Periziler

Periziler, Perizzitler, Perizziler veya Perizliler (İbranice: פְּרִזִּי,romanize: pərīṣṣī); İsrailoğulları'nın gelişinden önce Kenan topraklarında yaşadıkları Kutsal Kitap'ta birçok kez belirtilen bir grup insandır. Bu isim "kırsal kesim insanı" anlamına gelen İbranice bir terimle ilişkili olabilir.^[1]

İncil Sözlüğü (1887) Yaşayan halkları tahiminen gösteren harita: Periziler, Hivitler, Yebusiler, Kenanlılar, Amalekliler...

Tarih

Kitabı Mukaddes'te Periziler'den bahsedilmesi İbrahim'in zamanından (Tekvin 13:7) Ezra ve Nehemya'nın zamanına kadar uzanır (Ezra 9:1-2). Michael LeFebvre'ye göre, Ezra'nın Periziler'den bahsetmesi, Ezra'nın zamanında ülkede hala Perizziler olarak bilinen bir grubun var olduğu anlamına gelmez. Bunun yerine, Ezra'nın Mısır'dan Çıkış 34:11-16, Mısır'dan Çıkış 33:2 ve Tesniye 7:1-5 gibi, aralarında Periziler'in de bulunduğu İsrailli olmayan çeşitli halklarla evlenmeyi yasaklayan pasajlara yaptığı edebi bir gönderme olarak anlaşılmalıdır.^[2]

Periziler'in İsrailliler'le en çok çatışma içinde oldukları dönem Yuşa'nın zamanından Hâkimler'in ilk dönemine kadar olan zaman gibi görünmektedir.

Yeşu Kitabı'na göre Periziler Yahuda ve Efrayim'in dağlık bölgelerinde yaşıyorlardı (Yeşu 11:3, Yeşu 17:14-15). 1 Krallar 9:21'e göre Süleyman tarafından köleleştirilmişlerdir.

Hititolog Trevor R. Bryce'a göre, "Periziler İncil dışı kaynaklardan bilinen herhangi bir halk veya toprakla ilişkilendirilemez" ancak Asur kaynaklarında Que veya İncil kaynaklarında Kue/Quoah olarak adlandırılan bir bölgeden gelmiş olabilecek Hivitler ve Jebusitlerle spekülatif bağlantılar vardır.^[3]

Yahudi Ansiklopedisi girişi

Periziler,Hititler, Kenanlıların yaşadığı iddia edilen bölgeleri gösteren bir diğer harita

Yaratılış x'teki soyağacında adı geçmese de Kenan kabilesi Kenan'ın güneyinde Hor ve Negeb arasında yerleşmiştir. Kutsal Kitap'taki referanslara göre İbrahim Kenan'a girdiğinde Perizzitlerin Kenanlıların yanında yaşadığını görmüş (ib. xiii. 7) ve Tanrı bu iki halkı da yok edeceğini vadetmiştir (ib. xv. 20). Yakup oğullarını Şekem'in işlediği suç yüzünden azarladı, çünkü Periziler'den ve Kenanlılar'dan korkuyordu (ib. xxxiv. 30). Musa İsrailliler'e onları Periziler'in ve Amorlular'ın yerine getireceğine söz verdi (Çık. xxx. 8); ve daha sonra Şimon ve Yahuda kabileleri Kenanlılar'ı ve Periziler'i fethetti (Hakimler i. 4). Perizziler Süleyman tarafından haraca tabi tutulmayan kabileler arasındaydı (I. Krallar ix. 20-22), Ezra'ya kâhinlerin ve Levililer'in kendilerini Periziler'den ve ülkenin diğer halklarından ayırmadıkları şikayeti getirildi (Ezra ix. 1).

Eskiden Periziler'in tarih öncesi bir kavim olduğu ve Kenanlılar'ın Kenan ülkesini istila etmesiyle onlarla asimile oldukları görüşü savunulurdu; ama bu görüş Periziler'in soy kütüğünde adlarının geçmemesiyle çelişmektedir. Daha yeni yorumcular, "Perizi" ve "Perazi" adlarının aynı olduğu ve Kutsal Kitap'ın "Perizliler" adı altında, duvarları olmayan kentlerde yaşayan bütün halkları içerdiği görüşündedirler.

Bibliyografya

• Riehm, Handwörterb. 2. baskı, s. 1211
• Cheyne ve Black, Encyclopedia Biblica, s.v;
• Hastings' Dictionary of the Bible, s.v.
• The Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible; Merrill Tenney, ed., Zondervan Publishing House, ©1976; Cilt 4, s. 704

Kaynakça

1. For the etymology, see David Noel Freedman; Allen C. Myers (31 Aralık 2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Amsterdam University Press. s. 1030. ISBN 978-9-05356-503-2. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
2. Michael LeFebvre (1 Ekim 2006). Collections, Codes, and Torah: The Re-characterization of Israel's Written Law. A&C Black. s. 114. ISBN 978-0-56702-882-2. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.
3. Trevor Bryce (15 Mart 2012). The World of The Neo-Hittite Kingdoms: A Political and Military History. Oxford University Press. s. 66. ISBN 978-0-19921-872-1. 9 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2023.

Dış bağlantılar

• "Perizzites". Yahudi Ansiklopedisi.