Pachycephalosaurus

Pachycephalosaurus ("kalın başlı kertenkele" anlamına gelir) Pachycephalosauridae familyasından bir kuş kalçalı dinozor cinsidir. Tip türü, P. wyomingensis, bilinen tek türdür, ancak bazı araştırmacılar Stygimoloch cinsinin ikinci bir tür P. spinifer olduğunu veya P. wyomingensis'in genç bir örneği olduğunu öne sürmektedir. Geç Kretase döneminin Maastrihtiyen çağında, şu anda Batı Kuzey Amerika olan bölgede yaşamıştır. Kalıntıları Montana, Güney Dakota, Wyoming ve Alberta'da bulundu. Tür esas olarak tek bir kafatasından ve birkaç aşırı kalın kafatası çatısından (22 cm kalınlığında) bilinmektedir. Gelecek yıllarda daha eksiksiz fosillerin bulunacağı varsayılmaktadır.

Pachycephalosaurus Yaşadığı dönem aralığı: 70-66 myö Maastrihtiyen-Senozoyik  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
"Sandy" örneğinin dökümü, Royal Ontario Müzesi
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Klad: Dinosauria Takım: †Ornithischia Familya: †Pachycephalosauridae Oymak: Pachycephalosaurini Cins: †Pachycephalosaurus Brown & Schlaikjer, 1943
Tip tür
†Troodon wyomingensis Gilmore, 1931
Species
†P. wyomingensis (Gilmore, 1931) (korunmuş ad) †P. spinifer? (Galton & Sues, 1983)

Pachycephalosaurus, Kretase-Paleojen yok oluşundan önce yeryüzündeki son kuş olmayan dinozorlar arasındaydı. Son çalışmalarda Tylosteus cinsi, Stygimoloch ve Dracorex cinsleri gibi Pachycephalosaurus ile sinonim hâle getirilmiştir.^[1][2]

Diğer pachycephalosauridler gibi, Pachycephalosaurus da uzun, güçlü bacaklara, biraz küçük kollara ve beş parmaklı ellere sahip, iki ayaklı bir otoburdu. Pachycephalosaurus, son derece kalın, hafif kubbeli kafatası çatısına sahip olan, bilinen en büyük pachycephalosaurdur; görsel olarak, kafatasının yapısı, günümüzün büyük boynuzlu koyunlarında veya misk öküzlerinde (erkek hayvanların rutin olarak hücum ettiği ve grup egemenliği için kafa salladığı) görülenlere benzer biçimde, bir savunma mekanizması veya türler arası dövüş için kullanılmak üzere evrimleşmiş bir "koçbaşı" işlevine işaret etmektedir. Aslında bu varsayım son yıllarda oldukça tartışılmaktadır.

Açıklama

AMNH 1696 adlı kafatası örneği

Bir insanla boyut karşılaştırması

Pachycephalosaurus'un vücut yapısı iyi bilinmemektedir çünkü cins yalnızca kafatası kalıntılarından tanımlanmıştır.^[3] Dinozor 25 cm kalınlığa ulaşabilen, beynini iyi bir biçimde koruyan kubbe biçimindeki kafatası ile tanınır. Kubbenin arkası kemikli çıkıntılarla ve burundan yukarı doğru çıkan kısa kemikli, sivri uçlarla çevrelenmişti. Ancak sivri uçlar muhtemelen keskin değil, körelmişti.^[4]

Pachycephalosaurus 4.5 metre uzunluğunda ve 370–450 kg ağırlığındaydı.^[5][6] Ayrıca en büyük pachycephalosauridlerden biriydi.^[7] Diğer pachycephalosauridlere göre oldukça kısa, kalın bir boyuna, kısa kollara, iri bir gövdeye, uzun bacaklara ve muhtemelen kemikleşmiş tendonlar tarafından sert tutulan ağır bir kuyruğa sahipti.^[8]

Sınıflandırma

Aşağıda Evans vd. 2013 tarafından düzenlenmiş bir kladogram bulunmaktadır.^[9]

Pachycephalosauria

Wannanosaurus yansiensis    Pachycephalosauridae      Colepiocephale lambei     Hanssuesia sternbergi     Stegoceras novomexicanum     Stegoceras validum         Goyocephale lattimorei       Homalocephale calathocercos       Tylocephale gilmorei       "Prenocephale" brevis       Amtocephale gobiensis         Acrotholus audeti     Prenocephale prenes           Alaskacephale gangloffi     Pachycephalosaurus wyomingensis         Sphaerotholus buchholtzae     Sphaerotholus goodwini

Aşağıda, Evans vd.'nin 2021 yılındaki çalışmasına dayanan kladogram bulunmaktadır.^[10]

Psittacosaurus mongoliensis       Yinlong downsi   Pachycephalosauria   Wannanosaurus yansiensis   Pachycephalosauridae     Stegoceras novomexicanum     Stegoceras validum     Colepiocephale lambei     Hanssuesia sternbergi     Pachycephalosaurinae   Goyocephale lattimorei       Homalocephale calathocercos       Tylocephale gilmorei       Foraminacephale brevis         Amtocephale gobiensis       Acrotholus audeti     Prenocephale prenes       Sinocephale bexelli       Sphaerotholus goodwini       Sphaerotholus buchholtzae     Sphaerotholus edmontonensis           Alaskacephale gangloffi     Pachycephalosaurus wyomingensis     Stygimoloch spinifer

Kaynakça

1. Horner, John R.; Goodwin, Mark B. (27 Eki 2009). "Extreme Cranial Ontogeny in the Upper Cretaceous Dinosaur Pachycephalosaurus". PLOS ONE (İngilizce). 4 (10): e7626. doi:10.1371/journal.pone.0007626. ISSN 1932-6203. PMC 2762616 $2. PMID 19859556. 29 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2023.KB1 bakım: PMC biçimi (link)
2. Goodwin (2016). "The early expression of squamosal horns and parietal ornamentation confirmed by new end-stage juvenile Pachycephalosaurus fossils from the Upper Cretaceous Hell Creek Formation, Montana". Journal of Vertebrate Paleontology. 36 (2): e1078343. doi:10.1080/02724634.2016.1078343. ISSN 0272-4634.
3. Sullivan, Robert M. (2006). "A taxonomic review of the Pachycephalosauridae (Dinosauria:Ornithischia)" (PDF). Late Cretaceous Vertebrates from the Western Interior. New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. Cilt 35. ss. 347-366. 27 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Kasım 2010.
4. Carpenter, Kenneth (1 Aralık 1997). "Agonistic behavior in pachycephalosaurs (Ornithischia: Dinosauria): a new look at head-butting behavior" (pdf). Contributions to Geology. 32 (1). ss. 19-25. 2 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2023.
5. Paul, Gregory S. (2010). The Princeton Field Guide to Dinosaurs. Princeton, NJ: Princeton University Press. s. 244. ISBN 978-0-691-13720-9.
6. Benson, Roger B. J.; Campione, Nicolás E.; Carrano, Matthew T.; Mannion, Philip D.; Sullivan, Corwin; Upchurch, Paul; Evans, David C. (6 Mayıs 2014). "Rates of Dinosaur Body Mass Evolution Indicate 170 Million Years of Sustained Ecological Innovation on the Avian Stem Lineage". PLOS Biology (İngilizce). 12 (5). ss. e1001853. doi:10.1371/journal.pbio.1001853. ISSN 1545-7885. PMC 4011683 $2. PMID 24802911.
7. Black, Riley (28 Ekim 2009). ""Bone-Headed" Dinosaurs Reshaped Their Skulls". Smithsonian Magazine. 10 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2023.
8. Organ, Christopher O.; Adams, Jason (2005). "The histology of ossified tendon in dinosaurs" (PDF). Journal of Vertebrate Paleontology. 25 (3). ss. 602-613. doi:10.1671/0272-4634(2005)025[0602:THOOTI]2.0.CO;2. 29 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2008.
9. Evans (7 Mayıs 2013). "The oldest North American pachycephalosaurid and the hidden diversity of small-bodied ornithischian dinosaurs". Nature Communications. 4: 1828. doi:10.1038/ncomms2749. PMID 23652016.
10. Evans, David C.; Brown, Caleb M.; You, Hailu; Campione, Nicolás E. (Kasım 2021). "Description and revised diagnosis of Asia's first recorded pachycephalosaurid, Sinocephale bexelli gen. nov., from the Upper Cretaceous of Inner Mongolia, China". Canadian Journal of Earth Sciences. 58 (10): 981-992. doi:10.1139/cjes-2020-0190. ISSN 0008-4077. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2023.

Dış bağlantılar

• Dinodictionary'deki Pachycephalosaurus
• National Geographic Online'dan Pachycephalosaurus wyomingensis
• Jack Horner'ın biçim değiştiren dinozor kafatasları ve dinozorların yanlış sınıflandırılması hakkındaki TEDx konuşması.
• Vikitür'de Pachycephalosaurus ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
• Wikimedia Commons'ta Pachycephalosaurus ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur