Samtshe

Samtshe (Gürcüce: სამცხე; okunuşu: "samtsh'e"), Gürcistan’nın güneybatı kesiminde tarihsel bir bölgedir. Tarihsel Mesheti bölgesinin de bir parçasıdır. Geç Orta Çağ'da, Gürcü atabeglerin yönetimindeki Samtshe-Saatabago tarihsel Mesheti topraklarına genişleyince Samtshe adı daha geniş bir alanı ifade ediyordu. Coğrafi koşulları açısından Samtshe dağlık bir bölgedir; yüzeyi küçük düzlükler ve vadilerle kaplıdır.^[1]

Samtshe bölgesindeki önemli kalelerden biri olan Hertvisi Kalesi.

Bugünkü Ahaltsihe, Aspindza, Adigeni belediyeleri ile bugün Türkiye sınırları içinde bulunan bu bölgeye bitişik toprakları kapsıyordu. Samtshe'nin bugünkü Gürcistan sınırları içinde kalan kısmı, Cavaheti bölgesiyle birlikte Samtshe-Cavaheti idari bölgesini oluşturmaktadır.

Samtshe’nin tarihsel sınırlarını, batıda Arsiani Dağları, kuzeyde Persati (Ğado) Dağları, güneyde Eruşeti Dağları, Kasri Tepesi, Gumbati ve Van gölleri, doğuda Çobi Vadisi (Kura Irmağı’nın sağ kolu) çiziyordu. Odzrhe ve Atskuri, Samtshe’nin en eski merkezleriydi. Samtshe prenslerinden biri olan Samdzivari’nin ikametgâhı burada bulunuyordu. Samdzivari Andria, Hristiyanlığı ilk kabul eden kişi olmuş, Atskuri Kilisesi için Meryem'in ikonasını yaptırmıştır.

Tarihçe

Samtshe adı, Gürcüce: სამი ციხე ("sami tsihe", "üç kale") kelimesinden gelir. Bu kaleler, bölgenin en önemli üç kalesi olan Lomisa Kalesi (Ahaltsihe Kalesi), Odzrhe Kalesi (Abastumani Kalesi) ve Cvaristsihe kaleleriydi. Sahtsihe adı zaman içinde Samtshe'ye dönüşmüştür.^[2]

Samtshe, 1040-50’lerde büyük feodal Laparit Bağvaşi’ye, daha sonra ise krallığa bağlıydı. Bu dönemde feodal Sula Kalmaheli, merkezî yönetimin oluşmasına öncülük etti ve Cakel-Tsihiscvarel ailesi Samtshe prenslerinin başı oldu. Moğollar tarafından Samtshe’nin istila edilmesinden sonra 1266 yılında prens Sargis Cakeli, Moğolların doğrudan egemenliğini kabul etti. 12-14. yüzyıllarda Samtshe, ekonomik ve kültürel açıdan önemli gelişme gösterdi. Burada Sapara, Zarzma, Bieti, Çule kiliseleri inşa edildi; kanun kitabı (Beka-Ağbuğa’nın Kanunnâmesi) hazırlandı. 16. yüzyılın ilk yarısında Samtshe ve çevresindeki topraklarda güçlü feodal yönetim Samtshe-Saatabago ortaya çıktı.

16. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Osmanlılar, Samtshe’yi aşama aşama ele geçirdiler. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’ndan sonra Samtshe’nin bir bölümü yeniden Gürcistan’a katıldı.

Kaynakça

1. Tao-Klarceti: Tarih ve Kültür Araştırmaları, (Editöler) Buba Kudava ve Goça Saitidze; Türkçeye çevirenler: Hasan Çelik ve Kevser Ruhi; Tiflis, 2018, s. 24, ISBN 9789941963629.
2. Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 5 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7