Balkan Türkleri

Balkan Türkleri veya Rumeli Türkleri, Balkanlar'da yaşayan Türklerdir. Balkan Türkleri, Edirne'deki Meriç nehrinin batı tarafında yaşayan Türklere verilen addır. Çoğunlukla Makedonya, Kosova, Bulgaristan, Yunanistan, Bosna-Hersek ve Romanya'da olmak üzere toplamda 1.763.155 - 2.837.703 Türk yașamaktadır. Nüfusları kesin olarak hesaplanamamakla birlikte 1 milyona yakın olduğu Türk dernekleri tarafından hesaplanmaktadır.

1800 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun batı sınırları

Balkan Türkleri

Batı Trakya Bayrağı
Toplam nüfus
y. 1 milyon +
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Bulgaristan	588.318-800.000[1][2][3]
Kuzey Makedonya	200.000[4]
Kosova	69.297-80.000[5][6][7]
Yunanistan	150.000[8][9]

Tarih

Osmanlı Devleti'nın iskan politikası olarak Balkanlar'a yerleştirilmiş olan Anadolu'daki yörüklerden, Karamanoğulları Avşar boylarından ve kuzeyden gelen Kıpçak-Kuman boylarından oluşan Türk topluluklarının torunlarıdır.^{[kaynak belirtilmeli]} Bölge kültürüne katkıda bulunmalarının yanında, yılın belli zamanlarında komşu bölgelere akınlar düzenlemişlerdir.^{[kaynak belirtilmeli]} Bu sebeple Evlâd-ı Fatihan olarak tanınırlar. Osmanlı İmparatorluğu'nun en meşhur yağlı güreş başpehlivanları olan Koca Yusuf, Katrancı Mehmet Pehlivan, Kurtdereli Mehmet Pehlivan, Adalı Halil, Ahmet Kara, Büyük Yaşar Pehlivan, Hergeleci İbrahim, Karagöz Ali ve Filiz Nurullah gibi efsanevi sporcular, Balkan coğrafyasında yetişmiş Osmanlı Türk güreşçilerdir.

Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkan topraklarına dair etnik grafik harita (1861)

93 Harbi ile çoğalan, Balkan Savaşları ile daha da kitleselleşen ve Balkanlar'dan Anadolu'ya yönelen Türk, Boşnak, Gacal, Arnavut, Makedon, Pomak hicreti büyük acılara ve katliamlara sahne olmuştur. Lozan Antlaşması'nın ek protokolü ile Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi yapılmış, Türkiye ve Yunanistan'ın vatandaşları din esâsına dayalı olarak zorunlu göçe tâbi tutulmuştur. Türkiye'de sadece İstanbul kenti ile Gökçeada ve Bozcaada'da oturan Rumlar, Yunanistan'da ise sadece Batı Trakya'daki Türkler ve Pomaklar mübadeleden muaf tutulmuşlardır.

Günümüz

Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından mübâdeleler ile Türklerin bir kısmı Türkiye'ye göç etmiş olsa da, günümüzde halen Bulgaristan, Makedonya, Yunanistan, Kosova, Sırbistan'da Türk nüfusun yoğun olduğu yerleşimler vardır. Türkçe ve bulundukları ülkenin dillerini konuşmaktadırlar.

1989 yılında Bulgaristan'daki zorunlu isim değiştirme vb. baskılar sonucunda Türkler başta İstanbul, Bursa ve İzmir olmak üzere Türkiye'ye göç etmiş, politika değişiklikleri sonucu bu göçmenlerin bir kısmı Bulgaristan'a geri dönmüştür.

Göç

Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkan topraklarına dair etnik harita (1861)

2001 Nüfus sayımına göre Türk nüfus oranı:

  %50 ve üstü

  %20 ve üstü

  %10 ve üstü

Türklerin Bulgaristan'dan Göçü (1878-1994)^[10]

Yıl Sayı Not 1878-1912 350,000[10] 93 Harbi, Balkan Savaşları 1923-33 101,507[10] 1933 Razgrad Olayları Eylül 1934 97,181[10] 1934 Balkan Antantı Eylül 1940 21,353[10] 1940 Craiova Anlaşması 1950 154,198[10] Kore Savaşı 1952-68 24[10] 1969-78 114,356[10] 1979-88 10[10] 1989 321,800[10] 150,000'i 1990'larda Bulgaristan'a döndü.[10] 1991-92 50,000[10] 1993-94 70,000[10]

Türklerin Yunanistan'dan Göçü

Yunanistan bölgesinden Türk göçleri birkaç şekilde gelişmiş, bu göçler sonucunda bölgede bir zamanlar hatırı sayılır nüfus oranına sahip Türkler, günümüzde sadece Batı Trakya’da kalmıştır.

Batı Trakya’nın 1923 yılındaki nüfusu 191.699’dur. Batı Trakya nüfusunun 129.120’si Türk (%67), 33.910’u Yunan (%18), 28.669’u Bulgar, geri kalan nüfusunu ise Ermeni ve Yahudi topluluğu oluşturmaktaydı.^[11]

Ana madde: Batı Trakya Bağımsız Hükûmeti

1923 Yılında Batı Trakya Nüfusu[12]
Şehirler	Türk	Yunan	Bulgar	Yahudi	Ermeni
Gümülcine	59.967	8.834	9.997	1.007	360
Dedeağaç	11.744	4.800	10.227	253	449
Sofulu	14.736	11.542	5.490	-	-
İskeçe	42.671	8.728	522	220	114
Toplam	129.120	33.910	26.266	1.480	923

Batı Trakya'daki nüfusun büyük çoğunluğunu Türklerin oluşturması nedeniyle Batı Trakya Türkleri 1923-1924 Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesinden muhaf tutulmuşlar ancak Lozandaki görüşmelerde, Mesta Karasu Nehri ile Meriç nehri arası Batı Trakya olarak kabul edildiğinden, Mesta ile Ustruma Nehirleri arasında kalan Kavala, Drama, Serez bölgelerindeki Türkler mübadeleye tabi olmuşlar ve Türkiye'ye gelmek zorunda kalmışlardır

Nüfus

Makedonya Cumhuriyeti etnik gruplar haritası (2002 yılı)

Kosova'nın tahminî etnik haritası

• Arnavutluk: 714 kişi ana dil olarak Türkçe beyanında bulunmuştur.^[13] (2011 sayımı)
• Bulgaristan: 588.318 (2011 sayımı)^[14] 2011 nüfus sayımında 736.981 kişi etnik grubunu belirtmemiştir. Bu kişilerin etnik grup dağılımları, sayımda hile yapılmadığı kabul edilerek Bulgaristanın genel etnik dağılımına eşit olduğu düşünüldüğünde 70 bine yakın Türk nüfusu daha olduğu düşünülebilir
• Yunanistan: 49.000 - 130.000^[15] - 150.000^[8][9]

1914 tarihli Bulgarlar'ın gözünden Makedonya Bölgesi etnik haritası.

• Kuzey Makedonya : 77.959 (2002 sayımı)^[16] (Torbeşler dâhil)
• Kosova: 18.738 (2011 sayımı)- anadili veya 2.,3.,4. olarak konuşulan dillerde toplam Türkçe konuşan kişi sayısı; 74.439^[17]
• Bosna-Hersek: 267 (1991 sayımı);^[18] 50.000 (2013 sayımı);^{[kaynak belirtilmeli]} 2014 tarihli diğer bir kaynağa göre bu sayının 1200 olduğu ifade edilmektedir.^[19]
• Romanya: 27.580 ve ayrıca 23.409 Tatar^[20]
• Sırbistan: 647 (2011 sayımı)^[21]

Adakale

Adakale, Kal'â ı Ada, 1968 yılında Demirkapı (Iron Gates) Barajı'nın suları altında kalana kadar Tuna Nehri üzerinde, bugünkü Romanya topraklarında yer alan ve üzerinde Türk nüfusun yaşadığı ada. Eski adı Caroline Adası, Romence adı Yeni Orşova dır.

Tuna nehrindeki trafik ve ticareti kontrol eden ada, 1691 yılından Osmanlı Devleti tarafından fethedilmiş, 1878 Berlin Antlaşmasında kime teslim edileceğinin yazımı unutulduğundan 1923 yılındaki Lozan Anlaşması ile Romanya'ya teslim edilene kadar bir Türk adası olarak kalmıştır. 1960'lı yılların sonlarına kadar 1000 kadar Türk'ün yaşadığı 160.000 m² yüzölçümündeki Adakale, Osmanlı mimarisinin özelliklerini yansıtan bir yerleşim birimiydi. Üzerinde bir cami, bir Vauban stilinde inşa edilmiş bir kale, küçük bir Ortodoks kilisesi, pazar yeri ve birkaç kahvehane bulunmaktaydı. Adada yaşayan Türkler tütün ekimi, kayıkçılık ve ticaretten geçimlerini sağlarlardı. Ada baraj suları altında kaldıktan sonra adalıların büyük bölümü Türkiye'ye göç etmiştir.

Kaynakça

1. National Statistical Institute of Bulgaria (2011). "2011 Population Census in the Republic of Bulgaria (Final data)" (PDF). National Statistical Institute of Bulgaria. 10 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
2. Sosyal 2011, 369.
3. Bokova 2010, 170.
4. "Galina Oustinova-Stjepanovic, Religion and Politics of Sufi Turks in Macedonia A pre-field proposal, University College London, London 2008" (PDF). 14 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Haziran 2021.
5. Kosova Nüfus ve Konut Sayımı 2011, “Usually resident population by mother tongue, sex and age”, s. 64. 2 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kosova İstatistik Ajansı (İngilizce)
6. Thomas Goltz, Minority Within a Minority- For Ethnic Turks, Serbian War is Another Chapter in a 600 Year Old Story (05-20-99) 15 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
7. Can Karpat, Kosovalı Türkler 4 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Balkan İncileri
8. Whitman 1990, i
9. Levinson 1998, 41
10. Eminov, Ali, Turks and Other Muslim Minorities in Bulgaria, New York, Routledge, 1997, Hoepken, W., "Modernnisierung und Nationalismus: Sizialgeschichtliche Aspeckte der Bulgarischen Minder hertenpolitik gegennüber den Türken", Schönfeld, R., ed, Nationalitätenprobleme in Südosteuropa, Munich, Oldenbourg, 1997, p. 255-303, Erdinç, Didar, "Bulgaristan'daki Değişim Sürecinde Türk Azınlığın Ekonomik Durumu", Türkler, Ankara, 2002, s.394-400.
11. Whitman 1990, 1
12. Öksüz 2004, 255.
13. "Arnavutluk Cumhuriyeti Istatistik Müessesesinin 2011'de yaptirdigi nüfus ve hâne sayımı s. 72 (arnavutça-ingilizce)" (PDF). 8 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2015.
14. "Bulgaristan'da kaç Türk yaşıyor? (21.07.2011)". 21 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2014.
15. ""Muslim minority of Thrace", Ministry of Foreign Affairs". 18 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2014.
16. "Makedonya Cumhuriyetinde Etnik gruplar". 24 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2014.
17. "Arşivlenmiş kopya". 10 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014.
18. Federal Office of Statistics. "Population grouped according to ethnicity, by censuses 1961-1991". 17 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2011.
19. "Jacques Leclerc, 14 ekim 2014 (fransizca)". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2015.
20. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2014.
21. "Попис становништва, домаћинстава и станова 2011. у Републици Србији: Становништво према националној припадности - „Oстали" етничке заједнице са мање од 2000 припадника и двојако изјашњени" (PDF). 17 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2014.

• Yunan illerindeki zavallı esirlerimiz 1921
• Kızılay arşivi dosya no :1207- 1208 - 1291- 1295
• Beynelmilel Kızılhaç Arşivi Dosya no:Mis.CR 00 57 ; Cr 00 57 Bis; 55-5/5 Bis;Fototek;65 5/66 ;
• Genelkurmay Arşivi ATESE A:1-4

Dış bağlantılar

• https://web.archive.org/web/20090101042844/http://www.westtrakien.com/balkanlar/index.html
• Rumeli Türkleri (türk.)24 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Bulgaristan Türkleri (türk.)
• Studie der Specialist Group Ethnopolitics: Bulgaristan Türkleri: Social Integration and Impact on Bulgarian – Turkish Relations, 1947–2000 (PDF-Datei; 172 kB)
• Makedonya Türkleri(türk.)
• Tatarlar Romanya14 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (rumän.)
• Batı Trakya Türkleri