Prekambriyen

Prekambriyen (veya Kambriyen öncesi, bazen pꞒ olarak kısaltılır veya Kriptozoyik olarak da adlandırılır), yerküre tarihinin mevcut Fanerozoyik Üst Zaman'dan önce gelen en eski bölümüdür. Prekambriyen, Fanerozoyik Üst Zaman'ın ilk dönemi olan Kambriyen'den önce geldiği için bu şekilde adlandırılmıştır. Kambriyen adlandırması ise bu çağa ait kayaçların ilk incelendiği yer olan Galler'in Latince ismi Cambria'dan gelmektedir. Prekambriyen, yerkürenin jeolojik zamanının %88'ini kapsar.

Prekambriyen
~4567.3 ± 0.16 - 538.8 ± 0.2 myö  Had'n Arkeen Proterozoyik Fa.
Kronoloji
−4500 — – — – −4000 — – — – −3500 — – — – −3000 — – — – −2500 — – — – −2000 — – — – −1500 — – — – −1000 — – — – −500 — – — – 0 — P r e - k a m b r i y e n Hadeen A r k e e n P r o t e r o z o y i k F a n. Eo Paleo Meso Neo Paleo Meso Neo Paleozoyik Mezozoyik Senozoyik   2023 itibarıyla üst zamanların Uluslararası Stratigrafi Komisyonu'na göre çizelgesi.[1] Dikey eksen ölçeği: milyon yıl önce.
Etimoloji
Eş anlamlı(lar)	Kriptozoyik
Kullanım bilgisi
Gök cismi	Dünya
Bölgesel kullanım	Küresel (ICS)
Kullanılan zaman çizelgesi	ICS Zaman Cetveli
Tanım
Kronolojik birim	Süper üst zaman (veya süpereon)
Stratigrafik birim	Süper eonotem
Zaman aralığının resmîyeti	Gayriresmî
Alt sınırını belirleyen	Yerkürenin oluşumu
Alt sınır KSKN	Uygulanamaz
KSKN onayı	5 Ekim 2022[2]
Üst sınırını belirleyen	İknofosil Treptichnus pedum'un ortaya çıkışı
Üst sınır KSKN	Fortune Head kesiti, Newfoundland, Kanada 47.0762°K 55.8310°B / 47.0762; -55.8310
KSKN onayı	1992
Atmosfer ve iklim verileri

Prekambriyen, jeolojik zaman cetvelinde üç üst zamana (Hadeen, Arkeen, Proterozoyik) bölünmüş, resmî olmayan bir jeolojik zaman aralığıdır.^[3] Yaklaşık 4,6 milyar yıl önce Dünya'nın oluşumuyla başlar ve yaklaşık 538,8 milyon yıl önce sert kabuklu canlıların ilk kez bol miktarlarda ortaya çıktığı Kambriyen Dönem'in başlangıcıyla biter.

Genel bakış

Yerküre tarihinin kabaca sekizde yedisini oluşturmasına rağmen, Prekambriyen hakkında nispeten az şey bilinmekte olup, bilinenler de kayda değer ölçüde 1960'lardan itibaren keşfedildi. Prekambriyen'deki fosil kayıtları, sonra gelen Fanerozoyik'e kıyasla daha azdır ve Prekambriyen fosilleri (örneğin stromatolitler) sınırlı biyostratigrafik kullanıma sahiptir.^[4] Bunun nedeni, birçok Prekambriyen kayacının kökenlerini belirsizleştirecek derecede ağır metamorfoza uğramış olması, diğerlerinin ise erozyonla yok olmuş veya Fanerozoyik katmanlarının altında derinlere gömülü kalmış olmasıdır.^[4][5][6]

Dünya'nın kabaca 4,543 milyar yıl önce Güneş'in yörüngesindeki maddelerin birleşmesiyle oluşumundan kısa bir süre sonra Theia adlı başka bir gezegenle çarpışmasıyla (bkz. Büyük Çarpışma Hipotezi) uzaya fırlayan maddelerle Ay'ın oluşmuş olabileceği düşünülmektedir. Batı Avustralya'daki zirkon kristalleri 4,404 ± 8 milyar yıl öncesine tarihlendirildiğinden, görünüşe göre 4,433 milyar yıl önce yerkürede sabit bir kabuk mevcuttu.^[7][8]

Ayrıca bakınız

• Fanerozoyik - Jeolojik zaman cetvelinin dördüncü ve şu anki üst zamanı
  • Paleozoyik - Fanerozoyik'in ilk alt zamanı (539-252 myö)
  • Mezozoyik - Fanerozoyik'in ikinci alt zamanı (~252-66 myö)
  • Senozoyik - Fanerozoyik'in üçüncü şu anki alt zamanı (66 myö-günümüz)