Petrarca'nın Latince Yapıtları

Francesco Petrarca (1304 - 1374), İtalyanca yazdığı Canzoniere (Canzoniere ya da Dîvan) ile Triumphi (Utku Şiirleri) dışında, yapıtlarının hepsini Latince yazmıştır.

Epistolae Familiares'in 1492 Venedik basımının Dizin'inden bir sayfa

Aşağıda Latince yapıtlarının içeriği ile ilgili kısa bilgiler verilmektedir.

Koşuk

Africa

Petrarca, Posteritati (Gelecek Kuşaklara) olarak bilinen mektubunda, bu yapıta 1338 ya da 1339'da başladığını belirtir. 1343'te kapsamlı olarak gözden geçirdiği, eklemeler yaptığı eser üzerinde neredeyse ölünceye kadar çalışmaya devam etmiştir. Africa'nın çıkış noktası, Roma'nın Kartaca karşısında Publius Scipio sayesinde elde ettiği zaferdir. Ama bu ana konu çevresinde, geriye dönüşler ve kehanetler yoluyla, Roma'nın geçmişteki ve gelecekteki bütün önemli olaylarına değinilir. Petrarca, yapıtını kurarken hem Livius'un Roma tarihinden, hem Cicero'nun Somnium Scipionis'inden yararlanmıştır.

Bucolicum Carmen (Çoban Şiirleri)

1346-1348 yılları arasında yazılmış, 1364 yılına kadar gözden geçirilip içeriği zenginleştirilmiş 12 eklogadan oluşan bir derleme. Petrarca ve genel olarak Avrupa edebiyatı için bu türün temel modeli, Vergilius'un Bucolica'sıdır. Pastoral biçim, şaire alegorik yoldan gerçek olaylara ve kişilere gönderme yapma olanağı verir: Söz gelimi, 6. Ekloga papalık sarayına, 12. Ekloga Fransa'yla İngiltere arasındaki savaşa bu tür göndermeler içerir. Bazı eklogalar ise özyaşamöyküsel niteliktedir: Söz gelimi, Parthenias başlıklı 1. Ekloga, Silvius ("Orman Sevdalısı", şairin kendisi) ile Monicus (şairin erkek kardeşi Gherardo) arasındaki bir söyleşi olup; klasik şiir (özellikle Vergilius şiiri) ile dini şiir (özellikle Kutsal Kitap'taki Mezmurlar) arasındaki karşıtlığı ele alır.

Epistole Metrice (Koşuk Mektuplar)

Tamamlanması uzun süre alan (yak. 1331'den 1354'e) ve Petrarca'nın 1350'de tek bir başlık altında bir araya getirmeye karar verdiği bu derleme, 66 Latince koşuk mektuptan oluşur. Yapıt, üç kitaba (bölüme) ayrılır: Birinci Kitap 14 mektubu, İkinci Kitap 18 mektubu, Üçüncü Kitap ise 34 mektubu içerir. Petrarca derlemenin ilk mektubunda, yapıtın amacının, yüreğinin derinlerinde gizli sırları açığa vurmak, geçmiş yaşamının ve gençliğindeki hatalarının anılarını kaleme almak olduğunu belirtir.

Psalmi Penitentiales (Tövbe Mezmurları)

Büyük bir olasılıkla 1342/1343 ya da 1348'de yazılan bu metinler, adından da anlaşılacağı gibi, şairin gençlik hatalarından ötürü bağışlanmak için Tanrı'ya yakarılarıdır. Mezmur, doğrudan Kutsal Kitap'ı çağrıştırır; nitekim, Petrarca'nın bu yedi mezmurda başlıca esin kaynağı, Kutsal Kitap ile Aziz Augustinus'un Confessiones'idir (İtiraflar).

Düzyazı

De Viris Illustribus (Ünlü Kişiler Üzerine)

Petrarca'nın 1338'de yazmaya başladığı bu yapıt bir tür portreler galerisidir. 1341-1343'te, Roma tarihinden yirmi üç kişinin biyografisini içeriyordu; 1351-1353 yıllarında, Kutsal Kitap ile Yunan mitolojisinden on iki kişinin biyografisinin eklenmesiyle kapsamı genişletilmiştir.

Rerum Memorandarum Libri (Unutulmaz Şeyler)

Yazar, 1343'te Provence'da yazmaya başladığı, 1343-1345 yılları arasında üzerinde çalışmayı sürdürdüğü bu yapıtını, tamamlamadan yarım bırakmıştır. Rerum Memorandarum'un başlığı gibi genel tasarımı da, Valerius Maximus'un Factorum et Dictorum Memorabilium Libri (Unutulmaz Olaylar ve Sözler) adlı yapıtından alınmış; ayrıca, yapıtın kurgusunda Cicero'nun De Inventione (Buluş Üzerine) adlı yapıtındaki bir görüşünden yararlanılnmıştır. Kitabın amacı, dört ana erdem çevresinde, tarihte iz bırakmış ünlü kişi ve olayları bir araya getirmekti.

Itinerarium ad Sepulcrum Domini (İsa'nın Mezarına Yolculuk)

Itinerarium Syriacum olarak da bilinen ve 1358'de yazılan bu yapıt, Kudüs'e kutsal bir yolculuğa çıkmaya hazırlanan Giovanni di Mandello için bir tür "rehber" olarak yazılmıştır. Mandello'nun birlikte gitme önerisini kabul etmeyen Petrarca, bir tür zihinsel yolculuğa çıkmış ve onun geçeceği yerleri coğrafi, tarihsel ve arkeolojik verileri de dikkate alarak kitabında anlatmıştır. Yapıt, coğrafya araştırmalarına yönelik ilginin canlanmasına tanıklık ettiği için önemlidir.

Secretum Meum (İç Dünyam)

Petrarca'nın Ekim ya da Kasım 1342'de başlayıp Nisan 1343'te tamamladığı ilk biçiminden sonra, 1353-1358 yılları arasında gözden geçirip tamamladığı yapıtı. Secretum, Franciscus (şairin kendisi; Franciscus, Francesco adının Latince biçimidir) ile Augustinus'un (Aziz Augustinus) üç güne yayılan diyaloğunu konu alır. İkilinin konuşmalarına tanıklık eden sessiz, çok güzel bir kadın vardır: Hakikat. Aziz Augustinus, şairin eylemlerini, düşüncelerini, ruhunun derinliklerindeki gizleri sorgular, eleştirir; şair de, bu sorgulamalara, eleştirilere karşı kendini savunmaya çalışır. Kitap bir önsöz ile üç bölümden oluşur.

De Vita Solitaria (Yalnız Yaşam)

Petrarca, 1346'da başladığı, büyük bölümünü yazdığı ve arkadaşı Philippe de Cabassoles'e adamayı düşündüğü bu kitabı üzerinde yaklaşık on yıl daha çalışılmış ve arkadaşına ancak yirmi yıl sonra (1366) göndermiştir. Ama daha sonra da metni düzeltmeye, işlemeye, yeni eklerle zenginleştirmeye devam etmiştir. Kitap, iki Kısımdan oluşur; ilk Kısımda sekiz, ikincisinde on beş bölüm yer alır. Kitap, yalnızlığa, özellikle yaratıcılığı besleyen, özgürlük ve huzur kaynağı yalnızlığa bir övgüdür.

De Otio Religioso (Dinsel Huzur)

Petrarca, büyük bir olasılıkla 1347'de başladığı bu yapıtını on yıl sonra, 1357'de tamamlamıştır. Kitabı keşiş kardeşi Gherardo'yu Montrieux manastırındaki ziyaret ettikten sonra yazmaya karar verir; yalnızlığı övdüğü De Vita Solitaria'nın aksine, bu yapıtta manastır yaşamı idealini savunur.

De Remediis Utriusque Fortune (İyi ve Kötü Talihe Karşı Çareler)

1366'da tamamlanan yapıt, iki kısımdan oluşur: 122 diyaloğun yer aldığı Birinci Kısım ile 131 diyaloğun yer aldığı İkinci Kısım. Birinci Kısımda konuşucular Neşe ile Umut olup, Akıl onlara talihleri iyi giderken ölçülü olmalarını önerir. İkinci Kısımda ise, konuşucular Korku ile Acı olup, Akıl onlara talihsizliklerin yükü altında direnebilmenin, ruhen çökmemenin yollarını öğretir.

De Sui Ipsius et Multorum Ignorantia (Kendisinin ve Başkalarının Bilgisizliği Üzerine)

Petrarca'nın polemik yazıları olarak bilinen metinleri arasında en ünlüsü olup, Mayıs 1367'de şairin Venedik'ten Pavia'ya yolculuğu sırasında yazılmış; 1371'de son biçimini alıncaya kadar elden geçirilmiştir. Yazılma nedeni, 1366'da dört gencin şairi "iyi bir insan, ama kör cahil" sözüyle cahillikle suçlamalarıdır. Dört ana bölümden oluşan polemikte, şair suçlamayı tersine çevirerek, dört gencin cahilliğini gözler önüne serer.

Mektup

Rerum Familiarium Libri (Bildik Olaylara İlişkin Mektuplar)

1366'da son biçimini alan derleme, 350 mektuptan oluşur. 24 kitap ya da bölüme ayrılmış olup, şairin dostu Sokrates'e (Petrarca'nın dostu Ludwig van Kempen'e taktığı lakap) adanmıştır.

Rerum Senilium Libri (Yaşlılık Mektupları)

1361'de şair elli yedi yaşından sonra yazdığı mektupları içeren bir derleme oluşturmaya karar verir. On yedi kitap ya da bölüme ayrılmış olan derleme, Simonides'e (Petrarca'nın dostu Francesco Nelli'ye taktığı lakap) adanmıştır. Petrarca, on sekizinci son bir bölüme tek bir mektubunu koymayı düşünüyordu: Önce Ad Posteros, sonra Posteritati (her ikisi de, Türkçeye "Gelecek Kuşaklara" şeklinde çevrilebilir) adını verdiği bu mektubu 1367'de yazmış, 1370-1371'de gözden geçirmiş, ama tamamlayamadan ölmüştür (mektup, yaşamının 1351'e kadar olan öyküsünü içerir).

Liber Sine Nomine (Adsız Kitap)

1342 ile 1358 yılları arasında yazılmış on dokuz mektuptan oluşan bu derleme, mektupların kimlere hitaben yazıldığı belirtilmediği için Sine Nomine (Adsız) başlığını alır. Petrarca'nın siyasal amaçlarla ve polemikçi bir tutumla kaleme aldığı bu mektupların ana hedefi, Avignon'daki papalık merkezinin, özellikle üst düzey kilise görevlilerinin ahlaki yozlaşmışlığı ve Fransız siyasetinin papalık sarayına müdahaleleridir.

Dış bağlantılar

• Francesco Petrarca 10 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Secretum, De Vita Solitaria, Psalmi Penitentiales, De Otio Religioso ve Posteritati'nin Latince metinleri.