Loading AI tools
özel bir dedektiflik şirketi Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Pinkerton Ulusal Dedektif Ajansı, kısaca Pinkertonlar, 1850 yılında Allan Pinkerton tarafından kurulan özel bir ABD güvenlik ve dedektiflik şirketi. Başkan Abraham Lincoln'u hedef alan bir suikast planını ortaya çıkartarak ünlü olan Pinkerton, daha sonra Amerikan İç Savaşı sırasında Lincoln'un kişisel güvenliğini sağlamıştır. Pinkertonlar güvenlikten özel askeri görevlere kadar her türlü işte görev almışlardır. Pinkertonlar gücünün zirvesindeyken Amerikan Ordusu'ndan daha çok silahlı özel güvenlik elemanına sahip olmuş, özel bir ordu gibi davranabilecekleri korkusu yüzünden Ohio devleti sınırları içinde faaliyetleri yasaklanmıştır.
19. yüzyıldaki işçi eylemleri sırasında patronlar Pinkertonları kiralayarak sendikalara sızmış, işçi önderlerinin ve sendikacıların fabrikalara girmesini engellemişlerdir. Bilinen en büyük çatışma 1892 yılında yaşanan Homestead Grevi sırasında yaşanmıştır. Pinkerton ajanları Andrew Carnegie adlı patronun grev yapan işçilerine karşı grev kırıcıların yanında davranmış, çıkan olaylarda iki taraftan da çok sayıda insan öldürülmüştür. Pinkertonlar kömür, demir ve ağaç işleri sektörlerinde İlinois, Michigan, New York ve Pennsylvania eyaletlerinde güvenlik sağlamış ve 1877 demiryolu grevine müdahale etmişlerdir. Şirket halihazırda Pinkerton Danışmanlık ve Araştırma olarak hizmet vermektedir ve İsveç sigorta şirketi Securitas AB’nin bir alt koludur.
1850'li yıllarda Allan Pinkerton, Chicagolu savcı Edward Rucker ile birlikte Kuzey Batı Polis Ajansı'nı kurarlar, ismi daha sonraları Pinkerton Ajansı olarak değişecektir. Tarihçi Frank Morn'a göre 1850'lerde çalışanlarını daha iyi takip etmek isteyen patronlar özel dedektiflere ihtiyaç duymaktaydı. 1855 yılında Allan Pinkerton altı ayrı demiryolu hattının sahibiyle görüşüp anlaştıktan sonra ajansını Chicago’da kurar.
1871 yılında Amerikan Kongresi, Adalet Bakanlığına federal yasaları çiğneyenleri bulup yakalaması için çok az bir bütçe ayırdıktan sonra Bakanlık bazı işlerini Pinkertonlara taşere eder. Ancak Anti-Pinkerton yasaları olarak bilinen yasalar 1893 yılında yasalaşınca ABD Hükûmetinin Pinkerton veya benzeri özel şirketleri kendi işleri için kiralaması yasadışı hale gelmiş olur.
1870’li yıllarda Philadelphia – Reading Demiryolu işletmecisi Franklin Gowen, Pinkertonları çağırarak şirkete ait madenlerdeki sendikaları araştırmasını ister. Bir Pinkerton ajanı, James McParland, gizli Molly Maguires örgütüne James McKenna takma adıyla sızacak ve militan ve gizli sendikal örgütün dağılmasına sebep olacaktır. Bu olay Arthur Conan Doyle'un ünlü hafiyesi Sherlock Holmes’in The Valley of Fear adlı macerasına da konu olacaktır. Aynı konuyu işleyen Molly Maguires[1] adlı filmde ise başrolde Sean Connery oynamaktadır.
Homestead Grevi sürerken, New York ve Chicago’dan 300 adet Pinkerton ajanının 6 Temmuz 1892’de olay yerine gelerek grev kırıcı işçileri patron Henry Clay Frick’in isteği üzerine fabrikaya sokmaya çalışması kanlı biter. 7 Pinkerton ajanı ve 9 grevci işçi ölür. Duruma hâkim olmak için ise kolluk kuvvetleri çağrılır. Pinkertonların aşırı güç kullnıp sendikacıları öldürmesi, ilk burada olan bir durum değildir.
1895 yılında Pinkerton ajanı öldürülen 3 adet çocuğun katili olan ve belki de ABD’nin ilk seri katili olan Herman Mudgett’in yakalanması ve asılarak infaz edilmesinde faydalı olmuştur.
Idaho polisi tarafından yakalanan ve Pinkerton ajanı James McParland’a İdaho valisi Frank Steunenberg’i öldürdüğünü itiraf eden Harry Orchard, ömür boyu hapse mahkûm edilecek ve davası ülke çapında yankı yapacaktır.
Pinkertonlar ünlü Vahşi Batı silahşor ve haydutlarına karşı da görevlendirilmişlerdir. Bunlardan bazıları; Jesse James, Reno Çetesi, Butch Cassidy dahil olmak üzere Wild Bunch olarak sayılabilir. 1874 yılında Pinkerton ajanları James-Younger çetesinden Younger kardeşlerle karşılaşmış, çıkan çatışmada Daniels ve John Younger ile birlikte bir Pinkerton ölmüştür.
İşçi eylemlerine patronların yanında dâhil oldukları için Pinkerton ismi hâlâ sendikal çevrelerde grev kırıcılıkla eş anlamlı kullanılır. Pinkertonlar ise 1937 yılındaki La Follette komitesindeki duruşmalarından sonra iş-emek konularından uzak durmuştur. Ayrıca polis teşkilatına yapılan yatırımla birlikte Pinkertonların işlerine darbe vurulacak, dedektiflik işleriyle FBI’ın ilgilenmesi ise büsbütün durduracaktır. Sanayi alanında işçilere karşı casusluk ve suç takibi alanlarından itilen Pinkerton şirketinin yönü özel güvenlik sektörüne kayar ve dedektiflik kelimesi 1960’lı yıllarda ajansın isminden çıkartılır. Temmuz 2003'te dünyadaki en büyük güvenlik kuruluşu olan Securitas USA tarafından satın alınır ve şirket çalışanları tezat bir şekilde Güvenlik Şirketi İşçileri Uluslararası Sendikası'na (SEIU) üye olurlar.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
