Proto Hint-Avrupalılar

Proto-Hint-Avrupalılar veya Ön Hint-Avrupalılar, dilsel yeniden yapılandırmalara göre Hint-Avrupa dillerinin atası olan Proto-Hint-Avrupa dilini (İngilizce: PIE) konuşmuş Avrasya'nın tarih öncesi insanları.

Bu halk hakkında bilgiler, esas olarak dilsel rekonstrüksiyonlardan ve arkeolojik ve arkeogenetik kanıtlardan oluşur. Proto-Hint-Avrupalılar büyük olasılıkla geç Neolitik dönem boyunca, kabaca MÖ 4. milenyumda, yaşamışlardır. Genellikle akademisyenler, bu kavmin Doğu Avrupa'daki bozkır bölgesinde (günümüzde Ukrayna ve Rusya) yaşamış olduğunu varsayarlar.^[1] Bazı arkeologlar, PIE'nin yaşadıkları zamanların orta Neolitik (MÖ 5500 ila 4500) ve hatta ilk Neolitik (MÖ 7500 ila 5500) dönemleri kadar eski olduğunu desteklerler ve kökensel olarak alternatif konum hipotezleri önerirler.

MÖ ikinci binyılın başlarında, Proto-Hint-Avrupalıların farklı kolları, Anadolu’nun (Hititler), Ege’nin (Miken Yunanlarının ataları), Kuzey Avrupa’nın (İp Baskılı Seramik Kültürü), Orta Asya'nın (Yamnaya kültürü) ve Güney Sibirya'nın (Afanasievo kültürü) dâhil olduğu, Avrasya'nın çok uzak ve farklı bölgelerine yayılmıştır.^[2]

Kültür

Kurgan hipotezine göre Hint-Avrupa göçlerinin şeması, MÖ 4000 ila 1000 yılları. Macenta bölgesi varsayılan Urheimat'a (Samara kültürü, Sredny Stog kültürü) karşılık gelir. Kırmızı alan, Hint-Avrupa dilleri konuşan halkların yaklaşık MÖ 2500'e kadar, turuncu alan ise MÖ 1000’e kadar yayılmış olabilecekleri bölgeleri gösterir.^[3]

Dilsel yeniden yapılandırma kullanarak, Proto-Hint-Avrupa dilinin varsayımsal özellikleri çıkarılmıştır. Bu dilsel özelliklerin Proto-Hint-Avrupalıların kültürünü ve çevresini yansıttığı varsayılarak aşağıdaki kültürel ve çevresel özelliklerin yaygın olduğu önerilmektedir:

• Pastoralizm (çobanlık), evcil sığır, at ve köpek yetiştirme^[4]
• Saban kullanımı, tarım ve tahıl ekimi^[5]
• Kışın kar yağışlı bir iklim^{[note 1]}
• Su ile ya da su yoluyla taşıma yapma^[4]
• Tekerleğin arabalarda kullanımı^[4]
• Bir gökyüzü tanrısına ibadet;^[5] "* Dyḗus Ph₂tḗr" ve "* dyeu ph₂ter" ("gökyüzü babası") köklerinden Sanskritçede Dyáuṣ Pitṛ́, Eski Yunancada Zeus patēr (Ζεύς πατήρ), Latincede Iūpiter ve İlirya dilinde Deipaturos kelimeleri türemiştir.^{[note 2] [6]}
• Sözlü epik destanlar, imkânsız şöhret^[4] ve şarap-kara deniz^[7] gibi kelime öbeklerini kullanan şiir dizeleri
• Erkek egemen bir patrilineal akrabalık sistemi^{[note 3]}

Proto-Hint-Avrupalılar evcilleştirilmiş atlara sahiptiler; Proto-Hint-Avrupa dilinde * eḱwos (Latince: equus) kökünün varlığı, günümüzde pek çok Hint-Avrupa dilinde at için benzer sözcükler kullanılması ile kanıtlanabilir. Aynı şekilde inek (* gwous, İngilizce: cow), günlük yaşamda olduğu gibi din ve mitolojide de merkezî bir rol oynamıştır. Bir erkeğin serveti, hayvanlarının sayısı ile ölçülmüştür. Bu kelimeye * peḱu (İngilizce: fee, Latin pecunia) denildiği düşünülmektedir.

Teknolojik olarak, dilsel yeniden yapılandırma erken Tunç Çağı ile geç Neolitik dönemleri arasında bu kültürün, büyük olasılıkla "doğal bronz" (yani silikon veya arsenik bakımından doğal olarak zengin olan bakır cevherinden yapılmış) içeren araç ve silahlara sahip olduğunu göstermektedir. Gümüş ve altın bu kültür tarafından biliniyordu ancak Ön Hint-Avrupa dilinde kurşun ile ilgili bir kelime bulunmadığı için ve gümüş işlenirken yan ürün olarak kurşun oluştuğu için Ön Hint-Avrupalıların gümüşü ithal ettiği öne sürülür. Koyunlar, yünleri için yetiştirilmiş ve bu yün dokumada kullanılmıştır. Kurgan hipotezine göre Ön Hint-Avrupalı olduğu düşünülen Kurgan kültüründe oda şeklinde mezar ve tümülüs inşaları gözlemlenmiştir. Önemli liderler, eşyalarıyla beraber kurganlara gömülmüştür.

Hint-Avrupa toplumlarının birçoğu, rahipler, savaşçılar ve köylülerden oluşan üç kademeli bir sınıf sistemine sahiptir. Bu nedenden ötürü Georges Dumézil, Ön Hint-Avrupa toplumu içinde de böyle bir sınıfsal bölünme olmasının çok olası olduğunu öne sürmüştür.

Eğer bu sav doğru ise, birçok Hint-Avrupa toplumunda görülen Berserker ve kurt adam mitleri gibi inisiyasyon izleri, bu savaşçı sınıfının kurtlarla özdeşleşmiş olduğunu gösterir.

Ayrıca bakınız

• Proto-Hint-Avrupa dili

Kaynakça

1. Anthony, David W.; Ringe, Don (1 Ocak 2015). "The Indo-European Homeland from Linguistic and Archaeological Perspectives". Annual Review of Linguistics. 1 (1). ss. 199-219. doi:10.1146/annurev-linguist-030514-124812. ISSN 2333-9683. 27 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2019.
2. Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q. (1997). Encyclopedia of Indo-European culture. Taylor & Francis. ss. 4 and 6 (Afanasevo), 13 and 16 (Anatolia), 243 (Greece), 127-128 (Corded Ware), and 653 (Yamna). ISBN 978-1-884964-98-5. 20 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2012.
3. Christopher I. Beckwith (2009), İpek Yolu İmparatorluğu, Oxford University Press, s.30
4. Watkins 2000.
5. The Oxford Companion to Archaeology – Edited by Brian M. Fagan, Oxford University Press, 1996, 0-19-507618-4, p 347 – J.P. Mallory
6. Barfield, Owen (1967). "History in English Words". ISBN 9780940262119.
7. Meillet, Antoine (1923), Les origines indo-européennes des mètres grecs, Paris: Presses Universitaires de France, p. 61. Adam Parry's translation, revised.

Kaynakça

• Haak, W.; Lazaridis, I.; Patterson, N.; Rohland, N.; Mallick, S.; Llamas, B.; Brandt, G.; Nordenfelt, S.; Harney, E.; Stewardson, K.; Fu, Q.; Mittnik, A.; Bánffy, E.; Economou, C.; Francken, M.; Friederich, S.; Pena, R. G.; Hallgren, F.; Khartanovich, V.; Khokhlov, A.; Kunst, M.; Kuznetsov, P.; Meller, H.; Mochalov, O.; Moiseyev, V.; Nicklisch, N.; Pichler, S. L.; Risch, R.; Rojo Guerra, M. A.; Roth, C. (2015). "Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe". Nature. Cilt 522. ss. 207-211. arXiv:1502.02783 $2. Bibcode:2015Natur.522..207H. bioRxiv 013433 $2. doi:10.1038/nature14317. PMC 5048219 $2. PMID 25731166.
• Jones, Eppie R. (2015). "Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians". Nature Communications. Cilt 6. s. 8912. Bibcode:2015NatCo...6E8912J. doi:10.1038/ncomms9912. PMC 4660371 $2. PMID 26567969. 21 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2019.
• Lazaridis, Iosif (2014). "Ancient human genomes suggest three ancestral populations for present-day Europeans". Nature. Cilt 513. ss. 409-413. arXiv:1312.6639 $2. Bibcode:2014Natur.513..409L. doi:10.1038/nature13673. PMC 4170574 $2. PMID 25230663. 2 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2019.
• Lazaridis, Iosif (2016). The genetic structure of the world’s first farmers.
• Mallory, J.P. (1989), In Search of the Indo-Europeans: Language, Archaeology, and Myth, Londra: Thames & Hudson, ISBN 0-500-27616-1.
• Strazny, Philipp (Ed). (2000), Dictionary of Historical and Comparative Linguistics (1 bas.), Routledge, ISBN 978-1-57958-218-0
• Watkins, Calvert (2000), "Indo-European and the Indo-Europeans", The American Heritage Dictionary of the English Language (4. bas.), Houghton Mifflin Company, 1 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Mart 2019

Kitap kaynakları

• Anthony, David W. (2007). The Horse, the Wheel, and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World. Princeton University Press. ISBN 0-691-05887-3.
• Atkinson, Q. D.; Nicholls, G.; Welch, D.; Gray, R. D. (2005). "From Words to Dates: Water into wine, mathemagic or phylogenetic inference?". Transactions of the Philological Society. 103 (2). ss. 193-219.
• [./https://en.wikipedia.org/wiki/Luigi_Luca_Cavalli-Sforza 24 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Cavalli-Sforza, Luigi]; Seielstad, Mark (2000). Genes, Peoples, and Languages. Harmondsworth: Penguin Books.Cavalli-Sforza, Luigi; Seielstad, Mark (2000). Genes, Peoples, and Languages. Harmondsworth: Penguin Books. ISBN 9780140296020. PMC 33682 $2.Cavalli-Sforza, Luigi; Seielstad, Mark (2000). Genes, Peoples, and Languages. Harmondsworth: Penguin Books. ISBN 9780140296020. PMC 33682 $2..
• Gray, Russell D.; Atkinson, Quentin D. (2003). "Language-tree divergence times support the Anatolian theory of Indo-European origin" (PDF). Nature. 426 (6965). ss. 435-439. Bibcode:2003Natur.426..435G. doi:10.1038/nature02029. PMID 14647380. 30 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.Gray, Russell D.; Atkinson, Quentin D. (2003). "Language-tree divergence times support the Anatolian theory of Indo-European origin" (PDF). Nature. 426 (6965). ss. 435-439. Bibcode:2003Natur.426..435G. doi:10.1038/nature02029. PMID 14647380. 30 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
• Piazza, Alberto; Cavalli-Sforza, Luigi (15 April 2006). "Diffusion of Genes and Languages in Human Evolution". Cangelosi, Angelo; Smith, Andrew D M; Smith, Kenny (Ed.). The Evolution of Language: Proceedings of the 6th International Conference on the Evolution of Language (EVOLANG6). Rome: World Scientific. ss. 255-266. 10 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2007.Piazza, Alberto; Cavalli-Sforza, Luigi (15 April 2006). "Diffusion of Genes and Languages in Human Evolution". Cangelosi, Angelo; Smith, Andrew D M; Smith, Kenny (Ed.). The Evolution of Language: Proceedings of the 6th International Conference on the Evolution of Language (EVOLANG6). Rome: World Scientific. ss. 255-266. 10 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2007..

Dış bağlantılar

• Indo-European Roots Index, Wayback Machine sitesinde (22 Ocak 2009 tarihinde arşivlendi)
• Kurgan kültürü

Genetik

• Eski DNA ve Hint-Avrupa Sorusu 2 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Proto-Hint-Avrupa genişlemesinin belirteçleri olarak R1a ve R1b: Eski DNA kanıtlarının gözden geçirilmesi 8 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

1. Watkins: "The Indo-Europeans knew snow in their homeland; the word sneig^wh- is nearly ubiquitous."^[4]
2. Watkins: "Yet, for the Indo-European-speaking society, we can reconstruct with certainty the word for “god,” *deiw-os, and the two-word name of the chief deity of the pantheon, *dyeu-pəter- (Latin Iūpiter, Greek Zeus patēr, Sanskrit Dyauṣ pitar, and Luvian Tatis Tiwaz)."^[4]
3. Watkins: "A large number of kinship terms have been reconstructed. They are agreed in pointing to a society that was patriarchal, patrilocal (the bride leaving her household to join that of her husband’s family), and patrilineal (descent reckoned by the male line). “Father” and “head of the household” are one: pǝter-, with his spouse, the māter-."^[4]