Morgan Freeman
Amerikalı film yapımcısı ve yönetmeni; sinema oyuncusu Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Morgan Freeman[1] (d. 1 Haziran 1937), Amerikalı oyuncu, yapımcı ve sunucu. Elli yıla yayılan kariyerinde, bir Akademi Ödülü ve bir Altın Küre Ödülü'nün yanı sıra bir Tony Ödülü adaylığı da dâhil olmak üzere çok sayıda ödül aldı. 2008'de Kennedy Center Onur Ödülü, 2011'de AFI Yaşam Boyu Başarı Ödülü, 2012'de Cecil B. DeMille Ödülü ve 2018'de Ekran Oyuncuları Derneği Yaşam Başarı Ödülü ile onurlandırıldı. Freeman, sesinin ve oyunculuğunun etkileyiciliğiyle tanınır ve sinema tarihinin en büyük aktörlerinden biri olarak kabul edilir.[2][3]
.jpg)
Memphis, Tennessee'de doğan Freeman, Mississippi'de büyüdü ve burada okul oyunlarında rol almaya başladı. Los Angeles'ta tiyatro sanatları eğitimi aldı ve kariyerinin ilk yıllarında sahne yapımlarında yer aldı. 1970'lerde çocuk televizyon dizisi The Electric Company'deki rolüyle ün kazandı. Daha sonra William Shakespeare'in Coriolanus ve Julius Caesar oyunlarında rol aldı ve bunlardan ilki ona Obie Ödülü kazandırdı. 1978'de Richard Wesley'in The Mighty Gents oyunundaki Zeke rolüyle En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu dalında Tony Ödülü'ne aday gösterildi.
Freeman, Clint Eastwood'un spor draması Milyonluk Bebek'teki (2004) eski bir boksör rolüyle En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü'nü aldı. Street Smart (1987), Bayan Daisy'nin Şoförü (1989), Esaretin Bedeli (1994) ve Yenilmez (2009) filmleriyle Oscar'a aday gösterildi. Diğer önemli rolleri arasında Zafer (1989), Hep Yanınızdayım (1989), Robin Hood: Hırsızlar Prensi (1991), Affedilmeyen (1992), Yedi (1995), Amistad (1997), Derin Darbe (1998), Kızımı Kurtarın (2007) ve Şimdi ya da Asla (2007) yer almaktadır. Ayrıca Christopher Nolan'ın Batman üçlemesinde Lucius Fox'u canlandırdı ve Wanted (2008), Red (2010), Oblivion (2013), Sihirbazlar Çetesi (2013) ve Lucy (2014) adlı aksiyon filmlerinde rol aldı.
Kendine özgü sesiyle tanınan sanatçı, The Long Way Home (1997), İmparatorun Yolculuğu (2005), Through the Wormhole (2010-2017), Morgan Freeman ile İnancın Hikayesi (2016-2019), Evrenin Hikayesi (2022) ve Gezegenimizde Yaşam (2023) gibi çok sayıda belgesel projesinde anlatıcılık yaptı. 1996'da iş ortağı Lori McCreary ile birlikte Revelations Entertainment adlı film yapım şirketini kurdu ve 2014 ile 2019 yılları arasında yayımlanan CBS'nin siyasi draması Madam Secretary de dâhil olmak üzere çok sayıda projenin yapımcılığını üstlendi.
Yaşamı
Erken yılları
Morgan Freeman, 1 Haziran 1937'de Memphis, Tennessee'de doğdu. Berber Morgan Porterfield Freeman[4] ve öğretmen[5] Mayme Edna'nın oğlu olarak dünyaya geldi. Freeman'ın kendinden büyük üç kardeşi vardır. DNA tahlillerine göre atalarının bir kısmı Nijer'dendir.[6]
Freeman dokuz yaşındayken okuldaki bir oyunda başrolde oynayarak oyunculuk hayatına başlamış oldu.[7] 12 yaşındayken eyalet çapında bir drama yarışması kazandı. 1955'te Broad Street Lisesi'nden mezun oldu ve Jackson State Üniversitesi'nden gelen kısmi drama bursunu reddederek Birleşik Devletler Hava Kuvvetleri'ne katılmayı tercih etti.[8]
Orduya katıldıktan dört yıl sonra Los Angeles, Kaliforniya'ya taşındı. 1960'ların başında Pasadena Playhouse'da oyunculuk dersleri ve San Francisco'da dans dersleri aldı.[8] Bu dönemde New York'ta da yaşadı ve 1964 Dünya Fuarı'nda dansçı olarak çalıştı. Aynı sene The Pawnbroker filminde figüran olarak oynayarak sinema hayatına başlamış oldu.
Kariyeri
Özetle
Bakış açısı
Oyunculuk kariyeri
İlk itibarlı filmi 1971'de çekilen "Who Says I Can’t Ride a Rainbow?" olmasına rağmen, Amerikan medyası tarafından daha önceleri pembe dizi Another World ve daha sonraları çok daha önce ayrılması gerektiğini söylediği PBS’in çocuklar için çektiği The Electric Company’deki rolleri sayesinde tanındı.[9] 1980 yılının ortalarında Freeman kendine babacan karakteri kazandıran önemli sinema filmlerinde rol almaya başladı.[9] 1994 yılında The Shawshank Redemption filminde oynadığı rolle alkış topladı. Aynı yıl 44. Berlin Uluslararası Film Festivalinde jüri üyesi olarak görev aldı.[10] Aynı zamanda Robin Hood: Prince Of Thieves, Unforgiven, Seven ve Deep Impact gibi filmlerde baş rolleri oynadı. 1997 yılında Lori McCreary ile birlikte Revelations Entertainment adlı prodüksiyon şirketini ve kız kardeşi ile birlikte eş başkan oldukları ClickStar adlı online film dağıtım şirketini kurdu.
Aday olarak gösterildiği üç ödülden sonra (En İyi Yardımcı Oyuncu olarak Street Smart ve En İyi Oyuncu olarak Driving Miss Daisy ve The Shawshank Redemption) Million Dollar Baby filmindeki rolüyle 77. Akademi Ödül Töreni'nde En İyi Yardımcı Oyuncu Ödülü'nü kazandı.[9] Freeman belirgin ses tonuyla aranan bir seslendirme sanatçısı haline geldi. 2005 yılında tek başına iki filmin, War of the Worlds ve Akademi Ödülü sahibi belgesel film olan March of the Penguins’in seslendirmesini gerçekleştirdi.
Freeman "Bruce Almighty" adlı filmde Tanrı olarak karşımıza çıktı ve eleştirmenlerden tam not alan ve gişede büyük başarı sağlayan Batman Begins ve 2008 yapımı The Dark Knight filmindeki Lucius Fox rolü kadar başarılı bir performans sergiledi. 2007 yılında Rob Reiner'ın yönettiği The Bucket List filminde Jack Nicholson ile birlikte kamera karşısına geçti. 2008 yılında Freeman, Frances McDormand ve Peter Gallagher ile birlikte başrolü paylaştığı, Mike Nichols tarafında yönetilen Country Girl ile Broadway'e döndü.
Zaman zaman Nelson Mandela'yı konu alan bir film yapmak istedi. İlk girişiminde Mandela'nın otobiyografisi olan Long Walk To Freedom eserini senaryolaştırmak istedi fakat neticelendiremedi.[11] 2008 yılında piyasaya sürülen John Carlin'in Düşmanla Oynamak: Nelson Mandela ve Bir Ulusu Meydana Getiren Oyun isimli kitabının haklarını satın aldı.[12] Clint Eastwood yönetmenliğinde Matt Damon ile birlikte kamera karşısına geçti. Filmde Freeman Nelson Mandela'yı canlandırırken Matt Damon ise rugby takımı kaptanı Francois Pienaar'ı[13] Keller canlandırdı.
Diğer çalışmaları
Temmuz 2009'da New York'taki Radio City Music Hall'deki Nelson Mandela anısına düzenlenen konserinin sunucularından biriydi.
Freeman 65 yaşında özel pilot lisansı elde etti.[14] Aralarında Cessna Citation 501 ve çift motorlu Cessna 414 uçaklarının bulunduğu üç adet özel uçağı vardır. 2007 yılında uzun mesafeli Emivest SJ30[15] satın aldı ve 2009 Aralık ayında siparişini teslim aldı.[16] Sahip olduğu tüm uçakları uçuracak lisans yeterliliğine sahiptir.[17] 4 Ocak 2004'ten itibaren Freeman Walter Cronkiye'ın yerine CBS Evening News'te tanıtımını üstlendi.[18] 2010 yılında Freeman Discovery Channel'ın Through the Wormhole isimli televizyon şovunun sunucusu oldu.[19]
Özel yaşamı
Özetle
Bakış açısı
Ailesi
Freeman 22 Ekim 1967'den 1979 yılına kadar Jeanette Adair Bradshaw ile evli kaldı. Myrna Colley-Lee ile 16 Haziran 1984'te evlendi. Freeman'ın iş ortağı ve avukatı olan Bill Luckett 2008 yılının Ağustos ayında ikilinin boşanmak üzeri olduğunu açıkladı.[20] 15 Eylül 2010'da ikili Mississippi'de boşandı.[21] İlk eşinin kızını evlatlık edindi ve aynı zamanda ikilinin 4 çocuğu daha oldu. 2008 yılında African American Live 2 adlı TV dizisi Freeman'ın büyük büyük atalarının köle olduklarını ve Kuzey Carolina’dan Mississippi’ye göç ettiklerini ortaya çıkardı. Freeman aynı zamanda anne tarafından Kafkas kökenli büyük büyük babasının yakıldığını ve ayrıca Afrikan-Amerikan kökenli büyük büyük annesiyle beraber yaşadığını öğrendi. (İkisi o zamanlar Güney'de yasal olarak evlenemezlerdi.)[22]
Özel işleri
Freeman Charleston, Mississippi’de ve New York’ta hayatını sürdürmektedir. Ortağı olduğu ve yönettiği Madidi isimli bir restoranı ve Ground Zero isimli blues kulübü vardır ve ikisi de Clarksdale, Mississippi’de bulunmaktadır.
Araba kazası
3 Ağustos 2008'de Ruleville, Mississippi yakınlarında bir trafik kazasında yaralandı. Seyahat ettiği araba (1997 model Nissan Maxima) otoyoldan çıkarak birkaç takla attı. Kendisi ve yanındaki arkadaşı, Demaris Meyer, Jaws of Life adlı hidrolik kurtarma aleti yardımıyla araçtan çıkarıldı ve helikopter ambulans ile Memphis’deki The Regional Medical Center (The Med) hastanesine kaldırıldı.[23][24] Polis kazada alkolün etkisinin olmadığına hüküm getirdi.[25] Kazada omzunu, kolunu ve dirseğini kırdı ve 5 Ağustos günü ameliyata alındı. Doktorlar 4 saatlik bir operasyon sonucunda omzunda ve kolundaki sinir hücrelerinde oluşan hasarı onardılar.[26] CNN kanalında yayınlanan, Piers Morgan Tonight şovunda solak olduğunu fakat henüz sol elindeki parmakları oynatamadığını belirtti. Sol elindeki kasları kıpırdatamamasından dolayı oluşabilecek kan akışının durmasını engellemek için özel bir eldiven giyiyordu. Basın sözcüsü Freeman'ın tam olarak iyileşmeyi beklediğini açıkladı.[27][28] Meyer, kazada yanındaki yolcu, Freeman’ı kazadaki ihmalinden dolayı dava etti. Meyer Morgan Freeman’ın olay gecesi içki içtiğini iddia etmişti.[29]
İnançları
CNN ile yapılan bir röportajında kendi hakkındaki "Tanrının adamı" olduğu iddialarını yalandı ve inancın üzerinde bilimsel bir pozisyon varsayımı oluşturdu. Freeman "İnanç konusundaki soru aslında gerçekte neye inandığınızdır, biz bilimde ortaya bir teori atarız ve aksi ispatlanana kadar onun doğru olduğuna inanırız." dedi.[30]
Aktivizm
Özetle
Bakış açısı
Hayırseverlik çalışmaları
2004 yılında Grenada Relief Fund üyeleri ile beraber Grenada adasında Hurricane Kasırgasından etkilenen insanlara yardım etti.[31] One Earth[32] gibi ulusal organizasyonların kliplerinde seslendirmelerde bulundu (Grubun amacı çevresel farkındalık gibi konularda bilinci artırmaktır). One Earth's İnternet sitesinden izlenebilen "Why Are We Here (Niçin Buradayız)" adlı klibin seslendirmesinde bulundu. Freeman Starville, Mississippi'de bulunan Mississippi Horse Park'a bağışta bulundu. The Horse Park Mississippi Eyalet Üniversitesinin bir parçasıdır ve Freeman'nın orada bulunan birden fazla atı vardır.[33]
Irk üzerine yorumları
Freeman açıkça Black History Month kutlamalarını eleştirmiş ve buna benzer herhangi bir aktiviteye katılmamıştır. Freeman "Ben Black History Month istemiyorum çünkü o Amerikan tarihidir." demiştir.[34] Kendisine göre ırkçılığa son vermenin tek yolunun onun hakkında konuşmamak olduğunu ve "white history month" olmadığına dikkat çekmiştir.[35] Freeman Mike Wallace ile 60 dakika programında yapılan bir röportajda "ben size beyaz adam demekten vazgeçeceğim ve sizden de bana siyah adam demekten vazgeçmenizi istiyorum" demiştir.[34] Freeman aynı zamanda Mississippi Eyalet bayrağının Konfederasyon savaş bayrağını içerdiği gerekçesiyle değiştirilmesini desteklemiştir.[36][37]
Siyasi görüşü
Freeman 2008 yılındaki başkanlık seçimleri için Obama’nın kampanyasına katılmayacağını belirtmesine rağmen Barack Obama’nın adaylığını desteklemiştir.[38] Freeman 1 Aralık 2010’da Zürih’te 2022 FIFA WORLD CUP organizasyonun son sunumu için Başkan Clinton’a, USA Bid Committee Başkanı Sunil Gulati ve USMNT futbolcusu Landon Donovan’a katılmıştır.[39]
Aldığı ödüller
28 Ekim 2006’da Freeman Mississippi'nin En İyileri ödülleri Töreninde Ömür Boyu Başarı Ödülü kazandı. Delata Eyalet Üniversitesinden Sanat ve Edebiyat Dalında Doktoraya layık görüldü.[40] 2008 yılında aile tarihi PBS şovu olan African American Lives 2’ de yayınlandı ve DNA testleri sonucunda Nijer'deki Songhai ve Tuareg insanlarından geldiğini öğrendi. 1978 yılında The Mighty Cents filmindeki rolüyle Tony Ödüllerine aday gösterildi. 1997 yılında Rhodes College'inde fahri mezun unvanı verildi.[41] 2003 yılında Karlovy Vary Uluslararası Film Festivalinde dünya sinemasına yaptığı katkılardan dolayı Kristal Küre Ödülüne aday gösterildi. 2006 yılında Cairo Uluslararası Film Festivaline onur konuğu olarak katıldı. 2007 yılında kendi ve eşi Mississippi Edebiyat ve Sanat Enstitüsü'nden ömür boyu başarı ödülü kazandı. 2007 yılında Screen Nation Film and TV ödül töreninde film ve televizyona yaptığı katkılardan dolayı onur nişanı aldı. 2008 Kennedy Center Honnors 2010 yılında Brown Üniversitesinden fahri doktora aldı.[42] 2011 yılında Amerikan Film Enstitüsü tarafından Yaşam Boyu Ödülüne layık görüldü. 2012 yılında People’s Choice Awards tarafından En Gözde Film İkonu ödülüne layık görüldü. 2012 Cecil Bç Demille Ödülü.
Filmografi
Filmler
| Yıl | Film | Rol | Notlar |
|---|---|---|---|
| 1964 | The Pawnbroker | Sokaktaki adam | |
| 1966 | A Man Called Adam | Parti misafiri | |
| 1968 | Where Were You When the Lights Went Out? | Yolcu | |
| 1971 | Who Says I Can't Ride a Rainbow! | Siyahi | |
| 1980 | Brubaker | Walter | |
| Attica | Hap Richards | ||
| 1984 | Teachers | Al Lewis | |
| Harry & Son | Siemanowski | ||
| 1985 | Marie | Charles Traughber | |
| That Was Then... This Is Now | Charlie Woods | S.E. Hinton kitabında Emilio Estevezin senaryosu ile uyarlama | |
| 1987 | Street Smart | Fast Black | Aday - En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü; Aday - Altın Küre |
| 1988 | Clean and Sober | Craig | |
| 1989 | Glory | Çavuş John Rawlins | |
| Bayan Daisy'nin Şoförü | Hoke Colburn | Altın Küre; aday - En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü | |
| Lean on Me | Joe Louis Clark | ||
| Johnny Handsome | Teğmen Drones | ||
| 1990 | Şenlik Ateşi | Yargıç Leonard White | Tom Hanks ve Bruce Willis ile |
| The Civil War | Frederick Douglass (ses) | ||
| 1991 | Robin Hood: Hırsızlar Prensi | Azeem | |
| 1992 | Affedilmeyen | Ned Logan | |
| The Power of One | Geel Piet | ||
| 1993 | Bopha! | — | sadece yönetmen |
| 1994 | Esaretin Bedeli | Ellis Boyd "Red" Redding, Anlatıcı | Aday - En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü; aday - Altın Küre |
| 1995 | Yedi | Detektif Teğmen William Somerset | |
| Outbreak | Gen. Billy Ford | ||
| 1996 | Chain Reaction | Paul Shannon | |
| Moll Flanders | Hibble | ||
| 1997 | Amistad | Theodore Joadson | |
| Kızları Öp | Dr. Alex Cross | ||
| 1998 | Derin Darbe | Başkan Tom Beck | |
| Hard Rain | Jim | ||
| 2000 | Hemşire Betty | Charlie | |
| Under Suspicion | Victor Benzet | ||
| 2001 | Along Came a Spider | Dr. Alex Cross | |
| 2002 | En Büyük Korku | DCI William Cabot | |
| High Crimes | Charlie Grimes | ||
| 2003 | Aman Tanrım! | Tanrı | |
| Dreamcatcher | Abraham Kurtz | ||
| Levity | Miles Evans | ||
| 2004 | Milyonluk Bebek | Eddie "Scrap Iron" Dupris | En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu Akademi Ödülü; Kazandı - Altın Küre |
| The Hunting of the President | anlatıcı | sınırlı sayı | |
| The Big Bounce | Walter Crewes | ||
| 2005 | An Unfinished Life | Mitch Bradley | |
| Dünyalar Savaşı | (anlatıcı) | ||
| March of the Penguins | (anlatıcı) | ||
| Batman Başlıyor | Lucius Fox | ||
| Kır Zincirlerini | Sam | ||
| Edison | Ashford | ||
| Magnificent Desolation: Walking on the Moon 3D | Neil Armstrong | Belgesel | |
| 2006 | Kontrat | Frank Carden | |
| Şanslı Slevin | Patron | ||
| Ekspres Kasa | Kendisi | ||
| 2007 | Aman Tanrım 2 | Tanrı | |
| Feast of Love | Harry Scott | ||
| Kızımı Kurtarın | Jack Doyle | ||
| Şimdi ya da Asla | Carter Chambers | ||
| 2008 | Kara Şövalye | Lucius Fox | |
| Wanted | Sloan | ||
| Aşkın Gurusu | Anlatıcı | ||
| 2009 | Prom Night in Mississippi | Kendisi | |
| Thick as Thieves | Keith Ripley | ||
| The Maiden Heist | Charlie | ||
| Yenilmez | Nelson Mandela | ||
| 2010 | RED | Joe | |
| 2011 | Born to Be Wild | Anlatıcı | |
| Conan | Anlatıcı[43] | ||
| Breaking the Taboo | Anlatıcı[44] | ||
| Bir Yunusun Hikâyesi | Dr. Cameron McCarthy | ||
| 2012 | Adanın Büyüsü | Monte Wildhorn | |
| Kara Şövalye Yükseliyor | Lucius Fox | ||
| 2013 | Kod Adı: Olympus | Allan Trumbull | |
| Oblivion | Malcolm Beech | ||
| Sihirbazlar Çetesi | Thaddeus Bradley | ||
| Last Vegas | Archie | ||
| 2014 | Lego Filmi | Vitruvius (seslendirme) | |
| Evrim | Joseph Tagger | ||
| Lucy | Profesör Norman | ||
| Dolphin Tale 2 | Dr. McCarthy | ||
| 5 Flights Up | Alex | Ayrıca yönetici yapımcı | |
| Lennon or McCartney | Kendisi | Kısa belgesel | |
| 2015 | Last Knights | Bartok | |
| Ted 2 | Patrick Meighan | ||
| Momentum | Senatör | ||
| 2016 | Kod Adı: Londra | Başkan yardımcısı Allan Trumbull | |
| Sihirbazlar Çetesi 2 | Thaddeus Bradley | ||
| Ben-Hur | Şeyh Ilderim | ||
| 2017 | Going in Style | Willie | |
| Just Getting Started | Duke Diver | ||
| 2018 | Alfa Kurt | Anlatıcı | |
| Fındıkkıran ve Dört Diyar | Drosselmeyer | ||
| Brian Banks | Jerome Johnson | ||
| 2019 | Princess of the Row | — | Yönetici yapımcı |
| The Poison Rose | Doc | ||
| Kod Adı: Angel | Başkan Allan Trumbull | ||
| 2020 | The Killing of Kenneth Chamberlain | — | Yönetici yapımcı |
| 2021 | The Comeback Trail | Reggie Fontaine | |
| Coming 2 America | Kendisi | ||
| Vanquish | Damon | ||
| Hitman's Wife's Bodyguard | |||
| 2024 | Gunner | Kendrick Ryker |
Televizyon filmleri
| Yıl | İsim | Rol | Diğer notlar |
|---|---|---|---|
| 1971 | The Electric Company | Dizi (1971-77) | |
| 1978 | Roll of Thunder, Hear My Cry | Hammer amca | TV Filmi |
| 1981 | The Marva Collins Story | Clarence Collins | TV Filmi |
| 1986 | Resting Place | Luther Johnson | TV Filmi |
| 1987 | Fight For Life | Dr. Sherard | TV Filmi |
Tiyatro
| Yıl | Başlık | Rol |
|---|---|---|
| 1964–70 | Hello, Dolly! | Rudolph |
| 1967 | The Niggerlovers | Creampuff |
| 1969 | The Dozens | Kgaravu |
| Exhibition | David | |
| 1970–71 | Purlie | Purlie |
| 1978 | The Mighty Gents | Zeke |
| White Pelicans | Winston | |
| 1979 | Coriolanus | Caius Martius/Coriolanus |
| Julius Caesar | Casca | |
| 1980 | Cesaret Ana ve Çocukları | Chaplain |
| 1983 | Buck | Fred Milly |
| 1984 | Medea and the Doll | Dr. Winston Crews |
| 1987–90 | Driving Miss Daisy | Hoke Coleburn |
| 1988 | The Gospel at Colonus | Elçi |
| 1990 | Hırçın Kız | Petruchio |
| 2008 | The Country Girl | Frank Elgin |
| 2011 | 8 | David Boies |
Ödüller ve adaylıklar
- 1987 Street Smart filmiyle Oscar adaylığı - En iyi yardımcı erkek oyuncu
- 1989 Driving Miss Daisy filmiyle Oscar adaylığı - En iyi erkek oyuncu
- 1994 Esaretin bedeli filmiyle Oscar Adaylığı - En İyi erkek oyuncu
- 2004 Million Dollar Baby filmiyle Oscar kazandı - En iyi yardımcı erkek oyuncu
Kaynakça
Dış bağlantılar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.