Sabiha Rıfat (Ecebilge) Gürayman (1910, Manastır - 4 Ocak 2003, İzmir), Türk inşaat mühendisi ve voleybolcu.
Sabiha Gürayman | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1910 Manastır, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 4 Ocak 2003 (93 yaşında) İzmir, Türkiye |
| Defin yeri | Doğançay Mezarlığı, İzmir |
| Meslek | Mühendislik |
Türkiye’nin ilk kadın inşaat mühendislerindendir ve Fenerbahçe Spor Kulübü’nün ilk kadın voleybolcusudur. Ülkenin değişik yerlerinde birçok okul, hükümet konağı ve resmi binanın yapımında çalışan Sabiha Hanım, Anıtkabir'in inşaatında kontrol şefi olarak görev yapmıştır.
Yaşamı
1910 yılında Manastır’da doğdu. Babası yüzbaşı Rıfat Bey, Hareket Ordusu ile İstanbul’a gelen subaylardandı. İstanbul'a gedikten sonra aldığı görev üzerine ailesini Manastır’dan getirtti ve Üsküdar’a yerleşti. Aile Kurtuluş Savaşı yıllarında önce Biga'da, daha sonra işgal altındaki İstanbul'da yaşadı. Sabiha Hanım ilköğrenimini Beşiktaş Esma Sultan İlkokulu'nda yaptı. 1925’te Nişantaşı Kız Ortaokulu’ndan mezun oldu, ardından İstanbul Kız Lisesi’ne devam etti.
1927’de Mühendis Mekteb-i Âlîsi’ne (bugünkü İstanbul Teknik Üniversitesi) girdi.[1] O yıl ilk defa kız öğrenci alan okulun ilk kız öğrencisi idi. Üniversite yıllarında voleybol sporu ile ilgilenen Sabiha Rıfat Hanım, Fenerbahçe erkek voleybol takımında forma giydi (1928 veya 1929[2]) Fenerbahçe taraftarları kendisine "Uçan Parmaklar" ismini taktı.[3] 1933 yılında mühendislik eğitimini tamamladı; Melek Hanım ile birlikte okuldan mezun olan iki kız öğrenciden birisi idi.
Çalışma hayatına Ankara Bayındırlık Müdürlüğü'nde başladı, daha sonra Bayındırlık Bakanlığı’na geçti. 1933-1934 yıllarında Ankara'nın Erzurumçeşmesi ve Kabaküllük semtlerindeki iki ortaokulun projesini yaptı.[4] İlk defa, Ankara-Beypazarı karayolunun 86. kilometresine yapılan köprünün inşaatında aktif olarak görev aldı. "Anadolu'da köprü inşa eden ilk kadın mühendis" unvanını bu görevi sırasında kazandı. Asıl adı Karboğaz olan köprü,[5] yapımında bir kadın mühendisin çalışmış olması nedeniyle yöre halkı tarafından "Kız Köprüsü" olarak isimlendirilmiştir.[not 1][6] Sabiha Hanım meslek hayatı boyunca ülkenin değişik yerlerinde birçok okul, hükûmet konağı ve resmi binanın yapımında görev aldı. 1939 yılında okul arkadaşı olan yüksek mühendis Remzi Gürayman ile evlendi. Evlenmeden önceki soyadı "Ecebilge" olan Sabiha Hanım,[4] bu evlilikle "Gürayman" soyadını aldı.
1941’de Koordinasyon Bürosu ile TBMM inşaatının kontrol şefiklerinde bulundu. Anıtkabir'in inşaatının kontrol şefi Ekrem Demirtaş'ın 29 Aralık 1945'te görevinden ayrılmasıyla bu pozisyona geçti ve inşaatın sonuna kadar on yıl boyunca bu görevi sürdürdü.[7] İnşaatı ziyarete gelenlerin karşısına yapının sorumlusu olarak her zaman o çıktı.[4] Anıtkabir inşaatında bir kadın mühendisin görev alması dünyada ilgi uyandırmış; Yunanistan Başbakanı Venizelos kendisini “Hayatımda ilk defa böylesine büyük bir işin başında bir kadın görüyorum. Sizi tebrik ederim" diyerek kutlamıştır.[4]
Gürayman, TBMM ve Anıtkabir inşaatları sırasında İsmet İnönü, Celal Bayar ve Adnan Menderes’le de sık sık bir araya geldi.[6] Atatürk'ün naaşı nakledildikten sonra Anıtkabir Millî Eğitim Bakanlığı'na devredilince Sabiha Hanım Millî Eğitim Bakanlığı Teknik Müşavirlik kadrosuna getirildi. Bu görevden 1963 yılında kendi isteğiyle emekli oldu.
1993'te eşini kaybettikten sonra İzmir’e yerleşti. Çocuğu olmayan Sabiha Hanım, maddi varlığını şehit çocuklarının eğitim masraflarını karşılamak üzere İstanbul Teknik Üniversitesi Vakfı'na ve Feyzi Akkaya Temel Eğitim Vakfı'na bağışladı.[3] 4 Ocak 2003 tarihinde öldü. Doğançay Mezarlığı’na defnedildi.[1]
İnşaatı sırasında başmühendisliğini yaptığı Anıtkabir’in Hürriyet Kulesi’nde bir fotoğrafı sergilenmektedir.[8]
Notlar
- “Kız Köprüsü”, 1998 yılından sonra kullanım dışı kaldı. Ankara Bölge Kurulu, iki ayak üzerine oturtulmuş, betonarme kemerli ve betonarme korkuluklarla çevrelenmiş köprünün kültür varlığı niteliği taşıdığını berlilemiş ve köprünün 2018 yılından itibaren tescilli yapı olarak korunmasına karar verilmiştir.[6]
Kaynakça
Konuyla ilgili yayınlar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
