Panipat Savaşı (1526)

Birinci Panipat Savaşı, 20 Nisan 1526 tarihinde, Babür'ün işgalci güçleri ile Ludi hanedanı arasında yapılmıştır. Bu savaş Kuzey Hindistan'da gerçekleşmiş ve Babür İmparatorluğu'nun başlangıcı ve Delhi Sultanlığı'nın sonu olmuştur. Bu savaş, Babür İmparatorluğu tarafından Hint alt kıtasında tanıtılan barutlu ateşli silahlar ve sahra topçusu içeren ilk savaşlardan biriydi.^[4]

Birinci Panipat Savaşı
Babür seferleri'nin bir parçası
Panipat Savaşı ve Sultan İbrāhīm'in ölümü
Tarih 20 Nisan 1526 Bölge Panipat Sonuç Timurlu zaferi Lodi Hanedanlığı'nın sonu Delhi Sultanlığı'nın çöküşü Babür İmparatorluğu'nun Kuruluşu
Taraflar
Babür İmparatorluğu	Delhi Sultanlığı
Komutanlar ve liderler
Babür Muhammad Khwaja Hümayun Mir Khalifa Chin Timur Khan Ustad Ali Quli Mustafa Rumi Asad Malik Hast Raja Ali Khan	İbrahim Ludî (ölü)
Güçler
7,000-8,000 Piyade ve Atlı[1]	Afganlardan Ve Hintlilerden Oluşan 100,000 Asker[2]
Kayıplar
Bilinmiyor	50 Bin Asker[3]

Babür, Delhi Sultanı İbrahim Ludî'yi ateşli silahların kullanımı ve süvari hücumları gibi taktiklerin bir kombinasyonunu kullanarak mağlup etti. Bu savaş Hindistan'da Babür egemenliğinin başlangıcı oldu ve sonrasında ülkenin siyasi ve sosyal manzarası üzerinde önemli bir etki yaratarak 231 yıl (1526-1757) sürecek olan Babür İmparatorluğu'nu kurdu.^[5]

Arka plan

Babür ve İbrahim Ludî orduları arasındaki Panipat Savaşı (1526). Babür, Daulat Han Lodi tarafından Hindistan'a girmesi ve İbrahim Lodi'yi yenmesi için davet edildi.^[6] Deo Gujarati tarafından Vaqi 'at-i Baburi'ye yapılan bir illüstrasyon, yaklaşık 1590.

Semerkant Kuşatması'nı ikinci kez kaybettikten sonra, Babür 1519'da Çenab kıyılarına ulaştığında Hindistan'ı fethetmeye önem verdi.^[7] 1524'e kadar amacı, eskiden imparatorluğunun bir parçası olduğu için atası Timur'un mirasını yerine getirmek amacıyla egemenliğini sadece Pencap'a genişletmekti.^[8] O dönemde Kuzey Hindistan'ın çoğu Ludî hanedanı'ndan İbrahim Ludî'nin yönetimi altındaydı, ancak imparatorluk parçalanıyordu ve birçok sığınmacı vardı. Pencap Valisi Daulat Han Ludî ve İbrahim'in amcası Ala-ud-Din'den davetler aldı.^[9] İbrahim'e bir elçi göndererek kendisinin ülke tahtının yasal varisi olduğunu iddia etti, ancak elçi Lahor'da gözaltına alındı ve aylar sonra serbest bırakıldı.^[7]

Babür 1524'te Pencap'ın Lahor şehrine doğru yola çıktı ancak Daulat Han Lodi'nin İbrahim Lodi tarafından gönderilen kuvvetler tarafından kovulduğunu gördü.^[10] Babür Lahor'a vardığında Lodi ordusu yürüyüşe geçti ve bozguna uğratıldı.^[10] Buna karşılık Babür, Lahor'u iki gün boyunca yaktı, ardından Dipalpur'a yürüdü ve Lodi'nin bir başka asi amcası Alam Han'ı vali olarak atadı.^[10] Alam Han kısa sürede devrildi ve Kabil'e kaçtı. Buna karşılık Babür, Alam Han'a daha sonra Daulat Han Lodi ile birleşen birlikler sağladı ve yaklaşık 30.000 askerle birlikte Delhi'de İbrahim Ludi'yi kuşattılar.^[11] Onları yenerek Alam'ın ordusunu uzaklaştırdı ve Babür, Lodi'nin Pencap'ı işgal etmesine izin vermeyeceğini anladı.^[11]

Savaş

İbrahim'in ordusunun büyüklüğünü duyan Babür, sağ kanadını Panipat şehrine karşı emniyete alırken, sol kanadını emniyete almak için ağaç dallarıyla kaplı bir hendek kazdı. Merkeze, halatlarla birbirine bağlanmış 700 araba yerleştirdi. Her iki araba arasında, kibritçi adamları için siperler vardı. Babür ayrıca askerlerinin silahlarını dinlendirmeleri ve ateş etmeleri için yeterli alan olmasını sağladı. Babür bu yöntemi daha önce Çaldıran Savaşı sırasında Osmanlılar tarafından kullanıldığı için "Osmanlı cihazı" olarak adlandırmıştır.^[12]

İbrahim'in ordusu geldiğinde, Babür'ün ordusuna yaklaşımı saldırmak için çok dar buldu. İbrahim kuvvetlerini cepheyi daraltacak şekilde yeniden konuşlandırırken, Babür de bu durumdan faydalanarak Lodi ordusunu yan manevra (tulghuma) ile durdurdu. ^[13] İbrahim'in birliklerinin çoğu harekete geçemedi ve savaş aleyhlerine döndüğünde kaçtı.^[14] İbrahim Ludi geri çekilmeye çalışırken öldürüldü ve başı kesildi. Savaşta 20.000 Ludi askeri öldürüldü.^[13]

Savaşta topların avantajı

Babür'ün topları savaşta belirleyici oldu, çünkü öncelikle İbrahim'in sahra topçusu yoktu, ama aynı zamanda topun sesi İbrahim'in savaş fillerini korkuttu ve adamlarını çiğnemelerine neden oldu.^[14]

Taktik

Babür 1526'da Panipat'ta sahra silahlarını tanıttı.

Babür tarafından kullanılan taktikler "tulguhma" ve "araba" idi. "Tulguhma", tüm orduyu Sol, Sağ ve Merkez olmak üzere çeşitli birimlere bölmek anlamına geliyordu. Sol ve Sağ tümenler de İleri ve Arka tümenler olarak alt bölümlere ayrılıyordu. Bu sayede küçük bir ordu düşmanı her yönden kuşatmak için kullanılabiliyordu. Merkezdeki İleri tümen, düşmana karşı sıralar halinde yerleştirilen ve birbirlerine hayvan derisinden iplerle bağlanan arabalarla (araba) donatılırdı. Bunların arkasına, topları kolayca manevra ettirmek için kullanılabilecek mantletler tarafından korunan ve desteklenen toplar yerleştirildi. Bu iki taktik Babür'ün topçularını ölümcül kılıyordu. Toplar vurulma korkusu olmadan ateşlenebiliyordu, çünkü öküz arabası tarafından korunuyorlardı ve iplerle saklanarak yerlerinde tutuluyorlardı. Ağır toplar ayrıca tekerlekli mantletler sayesinde manevra yapabildikleri için yeni hedeflere kolayca geçebiliyorlardı.

İbrahim Ludî öldükten sonra

İbrahim Ludî, 20.000 askeriyle birlikte savaş alanında öldü. Panipat Savaşı askeri açıdan Timurlular için kesin bir zaferdi. Siyasi açıdan Babür'e yeni topraklar kazandırdı ve Hint alt kıtasının kalbinde 300 yılı aşkın bir süre ayakta kalacak olan uzun ömürlü Babür İmparatorluğu'nu kurmasının yeni bir aşamasını başlattı.^[15]

Ayrıca bakınız

• Hisar Firoza Savaşı
• Khanwa Savaşı
• Panipat Savaşı (1556)
• Panipat Savaşı (1761)
• Ghaghra Savaşı
• Vagon kalesi

Kaynaklar

• Butalia, Romesh C. (1998). The Evolution of the Artillery in India: From the Battle of Plassey to the Revolt of 1857. Allied Publishing Limited.
• Chandra, Satish (2009). Medieval India: From Sultanat to the Mughals, Part II. Har-Anand Publications. ISBN 9788124110669.
• Chaurasia, Radhey Shyam (2002). History of medieval India : from 1000 A.D. to 1707 A.D. Atlantic Publisher.
• Davis, Paul K. (1999). 100 Decisive Battles: From Ancient Times to the Present. Oxford University Press. ISBN 1-57607-075-1.
• Eraly, Abraham (2007). Emperors Of The Peacock Throne: The Saga of the Great Moghuls. Penguin Books Limited. ISBN 978-93-5118-093-7.
• Mahajan, V.D. (1980). History of medieval India (10. bas.). S. Chand.
• Watts, Tim J. (2011). "Battles of Panipat". Mikaberidze, Alexander (Ed.). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO.
• Government of Haryana (11 Haziran 2010). "First Battle of Panipat (1526) | Panipat, Haryana". Government of Haryana. 16 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2018.

Kaynaklar

1. Stephen Frederic Dale,Babur;Timurid Prience And Mughal Emperor(1483-1530),Syf:152
2. Babür,Babürname,Syf:425
3. Babür,Babürname,Sayfa:429
4. Butalia 1998, s. 16.
5. Bates, Crispin (26 Mart 2013). Mutiny at the Margins: 1857'deki Hint Ayaklanması Üzerine Yeni Perspektifler: Cilt I: Anticipations and Experiences in the Locality (İngilizce). SAGE Publications India. ss. 3-4. ISBN 978-81-321-1336-2. 21 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2023.
6. Chandra 2009, ss. 27-31.
7. Mahajan 1980, s. 429.
8. Eraly 2007, ss. 27-29.
9. Chaurasia 2002, ss. 89-90.
10. Chandra 2009, s. 27.
11. Chandra 2009, s. 28.
12. Chandra 2009, s. 29.
13. Chandra 2009, s. 30.
14. Watts 2011, s. 707.
15. Chandra 2009, ss. 30-31.