Plecoptera

Plecoptera, genellikle taş sinekleri olarak bilinen bir böcek takımıdır. Dünya çapında yaklaşık 3.500 tür tanımlanmıştır ve halen yeni türler keşfedilmektedir.^[2] Taş sinekleri, Antarktika hariç dünyanın her yerinde bulunurlar.^[3] Plecoptera, Karbonifer ve Alt Permiyen jeolojik dönemlerinden tanımlanan yakın akrabalarıyla Neoptera'nın en ilkel gruplarından biri olduğuna inanılırken, gerçek taş sinekleri sadece biraz daha genç fosillerden bilinmektedirler. Bununla birlikte modern çeşitlilikleri görünüşe göre Mezozoik kökenlidirler.^[4]

Plecoptera
Eusthenia sp.
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Arthropoda Sınıf: Insecta Cohort: Polyneoptera Takım: Plecoptera Burmeister, 1839[1]
Suborders
Arctoperlaria and see text

Plecoptera hem Güney hem de Kuzey Yarımküre'de bulunur ve nüfusları oldukça farklıdır, ancak evrimsel kanıtlar türlerin bir kez daha coğrafi olarak izole hale gelmeden önce ekvatoru birkaç kez geçmiş olabileceğini düşündürmektedir.^[4][5]

Tüm Plecoptera türleri su kirliliğine karşı dayanaksızdır. Bir akarsuda veya durgun suda bulunmaları genellikle iyi su kalitesinin bir göstergesidir.^[6]

Açıklama ve ekoloji

Altın bir taş sineği perisi, Plecoptera, Perlidae

Dinotoperla imago (yetişkin)
(Gripopterygidae: Dinotoperlinae)

Taş sinekleri diğer böceklere kıyasla birkaç özel özellik barındıran bir anatomiye sahiptir. Çiğneyen çeneleri, uzun, çok bölümlü antenleri, büyük bileşik gözleri ve iki veya üç ocelli ile basit ağız parçalarına sahiptirlerler. Bacakları sağlamdır ve her biri iki pençeyle biterler. Karınları nispeten yumuşaktır. Hem nimfalar hem de yetişkinler, karınlarının ucundan çıkıntı yapan uzun ve eşleştirilmiş cerci'ye sahiptirler.^[7]

"Plecoptera" adı, Antik Yunanca plekein (πλέκειν, "örgü ") ve pteryx'ten (πτέρυξ, "kanat") "örgülü kanatlar" anlamına gelir.^[8] Bu, zarsı olan ve sırtları üzerinde düz olarak katlanan iki çift kanatlarının karmaşık yerleşimini ifade etmek için kullanılır. Taş sinekleri genellikle güçlü uçucular değildirler ve bazı türler tamamen kanatsız olabilir.

Taeniopterygidae ( Euholognatha ) familyasının yetişkini

Perlidae (Systellognatha) familyasının yetişkini

Bazal soylar ("Antarctoperlaria")

• Üst aile Eusthenioidea
  • Aile Diamphipnoidae
  • Aile Eustheniidae
• Süper aile Leptoperloidea
  • Aile Austroperlidae
  • Aile Gripopterygidae

Alttakım Arctoperlaria

• Bazal aile Scopuridae
• Infraorder Euholognatha
  • Aile Capniidae (yaklaşık 300 tür) - küçük kış taş sinekleri
  • Aile Leuctridae (390'dan fazla tür) - kanatlı taş sinekleri
  • Aile Nemouridae (700'den fazla tür) - bahar taş sinekleri
  • Aile Notonemouridae
  • Aile Taeniopterygidae (yaklaşık 110 tür) - kış taş sinekleri
• Infraorder Systellognatha
  • Chloroperlidae Ailesi (180'den fazla tür) - yeşil taş sinekleri
  • Perlidae Ailesi (yaklaşık 400 tür) - bayağı taş sinekleri
  • Aile Perlodidae (350'den fazla tür)
  • Aile Peltoperlidae (yaklaşık 68 tür)
  • Aile Styloperlidae (yaklaşık 10 tür)
  • Aile Pteronarcyidae (yaklaşık 12 tür) - somon sinekleri, dev taş sinekleri

Kaynakça

1. Arillo & Engel (2006: 10, appendix 2)
2. Romolo Fochetti; José Manuel Tierno de Figueroa (2008). "Global diversity of stoneflies (Plecoptera; Insecta) in freshwater". C. Lévêque (Ed.). Freshwater Animal Diversity Assessment. Hydrobiologia. 595. ss. 265-377. doi:10.1007/978-1-4020-8259-7_39. ISBN 978-1-4020-8258-0. Yazar eksik |soyadı2= (yardım); Birden fazla |editör-ad= ve |editör-ilk= kullanıldı (yardım); r |ad1= eksik |soyadı1= (yardım); r eksik |soyadı2= (yardım)
3. Brittain, 1987
4. Peter Zwick (2000). "Phylogenetic system and zoogeography of the Plecoptera". Annual Review of Entomology. 45: 709-746. doi:10.1146/annurev.ento.45.1.709. PMID 10761594.
5. H. B. N. Hynes (1993). Adults and Nymphs of British Stoneflies. Freshwater Biological Association. ISBN 978-0-900386-28-2.
6. "Clean water has bugs in it, says BYU Biology Professor Riley Nelson". 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2013. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
7. Hoell, H.V.; Doyen, J.T.; Purcell, A.H. (1998). Introduction to Insect Biology and Diversity. 2nd. Oxford University Press. ss. 383-386. ISBN 978-0-19-510033-4. Yazar eksik |soyadı2= (yardım)
8. S. C. Woodhouse (1910). English-Greek Dictionary - a Vocabulary of the Attic Language. Londra: George Routledge & Sons. 3 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2023.

Dış bağlantılar

• Wikimedia Commons'ta Plecoptera ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
• Vikitür'de Plecoptera ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.
• order Plecoptera (Version 5.0/5.0) 6 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.