Sihizm

Sihizm (Pencapça: ਸਿੱਖੀ; Sikkhī, Pencapça telaffuz: [ˈsɪkːʰiː], kökeni Pencapça: ਸਿੱਖ, çev. 'öğrenci', 'arayıcı' ya da 'acemi'), Hint yarımadasının^[i] Pencap bölgesinde MS 15. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan tek tanrılı bir dindir.^{[1][2][3][4][5][6]} Sihizm, başlıca dinlerin en gençlerinden biri ve dünyanın en büyük beşinci organize dinidir.^[7] 21. yüzyılın başlarından itibaren yaklaşık 25 milyon Sih vardır.^[8]

Sihizm'in sembolü

Sihizmde tek tanrı inancını sembolize eden İk Onkar sembolü

Sihizm, ilk guru Guru Nanak'ın (1469-1539)^[9] ve onun yerine geçen diğer dokuz Sih gurusunun ruhani öğretileriyle gelişmiştir. Onuncu guru Gobind Singh (1676-1708), Sih kutsal kitabı Guru Granth Sahib'i halefi tayin ederek bu kutsal kitabı, Sihler için ebedi, dini ruhani rehber olarak belirlemiştir.^[10][11][12] Guru Nanak, "doğruluk, sadakat, özdenetim ve saflık" içeren "aktif, yaratıcı ve pratik bir yaşam" yaşamanın metafizik gerçeğin ötesinde olduğunu ve ideal insanın "tanrı ile birlik kurduğunu, tanrının iradesini bildiğini ve bu iradeyi gerçekleştirdiğini" öğretmiştir.^[13] Altıncı Sih gurusu, Guru Hargobind (1606-1644), miri (siyasi/maddi) ve piri (manevi) alemlerinin karşılıklı birlikte varoluşu kavramını oluşturmuştur.^[14]

Sih kutsal kitabı, ik onkar (Pencapça: ੴ, çev. 'Tek Tanrı') hakkında temel dua olan Mul Mantar (Pencapça: ਮੂਲ ਮੰਤਰ) ile açılır.^[15] Guru Granth Sahib'de ifade edilen Sihizmin temel inançları, tek bir yaratıcının adına inanç ve meditasyon; tüm insanlığın ilahi birliği ve eşitliği; seva ('özverili hizmet') ile uğraşmak; herkesin yararı ve refahı için adalet için çabalamak ve bir kiracının hayatını yaşarken dürüst davranış ve geçim kaynağı unsurlarından oluşur.^[16][17][18] Bu ölçütlerden hareketle Sihizm, herhangi bir dini geleneğin 'Mutlak Hakikat' üzerinde tekeli olduğu iddialarını reddeder.^[ii][19]

Sihizm, tanrının varlığını hissetmenin bir yolu olarak kirtan aracılığıyla müzikal olarak ifade edilebilen simran'ı (Pencapça: ਸਿਮਰਨ, tanrının sözlerinin meditasyonu ve hatırlanması),^[20] ya da naam japna (tanrı adı üzerine meditasyon') aracılığıyla içtenliği vurgular. Takipçilerine "Beş Hırsız"ı (yani şehvet, öfke, açgözlülük, bağlılık ve ego) değiştirmeyi öğretir.^[21]

Sihizm, dinsel baskıların olduğu bir dönemde gelişti ve yayıldı ve hem Hinduizm hem de İslam dinlerinden gelenleri kabul etti.^[22] Hindistan'ın Babür hükümdarları, İslam'a geçmeyi reddeden Sih gurularından ikisine - Guru Arjan (1563-1605) ve Guru Tegh Bahadur (1621-1675) - işkence edip idam etti.^{[23][24][25][26]} Sihlere yapılan zulümlerden ötürü, vicdan ve din özgürlüğünü koruma emri olarak 1699'da Guru Gobind Singh tarafından Khalsa kuruldu ve üyeleri, bir Sant-Sipāhī'nin ('aziz-asker') niteliklerini taşıyordu.

Tarihi

Guru Nanak (15 Nisan 1469-22 Eylül 1539), Sihizmin kurucusu ve on Sih gurusundan ilkidir.

Guru Nanak Dev (1469-1538) Sihizmin kurucusu, Talwandi (Lahor yakınında, bugünkü Pakistan'da) kasabasında doğmuştur. Ebeveynleri Khatri kastından Hindulardı. Bibi Nanki adlı kendisinden büyük bir kız kardeşi vardı. Kız kardeşinin onda Tanrı'nın Işığını gördüğüne fakat bu sırrı kimseye açmadığına inanılır. Yine kız kardeşinin Guru Nanak'ın ilk inananı olduğu bilinmektedir. Nanak'ın hayatın sırlarını keşfetme arzusu onun belirli bir süre sonra evi terk etmesine neden olmuştur. Bu döndem farklı inançtan kişiler tarafından saygı duyulan Kabir (1440-1518) ile karşılaştığı söylenir.^[27]

1538'de Guru Nanak kendisinin devamcısı, Guru, olarak - oğlu yerine - inananlarından Lehna'yı seçmiştir. Bhai Lehna Guru Angad olarak adlandırılmıştır ve Sihlerin ikinci gurusudur. Guru Amar Das, 1552'de 73 yaşındayken Sihlerin üçüncü gurusu oldu. Onun guruluğu zamanında Goindwal Sihizm için önemli bir merkez haline gelmiştir ve birçok gelişme meydana gelmiştir. 1574 yılında, 95 yaşında vefat ettiğinde üvey oğlu Jetha'yı dördüncü guru olarak belirlemiştir.

Jetha Guru Ram Das olmuştur. Guru Ram Das daha sonraları Amritsar olarak adlandırılacak Ramdaspur kentinin kuruluşundan sorumlu olan gurudur. 1581'de Guru Arjan - dördüncü gurunun en genç oğlu - Sihlerin beşinci gurusu olmuştur. Altın Mabet'in inşasından sorumlu olan o olduğu gibi Sih kutsal metnini hazırlamıştır. 1604'te Adi Granth'ı Sihlerin Kutsal Kitabı olarak belirlemiştir. 1606'da zamanın Moğol liderleri tarafından, Guru Granth Sahib'de değişiklik yapmayı reddettiği için, işkence görmüş ve öldürülmüştür.

Guru Har Gobind Sihlerin altıncı gurusu olmuştur. Guru Har Gobind yanında iki kılıç taşırdı; biri ruhani nedenlerden diğeri ise fani nedenlerden. Bu noktadan beri Sihler askeri bir güç haline geldiler ve bağımsızlıklarını savunmak için eğitilmiş bir savaşçı gücüne sahip olmuşlardır. 1644'te Guru Har Rai guru oldu ve onun ardından Guru Har Krişan, oğlu - daha küçük yaşlardayken - 1661'de guru olmuştur. Guru Tegh Bahadur 1665'te guru oldu ve 1675'te, kendisine yardıma gelmiş Keşmirli Hinduları korumak için kendini kurban edene kadar Sihlerin lideri olmuştur.

1675'te Evrengzib dokuzuncu Sih gurusu, Guru Tegh Bahadur'u halk önünde idam etmiştir. Ondan sonraki guru, Guru Gobind Singh bağlılarını daha da militarize etmiştir. Ölmeden kısa süre önce Guru Gobind, Guru Granth Sahib'in (Sih Kutsal Metni) Sihler için mutlak ruhani otorite olmasını ve fani otoritenin Khalsa Panth'a (Sih Ulusu) verilmesini emretmiştir.

Her ne kadar önceki guruların da aldıkları vahiyleri kaydettikleri bilinse de, ilk Sih Kutsal Metni beşinci guru, Guru Arjan, tarafından 1604'te derlenmiş ve düzenlenmiştir. Guru Granth Sahib, Gurmukhi yazısıyla yazılmış olmasına rağmen farklı birçok dil içermesiyle (Punjabi, Hindi-Urdu, Sanskritçe, Bhojpuri ve Farsça dahil) diğer kutsal metinlerden ayrılır. Sihler Guru Granth Sahib'i son, ebedi guru olarak görürler.

Sihizm'in Guruları

Sihizm'in On Gurusu

Sihizm'in On Gurusu'nu gösteren 19.yüzyıla ait bir çizim

Sihizm on guru (öğretmen veya üstad) tarafından, 1469'dan 1708'e kadarki dönemde kurulmuştur. Her üstad (guru) bir öncekinin mesajını (çağrısını) güçlendirmiş ve yeni şeyler ekleyerek geliştirmiştir. Sihizm dini böyle ortaya çıkmıştır. Guru Nanak ilk guruydu ve Guru Gobind Singh insan biçimindeki son gurudur. Guru Gobind Singh ölürken Guru Granth Sahib'i son ve mutlak Sih Gurusu ilan etmiştir. Guruların aynı ruha (veya 'jot'a) fakat farklı bedenlere sahip olduklarına inanılır.

İlk gurudan son insan biçimindeki guruya kadar on guru şöyledir:

1. Guru Nanak Dev
2. Guru Angad Dev
3. Guru Amar Das
4. Guru Ram Das
5. Guru Arjan Dev
6. Guru Har Gobind
7. Guru Har Rai
8. Guru Har Krişan
9. Guru Tegh Bahadur
10. Guru Gobind Singh

Guru Granth Sahib

Konu hakkında daha fazla bilgi için Guru Granth Sahib maddesine bakınız.

Guru Granth Sahib Sihlerin sonsuz gurusudur ve Sihler tarafından, Guru Gobind Singh'in öğretisi gereğince, Ebedi Guru olarak görülür. Guru Granth Sahib, Gurdwara olarak adlandırılan Sih tapınma yerinde her zaman bulunabilir. Guru Granth Sahib taht benzeri bir yerde bulunur ve etrafı süslenmiştir. Metnin etrafına yapılan süsler ve gösterilen özen, krallarına gösterdikleri saygıyı Guru Sahib'e gösterme geleneğine dayanır.

Guru Granth Sahib sadece kurucularının öğretilerini barındırmaz. Aksine Guruların inancıyla örtüşen noktalarda farklı inançlara mensup kişilerin öğreti ve yazınlarını da içerir. Bunlara çeşitli Sufi şeyhleri, Hindu şairleri dahildir. Örnek olarak Kabir, Namdev, Ravidas, Şeyh Farid, Trilochan, Dhanna, Beni, Şeyh Bhikan, Jaidev, Surdas, Parmanad, Pipa ve Ramanand verilebilir.

Guru Granth Sahib'deki tüm içeriğe Gurbānī denir. Gurbani, Guru Nanak'a göre, doğrudan Tanrı'dan gelmiş vahiydir ve yazarlar, vahyi dinin inananları için kaleme almışlardır.

Sih felsefesi

Temel İnanç ve İlkeler

Hindistan'ın Amritsar şehrinde bulunan ve hacı olmak için gidilen Altın Tapınak

Konu hakkında daha fazla bilgi için Sihizm'in temel inanç ve ilkeleri maddesine bakınız.

Sihizm her yerde, her zaman var olan ve sonsuz özelliklere sahip tek bir Tanrı'ya inanç üzerine kuruludur, bunu savunur. Bu özellik Guru Granth Sahib'de çeşitli kereler tekrarlanmıştır.

Sihler Tanrı'ya herhangi bir cinsiyet atfetmezler ve Tanrı'nın insan formu alabileceğine de inanmazlar. Ayrıca tüm insanlar da din, ırk veya cinsiyet ayrımı yapılmaksızın eşit görülürler. Herkes (Tanrı) Waheguru'nun kız ve erkek evlatlarıdırlar. Sihler tüm yaratıkların, özellikle de insanların, haklarını korumak ve onların hakları için savaşmak zorundadırlar. Aynı zamanda iyimser bir bakış açısı olarak tanımlanabilecek Chardi Kala'ya sahip olmaları teşvik edilir.

Sihler reankarnasyona inanırlar. Tüm yaratıkların, öldükten sonra farklı vücutlara geçen bir ruha sahip olduğuna inanılır. Bu ruh göçü bağımsızlığa, özgürlüğe ulaşılana kadar devam eder. Sih dini kurtuluşun tek yolu olarak görülmez; diğer dinlerden insanlar da kurtuluşa erebilirler. Bu kavram diğer Dharmik dinler ile ortaktır.

Beş Kötülük

Her Sih'in yenmekle yükümlü olduğu Beş Şeytan veya Beş Kötülük bulunur:

• Ankhar (ego - benlik)
• Krodh (öfke)
• Lobh (hırs)
• Moh (maddi bağlılık)
• Kam (şehvet)

Beş Erdem

Her Sih'in itaat etmesi gereken ve yukarıdaki beş kötülükle savaşırken kullanacağı beş erdem: memnuniyet, hayırseverlik, şefkat, olumlu tutum ve tevazu.

Temel Değerler

Bu konuda hakkında daha fazla bilgi için Sihizm'in temel değerleri maddesine bakınız.

Tüm Sihler şu değerlere inanmak zorundadır:

1. Eşitlik: Tanrı katında tüm insanlar eşittir.
2. Tanrı'nın ruhu: Tüm yaratıklar Tanrı'nın ruhlarına sahiptirler, bu nedenle de uygun şekilde saygı görmelidirler.
3. Kişisel hak: Her kişinin yaşama hakkı vardır.
4. Davranışlar: Kurtuluş kişinin hareketleri, davranışları doğrultusunda edinilebilir; iyi işler, Tanrı'nın hatırlanması vb.
5. Aile hayatı yaşamak: Bir aile olarak yaşanması teşvik edilir.
6. Paylaşım: Kutsal metine göre tüm Sihlerin kazançlarının en azından %10'unu, hayatlarının %10'u ile birlikte, diğerlerine yardım etmekte ve Tanrı hizmetinde harcamalıdırlar.
7. Tanrı'nın takdirini kabullenmek: Mutlu olaylarla kötü olayları aynı şekilde görebilecek şekilde kişiliği geliştirmek, Tanrı'nın takdir ettiği her türlü olayı (iyi veya kötü) kabullenebilmek.
8. Hayatın dört meyvesi: Hakikat, memnuniyet, tefekkür ve Naam.

Yasaklanan davranışlar

Bu konuda daha fazla bilgi için Sihizm'in yasakladığı davranışlar maddesine bakınız.

1. Mantıksız davranışlar: Batıl inançlar ve Sihlerce anlamı olmayan ayinler (sünnet olmak, hac yapmak, oruç tutmak, nehirlerde yıkanmak, görüntü veya putlara tapınmak vb.)
2. Maddi bağlılık ("Maya"): Maddi şeylerin (materyallerin) biriktirilmesi, bunlara aşırı bağlılık veya saplantı gösterilmesi Sihizmde anlamsızdır, zira ölürken tüm mal varlığın burada (Dünya'da) kalacaktır.
3. Yaratıkların kurban edilmesi ("Sati"): Dulların kendilerini ölmüş kocalarıyla birlikte yakması, küçük veya büyük baş hayvanların kutsal bayram vb. zamanlarda kurban edilmesi ve benzeri şekilde canlıların kurban edilmesi yasaklanmıştır.
4. Aile düzeni olmayan yaşam tarzı: Bir Sih'in münzevi, keşiş veya yogi hayatı yaşaması uygun görülmez, teşvik edilmez.
5. Gereksiz konuşma: Övünmek, gıybet, yalan söylemek vs. yasaklanmıştır.
6. Sarhoşluk: Alkol, narkotik maddeler, tütün ve diğer benzeri mest edici, sarhoşluğa neden olan maddelerin kullanımı teşvik edilmez.
7. Ruhban sınıfı: Sihlerin dini görevlerini yerine getirmek için bir ruhban sınıfına veya herhangi bir din görevlisine, rahibe dayanmaları gerekmez.
8. Önyargılı davranış: Sihler kast, ırk, sınıf, cinsel yönelim veya cinsiyet ayrımı yapmamalıdırlar. Ayrımcılık ve adil olmayan davranışlar Sih öğretilerinin tamamen aksi olarak kabul edilir.

Teknik ve metotlar

Üç Altın Kural, önem sıralarına göre:

1. Kirat Karō: Tanrı'yı hatırlayarak, dürüst kazanç, emek vb.
2. Nām Japō: Tanrı adına ki bu "Waheguru"dur, meditasyon yapmak ve ibadet etmektir. Naam Japna isminin tekrarlanmasıdır.
3. Vand Chakkna: İhtiyacı olanlarla paylaşım, bedava yiyecek (langar), gelirin %10'unu bahşetmek Dasvand, zamanın %10'unu iyilik için çalışarak harcamak.

Diğer gözlemler

1. Tanrı'nın oğlu değil: Gurular, Hristiyan anlayışındaki gibi bir şekilde "Tanrı'nın Oğlu" değildirler. Sihizm tüm insanlar Tanrı'nın çocukları olduğunu söyler ve buna göre Tanrı anne/babadır.
2. Farklı seviyelerde yaklaşım: Sihizm, bir inanan olmak için farklı&çoğul seviyelerde yaklaşımın varlığını kabul eder. Buna göre örneğin günlük ibadetleri ve bazı gerekli erdemleri yerine getirmeyen inananlar da hâlâ birer Sihtirler.

   

   Kaliforniya Yuba City'de Kirtan dinleyen Nagar Kirtan kalabalığı

İbadet anlayışları

Sabah erkenden güneş doğmadan önce meditasyon ve dua Sihlerin günlük ibadetleri arasındadır. Sihlerde Hristiyanlık ya da Yahudilikte olduğu gibi belirli bir ibadet günü olmamakla birlikte Batıda Hristiyan ülkelerde yaşayan Sihler toplu ibadetlerini pazar günü yaparlar.

Her ne kadar genel yapısı itibarıyla İslam ve Hiduizm arasında bir gelenek olsa da Sih geleneğinde İslam Ve Hinduizmde görülen hac, oruç ve kurban gibi ibadetler yoktur. Yine İslam ve Yahudilik gibi inanç sistemlerinde görülen sünnet olma geleneğinede Sihler yer vermezler. Yine Sihler bazı Hindu geleneklerinde ön plana çıkarılan asketizme, keşişlik yaşantısına, dilenciliğe ve dulların yakılması geleneğine de karşı çıkarlar. Sih dininde alkol, uyuşturucu, sigara vb. materyalleri kullanmak haramdır. Ayrıca yalan söylemek, dedikodu yapmak ve kibirlenmekte haram olarak kabul edilir.

Her Sihin günlük yaşamında yanında beş önemli objeyi taşıması gerekir. Her birinin isimleri Pencabi dilinde K harfiyle başlayan bu objeler 5 K ya da Kakkas olarak bilinir. Bunlar Keş (saçın uzatılması), Kanga (tarak), Kara (çelik bilezik), Kirpan (hançer) ve Kaça'dır (alta giyilen bir tür kısa don/şort). Bu objelerin giyilmesi geleneği Halsa sistemi ile yakından ilgilidir ve onuncu guru Gobind Singh tarafından sistemleştirilmiştir. Batı ülkelerinde Sihlerin Keş ve Kirpan gelenekleri zaman zaman ciddi sorunlar yaşamalarına neden olmaktadır. Saçın kesilmemesi ya da uzatılmasını dini bir yükümlülük olarak kabul eden Sihler, çocuklarının saçlarını tepeden kapatacak şekilde bir kurdele ile bağlamakta, yetişkinler ise saçın tamamını kapatan bir türban kullanmaktadırlar. Trafiğe çıkış gibi bazı kurallarla bazı işyerleri ve okullarda baş kapatmanın yasak olması gibi uygulamalarda Sihlerin bunlara uymaya zorlanmaları ciddi rahatsızlıklara yol açmaktadır. Kirpan olarak adlandırılan bir hançer taşıma kuralını ise Sihler minyatür bir hançer ile yerine getirmeye çalışmaktadırlar. Kakkas çeşitli sembolik anlamlar içermektedir. Örneğin saçın uzatılması Tanrı'nın yaratmasındaki mükemmelliğin hatırlanmasını, tarak ise düzen ve intizamı ifade etmektedir. Her Sih tarafından taşınan çelik bilezik Tanrı ile sözleşmeyi/ahdi canlı tutmayı, giyilen beyaz don ise iffet ve aile yaşantısına verilen önemi hatırlatmaktadır. Bazı Sihler günlük yaşamlarında Kakkas kuralına tam olarak riayet etmezler. Sahajkari olarak adlandırılan bu kişiler, bu tavırlarına rağmen cemaatin dışında görülmezler. Sih geleneğinde ölen kişilerin cesedininin yakılması geleneği yaygındır; fakat nadiren gömme vb. uygulamalarda görülmektedir. Ceset önce yıkanıp kefenlenir, sonra da yakılacak yere götürülür. Cesetten geride kalan küller ise akarsuya atılır. Sihlerce kutsal sayılan çeşitli günler ve zamanlar vardır. Guru Nanak'ın doğumu, guru Aryan'ın öldürülmesi gibi guruların yaşamlarıyla ilgili çeşitli olayların yıllık olarak anılmasına dayalı kutsal günler 'Gurpurb' olarak adlandırılır. Bundan başka Baisaki ve Divali gibi, Hindistan'da diğer insanlarca da kutlanan çeşitli bayramlar Sihlerce de kutlanmaktadır.

Sihler

Türbanlı bir Sih erkeği.

Sihizme inanan bir şahsa Sih denir. Sihizm sözcüğü Sih kelimesinden gelir ki bu sözcük de Sanskritçe 'śiṣya' (शिष्य) "mürit" veya "talebe" kökünden veya denk bir Pāli sözcüğü olan 'sikkhā'dan (सिक्खा) gelmektedir. Buna göre bir Sih On Guru'nun ve Sihizm'in kutsal metinlerinin (Guru Granth Sahib) bir talebesi, takipçisidir. Bununla birlikte dünya çapında Gru Nanak ve Guru Granth Sahib'in öğretilerini kabul eden ve Nanak Naam Lewas veya Nanakpanthi olarak adlandırılmaktadır.^[28]

Çoğu Sih Pencap kökenlidir ve Hindistan'ın, Pencap eyaletinde yaşar. Yine de Sih topluluğu 100'den fazla ulusta ve Dünya'daki her kıtada varlığını sürdürür. Sih erkekler ve bazı Sih kadınlar, uzun saçlarını kapayan şekilde sürekli olarak türban takmalarından tanınabilirler.

Bugün Dünya'da yaklaşık 23 milyon Sih yaşamaktadır ve bu Sihizmi Dünya'nın en büyük beşinci dini kılar. Yaklaşık 20 milyon Sih Hindistan'da, bunun da büyük bir kısmı Pencap eyaletinde yaşar. Bu sayı ile Sihizm Hindistan'ın dördüncü büyük dinidir.

Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya, Güney/Doğu Afrika ve ABD'de önemli sayıda Sih bulunur. Ayrıca Malezya ve Singapur'da da önemli azınlık olarak mevcutturlar.

Notlar

1. "Hinduizm, Budizm, Jainizm ve Sihizm Hint alt kıtasında ortaya çıktı." Moreno, Luis; Colino, César (2010). Diversity and Unity in Federal Countries. McGill Queen University Press. s. 207. ISBN 978-0-7735-9087-8. 31 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
2. "Sihizm, herhangi bir dini geleneğin Mutlak Hakikat konusunda tekele sahip olduğu görüşünü reddeder. Sihizm, insanları diğer dini geleneklere dönüştürme uygulamasını reddeder.." Kalsi, Sewa Singh (2008). Sikhism. London: Kuperard. s. 24. 978-1-85733-436-4.

Kaynakça

1. Almasy, Steve. 2018 [2012]. "Who are Sikhs and what do they believe? 3 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." CNN International. US: Turner Broadcasting System.
2. Nesbitt, Eleanor M. (2005). Sikhism: a very short introduction. Oxford University Press. ss. 21-23. ISBN 978-0-19-280601-7. 4 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
3. Singh, Nirbhai (1990). Philosophy of Sikhism: Reality and Its Manifestations. New Delhi: Atlantic Publishers. ss. 1-3.
4. Takhar, Opinderjit Kaur (2016). Sikh Identity: An Exploration of Groups Among Sikhs. Abingdon-on-Thames, İngiltere: Taylor & Francis. s. 147. ISBN 978-1-351-90010-2.
5. "Religions: Sikhism". BBC.com. 2014. 14 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
6. Cole, William Owen; Sambhi, Piara Singh (1993). Sikhism and Christianity: A Comparative Study. "Themes in Comparative Religion" series. Wallingford, İngiltere: Palgrave Macmillan. s. 117. ISBN 978-0333541074.
7. Almasy, Steve (5 Ağustos 2012). "Who are Sikhs and what do they believe?". CNN Digital. 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020.
8. McLeod, William Hewat. 2019 [1998]. "Sikhism". Encyclopædia Britannica Online. 28 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2018.
9. Singh, Patwant (2000). The Sikhs. New York: Alfred A. Knopf. s. 17. 0-375-40728-6.
10. Fenech, Louis, and William Hewat McLeod (2014). Historical Dictionary of Sikhism 21 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (3. bas.). Rowman & Littlefield. 978-1442236004. ss. 17, 84-5.
11. James, William (2011). God's Plenty: Religious Diversity in Kingston. McGill-Queen's University Press. 978-0773538894. ss. 241-42.
12. Mann, Gurinder Singh (2001). The Making of Sikh Scripture. Oxford University Press. ss. 21-25, 123-24. ISBN 978-0-19-513024-9. 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
13. Marwaha, Sonali Bhatt (2006). Colors of Truth: Religion, Self and Emotions: Perspectives of Hinduism, Buddhism, Jainism, Zoroastrianism, Islam, Sikhism and Contemporary Psychology. Concept Publishing. ss. 205-206. ISBN 978-81-8069-268-0. 4 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
14. Marty, Martin E. (1996). Fundamentalisms and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance. University of Chicago Press. s. 278. ISBN 978-0-226-50884-9. 5 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
15. Singh, Pashaura (2003). The Guru Granth Sahib: Canon, Meaning and Authority. Oxford University Press. ss. 101-102. ISBN 978-0-19-908773-0.
16. Kalsi, Sewa Singh (2005). Sikhism. Philadelphia: Chelsea House. ss. 41-50.
17. Cole, William Owen; Sambhi, Piara Singh (1995). The Sikhs: Their Religious Beliefs and Practices. Sussex Academic Press. s. 200.
18. Teece, Geoff (2004). Sikhism: Religion in focus. Black Rabbit Books. s. 4. ISBN 978-1-58340-469-0.
19. Reichberg, Gregory M.; Syse, Henrik (2014). Religion, War, and Ethics: A Sourcebook of Textual Traditions. Cambridge University Press. ss. 672-674. ISBN 978-1-139-95204-0. 21 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
20. Pattanaik, Devdutt (2019). "Where Hinduism and Sikhism meet". Mumbai Mirror. 10 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
21. Nayar, Kamala Elizabeth; Sandhu, Jaswinder Singh (2012). The Socially Involved Renunciate: Guru Nanak's Discourse to the Nath Yogis. State University of New York Press. s. 106. ISBN 978-0-7914-7950-6.
22. Singh, Pritam (2008). Federalism, Nationalism and Development: India and the Punjab Economy. Abingdon-on-Thames, England: Routledge. ISBN 9781134049455. Çok sayıda Hindu ve Müslüman köylü, inançtan, korkudan, ekonomik nedenlerden veya üçünün bir kombinasyonundan Sihizme geçti.(Khushwant Singh 1999: 106; Ganda Singh 1935: 73).
23. Singh, Pashaura; Fenech, Louis E. (2014). The Oxford Handbook of Sikh Studies. Oxford University Press. ss. 236-238. ISBN 978-0-19-969930-8. 4 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2020.
24. Fenech, Louis E. (2001). "Martyrdom and the Execution of Guru Arjan in Early Sikh Sources". Journal of the American Oriental Society. 121 (1): 20-31. doi:10.2307/606726. JSTOR 606726.
25. Fenech, Louis E. (1997). "Martyrdom and the Sikh Tradition". Journal of the American Oriental Society. 117 (4): 623-642. doi:10.2307/606445. JSTOR 606445.
26. McLeod, Hew (1999). "Sikhs and Muslims in the Punjab". South Asia: Journal of South Asian Studies. 22 (sup001): 155-165. doi:10.1080/00856408708723379.
27. "SİH DİNİ". HUZEYFE SAYIM. TDV İslam Ansiklopedisi. 17 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2024.
28. Goyal, Divya (10 Kasım 2019). "Explained: Who are Nanak Naam Lewa, and why Kartarpur Corridor can't be limited to Sikhs". The Indian Express. 3 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020.