Loading AI tools
kuş türü Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Setophaga angelae, Setophaga cinsine bağlı, Karayiplerde yer alan Porto Riko adasına özgü endemik ve nadir görülen bir kuş türüdür.[2] 1968 yılında keşfedilip ve 1972 yılında tanımlandı. Türün ismindeki angelae, kâşiflerinden biri olan Angela Kepler'e atfendir. Böcekçil olan kuş, yapraklar üzerindeki küçük böceklerle beslenir.
| Setophaga angelae | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Korunma durumu | |||||||||||||||
 Tehlikede (IUCN 3.1)[1] | |||||||||||||||
Biyolojik sınıflandırma  | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| İkili adlandırma | |||||||||||||||
| Setophaga angelae Kepler ve Parkes, 1972 | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Setophaga angelae dağılım haritası | |||||||||||||||
| Sinonimler | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Küçük popülasyonları ve sınırlı habitatları sebebiyle, 1982 yılından itibaren koruma çalışmaları başladı ve 2000 yılından itibaren Hassas türler, 2017'den sonra Tehlike altındaki türler altında listelendi. Yaşam alanının koruma altındaki ağaçlık bölgelerde olmasından dolayı büyük bir tehdit altında değildir; ancak bölgeye sonradan getirilen Rattus rattus ve Herpestes javanicus auropunctatus gibi türlerin varlığı, yaşam alanlarının daralması ve doğal afetler sonucunda türün nesli, muhtemel tehlike altındadır.
Setophaga angelae'nın gövdesinin üstü ağırlıklı olarak siyahtır ve beyaz alanlarla kaplıdır. Gövdenin alt kısmı ise, beyazdır ve siyah çizgiler vardır. Diğer tanımlayıcı özellikleri ise, koyu kahverengi gözleri, kulaklarındaki ve boynundaki beyaz benekler, tamamlanmamış (gözünün etrafında; üstündeki ile altındakinin uçları birleşmeyen) beyaz bir göz halkası, gözünün üzerindeki beyaz çizgi ve dış kuyruk tüylerinde bulunan iki beyaz noktadır. Setophaga türlerinin karakteristik özellikleri (S. adelaidae, S. delicata, S. plumbea ve S pharetra), uzun bir gagaya ve kısa yuvarlak kuyruğa (ortalama 53,8 mm (2,12 in)) sahip olmalarıdır. Bu türler içinde yalnızca Setophaga adelaidae (50 mm (2,0 in)) daha kısa kanatlara sahiptir.[3] Erginleşmemiş olanlar yetişkinlerden biraz farklıdır; arka kısımları bir yıl boyunca gri-yeşil renginde kalır ve temmuz ayından ekim ayına kadar kısmen bu tüylerini değiştirirler. Erginliğe erişmiş ortalama Setophaga angelae yaklaşık 12,5 cm (4,9 in) uzunluğunda ve 8,4 g (0,30 oz) ağırlığındadır.[4]
Setophaga angelae genellikle, Karayipler'de üremeyen ve Porto Riko'da Eylül ortalarından Mayıs'ın başlarına kadar görülen Mniotilta varia ile karıştırılır. Temel fiziksel farklılık yüzlerdedir. Setophaga angelaenin gözünün etrafında; üstündeki ile altındakinin uçları birleşmeyen halka; Mniotilta varianın gözünde ise beyaz bir kemeri ve gözünün altında beyaz yarım halkası bulunur. Diğer bir fark ise baş kısmındadır. Setophaga angelaenin başının tümü siyahtır. Mniotilta varianın ise başında beyaz bir kemer bulunur. Mniotilta varia genellikle ağaçların alt kısımlarındaki daha kalın dallarda yiyecek ararken, Setophaga angelae ise ağaç tepelerinde ve daha ince dallarda böcek arar.[5]
Türün adı, "güve" anlamına gelen Eski Yunanca kelime σής (sḗs) ve "yemek" anlamına gelen -φαγέω (-phagéō) kelimelerinin birleşmesidir.[6] Tür adı olan "angelae" ise türün kaşiflerinden Angela Kepler'e ithafen verildi.[3]
İlk olarak 1968 yılında Cameron ve Angela Kepler tarafından, Porto Riko'nun endemik kuş türleri olan Amazona vittata ve Todus mexicanus üzerinde çalışmalar yaparken keşfedildi. 18 Mayıs 1971'de, o zamanlar tek yaşam alanı olduğu düşünülen Karayip Ulusal Ormanı'nda bir örnek yakalandı. Bir yıl sonra Kepler ve Parkes, türü tanımlayarak isimlendirdi ve böylece Yeni Dünya'da keşfedilen en yeni Dendroica türü oldu.[7] Ayrıca Batı Hint Adaları'nda 1927'den sonra keşfedilen ve 20. yüzyılda Porto Riko'da tanımlanan ilk tür oldu.[3] Tür başlangıçta Dendroica cinsine yerleştirilmiş olsa da, 2010 yılında mitokondriyal DNA dizileri kullanılarak yapılan filogenetik çalışmalar, Parulidae cinslerinin yeniden düzenlenmesine yol açtı. Sonuç olarak, çalışmanın yazarları Dendroica cinsinin Setophaga cinsine dahil edilmesini önerdiler. Aynı çalışmalar; Setophaga angelaenin, Jamaika'ya özgü Setophaga pharetra ve Dominika ile Guadeloupe adalarına özgü Setophaga plumbea ile yakın akraba olduğunu gösterdi.[8] 2011 yılında Amerikan Ornitologlar Birliği (American Ornithologists' Union), Parulidae familyasının sınıflandırmasını yeniden düzenledi ve Dendroica cinsindeki türleri Setophaga cinsine taşıdı.[9][10] Bu revize edilmiş sınıflandırma daha sonra Uluslararası Ornitologlar Birliği (International Ornithologists' Union) tarafından da kabul edildi.[9]
Setophaga angelae, "Parulidae familyasında sınıflandırılan Setophaga cinsine bağlı bir kuş türüdür ve tanımlanmış alttürü bulunmamaktadır.[2]
Genellikle 170-1.030 m (560-3.380 ft) rakımlarında yaşar.[1] İlk keşfedildiğinde, Setophaga angelaenin yalnızca 640 metreden 640-1.030 m (2.100-3.380 ft) aralığına kadar olan yüksek yerlerde, Porto Riko'nun doğusundaki Karayip Ulusal Parkı'nın küçük ağaçlarında yaşadığı düşünülüyordu. Bu bölgedeki ağaçların boyları nadiren 5 metreyi geçer ve sert, kalın sürgünleri, derimsi yaprakları ile içine girilemez yoğun çalıların bulunduğu, yırtıcı hayvanlardan saklanılabilecek bir yerdir. Daha sonra Maricao Eyalet Ormanı'nda (1972, bilinen en yoğun popülasyon), Carite Eyalet Ormanı'nda (1977) ve Toro Negro Eyalet Ormanı'nda (1970'lerin sonunda) üç popülasyon daha keşfedildi.[11] Ayrıca araştırmalar türün, 370-600 m (1.210-1.970 ft) rakımlarına, tabonuko ve palo kolorado ormanlarına göç ettiğini gösterdi.[12]
Setophaga angelae, geçmişte, Porto Riko'nun rutubetli dağlık ormanları ile kaplı dört farklı bölgesinde yaşıyordu. Şu anda ise, iki bölgede nesli tamamen tükendi ve sadece Karayip Ulusal Ormanı ve Maricao Eyalet Ormanı'nda görülmektedir. Karayip Ulusal Ormanı'nda bulunan küçük ormanların karakteristik özelliği çok yağmur alması ve rutubetli olması, düşük sıcaklık, güneş alması ve sabit rüzgârlardır. Dağların zirvelerinde ve özellikle yoğun çalılık ve küçük ağaçlarla bitkilerin bulunduğu ve zeminin üzerinde yosunların ve epifitlerin yetiştiği yerlerde bulunurlar. Türlerin zenginliği, Luquillo Dağları'nda yer alan diğer ağaç türleri (Tabonuco, Palo colorado ve Palma sierra ormanları) ile karşılaştırıldığında düşüktür.[12] Batı Porto Riko'da yer alan Maricao Eyalet Ormanı'ndaki küçük ağaçlar, yıllık ortalama 2.250 cm (890 in) yağmur almaktadır. Bu oran en az yıllık 1.702 cm (670 in) yağmur alan bir yağmur ormanı için yüksek bir rakamdır. Ancak toprağın düşük su tutma kapasitesi nedeniyle, bitki örtüsü beklenenden daha azdır.[12] Türe Maricao Eyalet Ormanı'nın Podocarpus ormanlarında en yoğun şekilde rastlanılır.[12] Toro Negro ve Carite küçük ağaçlarının bulunduğu bölgelerdeki popülasyonu hakkında ise az bilgi bulunmaktadır.[12]
Yuvalar ağaç gövdelerine yakın, havadar kuru yaprakların, çoğunlukla Cecropia yapraklarının olduğu Bulbophyllum wadsworthii ağaçlarının bulunduğu bölgelerde bulunur. Yuvalar iyi gizlenmiştir ve zeminden 1,3-7,6 m (4 ft 3 in-24 ft 11 in) yüksekliklere yapılır.[11] Yuvalar fincan şeklindedir ve küçük köklerden, ince dallardan, Chusquea abietifolia ve Bulbophyllum wadsworthii ağaçlarının kuru dallarından ve kuru Panicum maximum yapraklarından yapılır. İç kısmı Chusquea abietifolia bitkisinin liflerinden, kuru yapraklardan ve diğer bitkilerden yapılmaktadır.[13] Dişiler, üzerinde kırmızı-kahverengi benekleri olan 2 ila 3 tane beyaz yumurta yumurtlar.[14]
Setophaga angelae, Mart ile Haziran ayları arasında ürer. Ebeveynlerin ikisi de yuvanın yapılmasında ve yavruların beslenmesinde görev alır.
Genellikle güneşi engelleyen ağaçların arasında bulunan böceklerden beslenir.[4] Yavrular böceklerle beslenmektedir, ebeveynlerinin yavrularını kelebekler, yetişkin düz kanatlılar ve kelebek larvaları ile beslediği gözlemlenmiştir.[13]
Setophaga angelae'nın iki büyük düşmanı vardır; yırtıcı hayvanlar ve yaşam alanının yok edilmesi ve değiştirilmesidir. Tespit edilen yerel yırtıcı hayvanlar; Margarops fuscatus, Accipiter striatus venator ve bölgede soyu tükenmiş olan Corvus leucognaphalus. Bölgeye sonradan getirilmiş olan, kediler, köpekler, Rattus rattus ve Herpestes javanicus auropunctatus yuvalara zarar verme ihtimali olan canlılardandır.[13] Bu canlılar, Maricao Eyalet Ormanı ve Karayip Ulusal Ormanı'nda insanların bulunduğu bölgelerde, çoğunlukla ulaşım amaçları sebebiyle hızlı bir şekilde çoğalmaktadır. Setophaga angelaenin yaşam alanının yok olmasına temelde insanlar ve doğa olmak üzere iki faktör yol açar. İnsanlar iletişim kuleleri kurmakta, ağaçları yok etmekte, yollar ve tren yolları yapmaktadır. Doğa ise orman yangınları ve kasırgalarla zarar vermektedir.[7]
Setophaga angelae'nın şakımasını ve çağrısını duymak güçtür. Bu tür, kısık seslidir ve çağrısı ile şakıması, Porto Riko'nun en yaygın kuşu olan Coereba flaveola'ya benzer. Şakıması, "tekdüze bir nota üzerinde söylenen kısa, hızlı ve pek de müzikal olmayan notalardan oluşan, hacmi yükselen ve sonunda biraz daha düşük perdeli kısa bir çift heceli dizi ile biten" bir dizidir.[15] Çağrısı ise "tek bir kısa, metalik 'tık' sesi" olarak tanımlanmıştır.[15]
Setophaga angelae genellikle güneşi engelleyen ağaçların arasında yiyecek böcek ararken görülür.[4] Yiyecek ararken genellikle, Mniotilta varia, Nesospingus speculiferus ve Contopus latirostris gibi, diğer kuşlarla sürü hâlinde uçar. Avını yakalamak için, toplama, etrafında uçma ve gagalama şeklinde tanımlanan üç manevra yapar.[4] Toplama, duran veya hareket eden kuş tarafından yapılan avlanma manevrasıdır. Etrafında uçma ise uçan bir kuş için avlanma manevrasıdır. Gagalama ise gagası ile kazarak, tavukların yiyecek aramasına benzer bir şekilde alt tabakadaki besinlere ulaşması şeklindedir.[4] Özellikle yapraklardan yapılan toplama, Setophaga angelae tarafından en çok kullanılan manevradır, gagalama ise en az kullanılan yöntemdir.[4]
1989 yılının Eylül ayında Porto Riko'nun orta ve doğu bölgelerini kasıp kavuran Hugo Kasırgası, Setophaga angelaenin bilinen dört popülasyonundan üçünü etkiledi. El Yunque Millî Parkı, Toro Negro ve Carite popülasyonları bu kasırgadan zarar gördü. Cordillera Central'da bulunan Toro Negro Ormanı'nda iki yıl sonra yapılan bir araştırmada ise herhangi bir bireye rastlanmadı.[16] O zamandan beri yapılan araştırmalar, bilinmeyen nedenlerle Carite ve Toro Negro'daki popülasyonların muhtemelen yok olduğunu ortaya koymaktadır.[11] Setophaga angelaenin popülasyonlarının izlenmesi, Porto Riko Yuvalama Kuşu Sayımı (PRBBS) tarafından üç ila dört yılda bir gerçekleştirilen kuş sayımlarıyla sağlanmaktadır. 2001 yılında Maricao Devlet Ormanı'nda yapılan bir araştırmada ise sadece üç birey tespit edilmiştir. 2000 yılında hazırlanan bir IUCN değerlendirmesine göre, Setophaga angelae popülasyonunun 600 ergin bireyden oluşan durağan bir sayıya sahip olduğu tahmin edilmektedir.[17] 2020 yılında ise popülasyonun en azından 1800 ergin bireyden oluştuğu tahmin edildi, bu sayı ise toplamda en az 2700 bireye tekabül ediyor.[18][19]
Setophaga angelae Birleşik Devletler tarafından 1982'de hazırlanan Tehlikede Olan Türler Yasası'ndaki listeye aday gösterildi. 2005'te bir grup bilim insanı, bilgin, sanatçı ve çevreci, George W. Bush yönetimine, içinde Setophaga angelae'nın da olduğu 225 türün Tehlikede Olan Türler Yasası'ndaki listeye eklenmesi için istekte bulundu. Setophaga angelae 1982'den, Rana pretiosa 1991'den, Platanthera integrilabia 1975'ten beri aday listesinde yer alyor. Yeni araştırmalara göre Tehlikede Olan Türler Yasası'nın 1973'te hazırlanmasından beri, Birleşik Devletler'de bulunan 114 türün soyu, federal hükûmet tarafından yaşam alanlarının yeteri kadar korunmaması sebebiyle tükenmiştir.[20]
Dünya Korunma Birliği küçük Setophaga angelae'nın durumunu 1988 yılında durumu bilinmeyen ve Düşük risk/az endişe verici türler olarak, 1994'te, durumu bilinmeyen ve Düşük risk/Neredeyse tehlike altında olan türler olarak, 2000 yılından 2016'ya kadar Hassas türler altında değerlendirildi, 2017 yılında ise Tehlike altındaki türler sınıflandırmasında listelendi.[1]
.Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
