Osmanlı-Safevî savaşları (1532-1555)

1532-1555 Osmanlı-Safevî Savaşları, Kanuni Sultan Süleyman liderliğindeki Osmanlı İmparatorluğu ve I. Tahmasp liderliğindeki Safevî İmparatorluğu arasında çıkan birçok askeri çatışmalardan birkaçıdır.

Osmanlı-Safevî Savaşları (1532-1555)
İran-Osmanlı savaşları
Süleymanname'de 1554 yazında Nahçıvan'a yürüyen Sultan Süleyman'ın tasviri
Tarih 1532–1555 Bölge Mezopotamya, Güney Azerbaycan, Ermeni Yaylası Sonuç Osmanlı zaferi[1][2][3][4][5] Amasya Antlaşması
Taraflar
Safevi İmparatorluğu	Osmanlı İmparatorluğu Destek: Fransa Krallığı
Komutanlar ve liderler
Şah I. Tahmasb Şah II. İsmail	Kanûnî Sultan Süleyman Pargalı İbrahim Paşa Sokollu Mehmed Paşa

Arka plan

Savaşı, özellikle iki imparatorluk arasındaki toprak anlaşmazlıkları tetikledi Bitlis Beyi Safevî koruması altında girmek istedi.^[6] Ayrıca Tahmasp, Süleyman'ın destekçisi olan Bağdat valisine suikast yaptırdı.

Diplomatik alanda, Safevîler, Osmanlı İmparatorluğu'na iki cepheden saldıracak bir Habsburg-Safevî ittifakının oluşturulması için Habsburglarla görüşüyorlardı.^[6]

İki Irak seferi (İlk sefer, 1532-1536)

Ana madde: Irakeyn Seferi

İlk başta Sadrazam İbrahim Paşa'nın yönettiği ve daha sonra Sultan Süleyman'ın dahil olduğu Osmanlı güçleri, Safevîlere ait olan Irak'a başarılı bir şekilde saldırdılar, Bitlis'i yeniden ele geçirdiler ve 1534'te Tebriz'i ve ardından Bağdat'ı ele geçirmeye başladılar.^[6] Tahmasp, yakıp yıkma taktiğini benimseyerek geri çekilmeye devam etti.

İkinci sefer (1548-1549)

Ana madde: Osmanlı-Safevî Savaşı (1548-1549)

Osmanlılar, Sadrazam Rüstem Paşa yönetiminde Şah'ı kesin olarak yenmeye çalışırken, Süleyman 1548-1549 yılları arasında süren ikinci bir seferi başlattı. Yine Tahmasp, Ermenistan'ı yerle bir ederek yakıp yıkma politikasını benimsedi. Bu arada, Habsburgların düşmanı Fransız kralı I. Francis ve Kanuni Sultan Süleyman, Habsburg tehdidine karşı, 1536'da resmîleşen bir Fransız-Osmanlı ittifakıyla içine girdi. 1547'de Süleyman, İran'a saldırdığında Fransa, büyükelçisi Gabriel de Luetz'i sefere eşlik etmesi için gönderdi. Gabriel de Luetz , Van Kuşatması sırasında topçu yerleştirme konusunda tavsiyede bulundu ve Süleyman'a askeri tavsiyelerde bulundu.^[7] Süleyman,Ermenistan'da, Tebriz'de kazançlar elde etti. Doğu Anadolu'daki Van vilayetinde kalıcı bir varlık elde etti ve Gürcistan'daki bazı kaleleri aldı.

Üçüncü sefer (1554-1555) ve sonrası

Ana madde: I. Süleyman'ın Safevîlere karşı seferi (1554-1555)

1554'te önce Sadrazam Rüstem Paşa'nın emrinde olan ve daha sonra Süleyman'ın da katıldığı Osmanlı güçleri, Şah'a karşı üçüncü ve son seferine başladı. İlk başta kaybeden Osmanlılar daha sonra Erzurum'u geri almayı başardı. Osmanlı toprak kazanımları 1555 yılında Amasya Anlaşması ile resmîleşti. Süleyman Tebriz'e geri döndü ve de Bağdat'ı, aşağı Mezopotamya'yı, Batı Ermenistan'ı, Batı Gürcistan'ı, Fırat ve Dicle'nin ağızlarını ve Basra Körfezi kıyılarının bir kısmını eline geçirdi. Safevîler ise, Kafkasya'daki tüm kuzeybatı topraklarının geri kalanını korumaya devam etti.

Askeri gücünün çoğunu İran'da bulunduran Osmanlı, Fransızlarla yaptığı ittifaka destek amacıyla Korsika'nın Fethi çabalarına ancak sınırlı sayıda deniz kuvveti yardımında bulunabildi.

Notlar

1. Gábor Ágoston-Bruce Masters:Encyclopaedia of the Ottoman Empire, 978-0-8160-6259-1, s.280
2. "Ottoman Empire - Süleyman I | Britannica". 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
3. The Reign of Suleiman the Magnificent, 1520-1566, V.J. Parry, A History of the Ottoman Empire to 1730, ed. M.A. Cook (Cambridge University Press, 1976), 94.
4. The Cambridge history of Islam by Peter Malcolm Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis p. 330
5. The Cambridge history of Iran by William Bayne Fisher p.384ff
6. The Cambridge history of Islam by Peter Malcolm Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis p. 330
7. The Cambridge history of Iran by William Bayne Fisher p.384ff

Kaynaklar

• Yves Bomati ve Houchang Nahavandi, Shah Abbas, İmparator, 1587-1629, 2017, ed. Ketab Corporation, Los Angeles, 978-1595845672, Azizeh Azodi'nin İngilizce çevirisi.
• Historical Dictionary of Georgia. 2. Rowman & Littlefield. 2015. s. xxxi. ISBN 978-1442241466.978-1442241466

Konuyla ilgili yayınlar

• Tracy (2015). "Foreign Correspondence: European Accounts of Sultan Süleyman I's Persian Campaigns, 1548 and 1554". Turkish Historical Review. 6 (2): 194-219. doi:10.1163/18775462-00602004.

• 
  Fransız büyükelçisi Gabriel de Luetz d'Aramon, Osmanlı harekâtına katıldı.
• 
  Gabriel de Luetz d'Aramon'un fethetmesine yardım ettiği surlarla çevrili Van şehri.