünlü Charles Robert Darwin'in amcasıydı.
Wollaston, bir kez temel atomların nispi ağırlıkları hakkında kesin bir bilgi edinilirse, filozofların yalnızca sayıların belirlenmesiyle yetinmeyeceklerini, ancak temel parçacıkların uzaya nasıl yerleştirildiğine dair geometrik bir anlayış kazanmak zorunda kalacaklarını kehanet şeklinde önceden bildirdi. Jacobus Henricus van 't Hoff'un La Chimie dans l'Espace isimli çalışması bu kehanetin ilk pratik gerçekleşmesiydi.[13]
Wollaston, 1814'te imparatorluk galonunun benimsenmesini tavsiye eden bir kraliyet komisyonunun parçasıydı. Yine 1814'te Wollaston, bikarbonat adını kullandı.[14] 1818 ve 1828 arasında hükûmetin Boylam Kurulunda görev yaptı[1] ve metrik sistemin (1819) benimsenmesine karşı çıkan kraliyet komisyonunun bir parçasıydı.[15]
Wollaston, 1828'de son Bakerian konferansını veremeyecek kadar hastaydı ve 20 Kasım'da okuyacak olan Henry Warburton'a dikte etti.
Aşağıdakilere onun onuruna ismi verilmiştir:
Wollaston'ın bilim dünyasındaki tarihsel konumunu tamamlayacak bir üne kavuşamadığı belirtilmiştir: çağdaşları Thomas Young, Humphry Davy ve John Dalton çok daha fazla tanınır hale geldi.
Bunun için farklı nedenler öne sürülmüştür; Wollaston'ın keşiflerini sunarken sistematik veya geleneksel olmaması, hatta Paladyum örneğinde (başlangıçta) anonim olarak yayınlaması dahil. Ayrıca ve belki de modern mirası için daha da önemlisi, özel olarak tutulan kağıtlarına erişilemezdi ve defterlerinin ölümünden kısa bir süre sonra kaybolduğunu ve bir asırdan fazla bir süre öyle kaldığını; bunlar nihayet 1960'ların sonlarında Cambridge Üniversitesi'nde bir araya getirildi ve ilk kapsamlı biyografi, 30 yılı aşkın bir araştırmadan sonra 2015 yılında Melvyn Usselman tarafından tamamlandı.[23][24]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.