Millî Küme

Millî Küme (daha sonra kullanılan adlarıyla Maarif Mükâfâtı ve Millî Eğitim Kupası), Türkiye Futbol Federasyonu tarafından düzenlenen, İstanbul, Ankara ile İzmir liglerinden katılan takımların mücadele ettiği ulusal futbol ligidir.^[1][2] 1937-1950 yılları arasında 11 kez, deplasmanlı lig formatında düzenlenmiştir.^[3] O dönemde Ankara ve İzmir liglerinin dolay şehirlerden takımlar barındırdığından dolayı Millî Küme'de 3 büyük şehirden fazla şehir temsil edilmiştir.^[4][5]

Millî Küme

Ülke	Türkiye
Düzenleyen	Türkiye Futbol Federasyonu
Kuruluş	1937
Lağvediliş	1950
Takım sayısı	8
Seviye	1
Alt lig	yok
Yerel kupa(lar)	Başbakanlık Kupası
Son şampiyon	Fenerbahçe (1950)
En çok şampiyon olan	Fenerbahçe (6 kez)
En çok oynayan	Cihat Arman (122)
En çok gol atan	Hakkı Yeten (95)

Türkiye millî takımının 1948 Yaz Olimpiyatları ile 1949 Akdeniz Kupası'na katılması nedeniyle 1948 ve 1949 sezonlarında, olumsuz hava koşulları nedeniyle ise 1942 sezonunda düzenlenememiştir. İstanbul'daki karşılaşmalar Taksim Stadyumu'nda, Ankara'dakiler 19 Mayıs Stadyumu'nda, İzmir'deki karşılaşmalar ise Alsancak Stadyumu'nda oynanmıştır.^[6]

Millî Küme 1950'de son kez oynanıp sonlandırılmıştır. Ligde en çok şampiyonluğu 6 kez ile Fenerbahçe elde etmiştir.^[7][8] İcra edildiği devirde en çok ilgi gören futbol ligi olmuştur.^[9]

Tarihçe

Millî Küme'nin kurulmasından önce ülkede Türkiye Futbol Şampiyonası ilk ulusal şampiyona olarak vardı. Turnuva bölge ve şehir liglerinde şampiyon olan takımları eliminasyon usulüne göre karşılaştırıp Türkiye şampiyonunu belirliyordu. 1920'lerin sonuna doğru kamuoyundaki "ulusal lig" isteği, Avrupa'daki örneklerin de verildiği zamanın gazete ve dergilerinde belirmeye başlamıştı. 1937 yılında Türkiye Futbol Federasyonu'nun Millî Küme'yi kurup Mayıs ayında başlatmasıyla bu istek yerine getirilmişti. Millî Küme'ye İstanbul Ligi'nin ilk dört, Ankara Ligi ile İzmir Ligi'nin ilk iki sıradaki takımları katılabiliyordu.^[6] O dönemde Ankara ve İzmir liglerinin dolay şehirlerden takımlar barındırdığından dolayı Millî Küme'de 3 büyük şehirden fazla şehir temsil edilmiştir.^[4][5] 1941'de bu liglerde yer almayan Eskişehir Demirspor da lige TFF tarafından dahil edilmiştir.^[10] Eskişehir temsilcisi maçlarını Ankara'da oynamak zorunda kalmıştır. Spor tarihçisi Mehmet Yüce'ye göre Millî Küme icra edildiği devirde en çok ilgi gören futbol ligi olmuştur.^[9]

1942 yılında olumsuz hava koşulları ve kimi uluslararası organizasyonlar nedeniyle İstanbul Ligi geç bitmiş ve bundan dolayı Millî Küme tertip edilmemiştir. Lig 1948 ve 1949 yıllarında ise Türkiye millî takımının 1948 Yaz Olimpiyatları ile 1949 Akdeniz Kupası'na katılması nedeniyle düzenlenememiştir. 1944 yılında dönemin başbakanı olan Şükrü Saracoğlu'nun önerisiyle Türk futbol tarihindeki ilk Başbakanlık Kupası maçı düzenlenmiştir. Türkiye Futbol Şampiyonası'nı kazanan takım, bu kupada Millî Küme birincisi ile karşı karşıya gelmiştir. İki şampiyon takımın karşılaştığı bu kupa Avrupa'daki ilk süper kupalardan biridir.^[1] Türkiye Futbol Şampiyonası 1924 yılından 1935'e dek ülkenin ilk ulusal şampiyonası olup 1937 yılında yerini Millî Küme'ye bırakmıştır. Bu şampiyona TFF tarafından 1940 yılında yeniden hayata geçirilmiş, ancak o zamandan itibaren Millî Küme'nin gölgesinde kalmıştır.^[7][11] Başbakanlık Kupası'nın bu formatı, Millî Küme'nin de son kez oynandığı 1950 yılına dek devam etmiştir.

Format

Millî Küme sekiz takımdan oluşuyordu. Yerel sezonların sonunda İstanbul Ligi'nin ilk dört, Ankara Ligi ile İzmir Ligi'nin ilk iki sıradaki takımları katılabiliyordu. Lig yerel sezonların bitiminden sonra bir sezon üzerinden değil, bir yıl içinde oynanıyordu. Millî Küme iki devreli deplasmanlı lig formatında düzenleniyordu. Galibiyet alan takıma 3 puan, beraberliğe 2 puan, yenilgiye de 1 puan veriliyordu. Hükmen yenilgilere ya da geri çekilmelere ise puan verilmiyordu. Ligdeki sıralama önce toplanan puana, ardından gol averajına (atılan gol sayısı, yenilen gol sayısı ile bölünüyor) göre belirleniyordu.^[6] Düşme ve yükselme sistemi o dönemde Millî Küme'nin tek ulusal lig olduğundan dolayı yoktu.

Şampiyonlar

Sezonlara göre

Sezon	Şampiyon	İkinci
1937	Fenerbahçe (1)	Galatasaray
1938	Güneş (1)	Beşiktaş
1939	Galatasaray (1)	Ankara Demirspor
1940	Fenerbahçe (2)	Galatasaray
1941	Beşiktaş (1)	Galatasaray
1942	Düzenlenmedi
1943	Fenerbahçe (3)	Galatasaray
1944	Beşiktaş (2)	Fenerbahçe
1945	Fenerbahçe (4)	Beşiktaş
1946	Fenerbahçe (5)	Beşiktaş
1947	Beşiktaş (3)	Fenerbahçe
1948	1948 Yaz Olimpiyatları nedeniyle düzenlenmedi
1949	1949 Akdeniz Kupası nedeniyle düzenlenmedi
1950	Fenerbahçe (6)	Galatasaray

Takımlara göre

Takım	Şampiyonluk	İkincilik	Şampiyonluk yılları
Fenerbahçe	6	2	1937, 1940, 1943, 1945, 1946, 1950
Beşiktaş	3	3	1941, 1944, 1947
Galatasaray	1	5	1939
Güneş	1	-	1938
Ankara Demirspor	-	1

Rekorlar

En çok gol atanlar Sıra Oyuncu Maç Gol[12] (Ort.) Takım(lar) 1 Hakkı Yeten 118 95 (0,80) Beşiktaş 2 Melih Kotanca 86 83 (0,96) Güneş, Fenerbahçe 3 Şeref Görkey 107 75 (0,70) Beşiktaş 4 Naci Bastoncu 117 56 (0,47) Fenerbahçe 5 Sait Altınordu 67 46 (0,68) Altınordu Selahattin Almay 61 46 (0,75) Güneş, Galatasaray 7 Gündüz Kılıç 62 35 (0,55) Galatasaray, Ankara Demirspor 8 Kemal Gülçelik 38 34 (0,89) Beşiktaş 9 Şükrü Gülesin 64 33 (0,51) Ankaragücü, Beşiktaş 10 Süleyman Tekil 47 32 (0,68) Galatasaray, İstanbulspor

En çok oynayanlar Sıra Oyuncu Maç[12] Takım(lar) 1 Cihat Arman 122 Fenerbahçe 2 Hakkı Yeten 118 Beşiktaş 3 Naci Bastoncu 117 Fenerbahçe 4 Hüseyin Saygun 110 Beşiktaş, Vefa 5 Şeref Görkey 107 Beşiktaş 6 Mehmet Ali Tanman 97 Beşiktaş 7 Faruk Barlas 96 Güneş, Galatasaray 8 Ömer Boncuk 90 Güneş, Fenerbahçe 9 Melih Kotanca 86 Güneş, Fenerbahçe 10 Ahmet Erol 78 Muhafızgücü, Gençlerbirliği, Fenerbahçe

Ayrıca bakınız

• Türkiye futbol şampiyonları listesi
• Türkiye Futbol Şampiyonası
• Federasyon Kupası
• Başbakanlık Kupası

Dış bağlantılar

• RSSSF21 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.