Pogrom

Pogrom veyahut kıyım^[1]; dinsel, etnik veya siyasi nedenlerle bir gruba karşı yapılan şiddet hareketleridir.^[2] Bu şiddet hareketleri genellikle evleri, iş yerlerini veya ibadet yerlerini tahrip etmek, insanları dövmek, yaralamak, tecavüz etmek veya öldürmekten oluşur. Bu deyim ilk olarak tarihin çeşitli dönemlerinde Yahudilere karşı yapılan şiddet hareketlerini tanımlamak için kullanılmış, sonra da anlamı diğer gruplara karşı yapılan benzer şiddet olaylarını kapsayacak şekilde genişletilmiştir.

1819 yılında Frankfurt'ta Yahudilere karşı yapılan Hep-Hep pogromu

Pogrom kelimesinin aslı Rusçadır (погром), fakat Rusçadaki anlamı daha geneldir.^[3] Rusçada her türlü toplu şiddet olaylarına pogrom denir. Kelime büyük ihtimalle bir Yahudi dili olan Yidiş yoluyla Batı dillerine ve Türkçeye girmiştir.

Tarihçe

1931 yılında Selanik'te Yunanlar tarafından Yahudilere karşı yapılan pogrom

MÖ 167 yılında Yahudilerle Yunanlar arasındaki Makabi Ayaklanması tarihte kayda geçmiş ilk pogromlardan biridir.^[4] Haçlı Seferleri sırasında Avrupa'da yaşayan Yahudilere karşı birçok pogrom yapılmıştır: 1096 yılında Fransa ve Almanya'da, 1189–1190 yıllarında İngiltere'deki (Londra ve York) pogromlar buna örnektir.^[5] 1543 yılında Protestan reformcu Martin Luther Von den Jüden und iren Lügen (Yahudiler ve Yalanları) adlı bir kitap yazmış, kitleleri Yahudilere karşı şiddete teşvik etmiştir.^[6] 19. ve 20. yüzyılda Rusya'da Yahudilere karşı birçok pogrom yapılmış, o yüzden 1880 ve 1914 yılları arasında 2 milyon civarında Yahudi, Rusya İmparatorluğu'ndan kaçmak zorunda kalmıştır. 1931 yılında Selanik'teki Yahudilere karşı Yunanlar tarafından bir pogrom yapılmıştır. 1938 yılında Almanya'daki Yahudi Soykırımı'nın başlangıcı sayılan Kristal Gece olayı pogromlara bir örnektir.^[7] İstanbul'da Yunanlara karşı yapılan 6-7 Eylül Olayları da pogrom tanımına uymaktadır.

Tarihteki bazı pogromlar

• Trakya Pogromu
• Kristal Gece
• İstanbul Pogromu
• Bakü Katliamı
• Kirovabad Pogromu
• Sumgayıt Pogromu
• İzmit Katliamı
• Sivas Katliamı

Kaynakça

1. "Arşivlenmiş kopya". 23 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023.
2. Goodman, Martin (2002). The Oxford handbook of Jewish studies. Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN 978-0199280322.
3. Saunders, Robert A. (2019). Historical dictionary of the Russian Federation (2. bas.). Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-1538120477.
4. Keridis, Dimitris (2009). Historical Dictionary of Modern Greece. Scarecrow Press. ISBN 978-0810859982.
5. Bjork, Robert E. (2010). The Oxford dictionary of the Middle Ages. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198662624.
6. Rublack, Ulinka (2017). The Oxford handbook of the Protestant Reformations (1. bas.). New York: Oxford University Press. ISBN 978-0199646920.
7. Wells, Anne (2013). Historical Dictionary of World War II. Scarecrow Press. ISBN 978-0810854574.