Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Meclis soruşturması, başkanlık sisteminde başkanın cezai sorumluluğuna yol açabilecek bir yasama meclisi soruşturmasıdır.
2017 referandumu ile kabul edilen Anayasa değişiklikleri ile Cumhurbaşkanı'nın cezai sorumluluğunun, vatana ihanetle sınırlandırılmasına son verildi.[1] Türkiye Büyük Millet Meclisi salt çoğunluğunun vereceği önergeyle Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Yardımcıları veya bakanlar hakkında görevleriyle ilgili suç işledikleri iddiasıyla soruşturma açılması talep edilir ve Meclisin beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verilir.[1] Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen Cumhurbaşkanı, seçimlerin yenilenmesi kararı alamaz.[2] Meclisteki siyasi partilerin güçleri oranında gösterecekleri adaylar arasından her parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik bir komisyon tarafından yapılacak soruşturma sonunda, Meclis üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla “Yüce Divan”da yargılanmalarına karar verebilir.[2] Yüce Divan'ın seçilmeye engel bir suçtan mahkûm ettiği Cumhurbaşkanının görevi sona erer.[2] Cumhurbaşkanının görevde bulunduğu sürede işlediği iddia edilen suçlar için görevi bittikten sonra da aynı cezai sorumluluğu taşımaktadır.[2]
2017 referandumu ile kabul edilen Anayasa değişikliklerinden önce Cumhurbaşkanı, vatana ihanet haricinde herhangi bir suç dolayısıyla suçlanmaktan muaftı.[3] Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanan kararlarından dolayı tüm sorumluluk, Başbakan ve ilgili bakana aitken, Cumhurbaşkanının tek başına yaptığı işlemler, verdiği emirler ve aldığı kararlar hakkında da sorumluluğunun bulunmamaktaydı.[4] Cumhurbaşkanını vatana ihanetle suçlamak, Meclis'in en az üçte birinin teklifi ve en az dörtte üçünün vereceği kararla mümkündü.[3] Anayasa Mahkemesi tarafından “Yüce Divan” sıfatı ile vatana ihanetle suçlanmasına karar verilen Cumhurbaşkanını yargılama yetkisine sahipti ve mahkumiyet kararı ile Cumhurbaşkanı sıfatı son bulmaktaydı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi, hükûmeti bir siyasi parti grubu adına veya en az yirmi milletvekilinin imzasıyla verilen gensoru önergesi ve salt çoğunluğun güvensizlik oyuyla düşürebilmekteydi.[3] Ayrıca, Meclis'in en az onda birinin vereceği önerge ile Başbakan veya bakanlar hakkında soruşturma açılabilir ve salt çoğunluğunun kararıyla Anayasa Mahkemesi tarafından “Yüce Divan” sıfatı ile yargılanmasına karar verilirdi.[3]
1982 Anayasası yürürlüğe girdikten sonra günümüze kadar toplam 115 adet Meclis Soruşturması Önergesi verilmiştir.[5] 1982'den günümüze geçen toplam 8 yasama döneminde de Meclis Soruşturması müessesesine başvurulmuştur.[5]
ABD Başkanı, yardımcısı, bakanları veya herhangi bir federal memur hakkında soruşturma yetkisi Temsilciler Meclisi'ne aittir. Temsilciler Meclisi tarafından suçlandırılan kişiyi yargılama yetkisi ise Senato'ya aittir. Başkanın yargılanması söz konusu olduğunda Senatoya Yüksek Mahkeme başyargıcı başkanlık eder. Senato mahkûmiyet kararını ancak hazır bulunan üyelerinin üçte ikisinin oyuyla karar verebilir. Hakkında mahkûmiyet kararı verilen kişinin görevi sona erer.
Soruşturma, siyasi değil cezai niteliktedir. Başkanın siyasi sorumluluğu değil, cezai sorumluluğu tahrik edilir. Dolayısıyla suç işlememiş bir başkanın siyasi nedenlerle soruşturma usulüyle görevden alınması mümkün değildir. Bu bakımdan soruşturma parlamenter sistemlerdeki gensoru (güvensizlik oylaması) değil, bir meclis soruşturmasıdır.
ABD tarihindeki 4 büyük soruşturma olayı:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
