Mübârizüddin Muhammed

Mübârizüddin Muhammed (Farsça: مبارز الدین محمد; 1301–1363) 1314'ten 1358'e kadar hüküm süren Muzafferî hanedanının kurucusudur. İslam fethi sırasında Horasan'a yerleşen uzak Arap kökenli bir Fars ailesinde doğdu.^[1][2] İlhanlılar'ın hizmetkarlarından Şerefeddin Muzaffer'in oğluydu ve babasının 1314'te ölmesi üzerine babasının makamı Mubariz'e geçti.

Mübârizüddin Muhammed
"Mübârizüddin'in oğullarının babalarına saldırısı". İran'ın Nigaristan kentinden (muhtemelen Şiraz ) 1573-74 tarihli bir el yazmasının yaprağı.
Muzafferî Hükümdarı
Hüküm süresi	1314-1358
Önce gelen	Makam oluşturuldu
Sonra gelen	Şah Şücâ
Doğum	1301
Ölüm	1363
Hanedan	Muzafferîler

Mübârizüddin, İlhanlı hükümdarı Olcaytu'nun vefatına kadar onun sarayında yaşadı. Ölcaitü'nün ölümünden sonra Mübârizüddin, Meybod'a gitti ve 1319'da Yezd'in Atabegi Hacı Şah bin Yusuf Şah'tan Yezd'i alarak Yezd'deki Atabeg yönetimine son verdi.^[3] Bir süre sonra Sistan halkı İlhanlılar'a karşı ayaklandı ve Mübârizüddin'e eyaleti ele geçirmesi emredildi ve o da bunu yaptı. Ancak Sistan halkı kısa sürede isyan etti ve Mübârizüddin bir kez daha onlarla savaşmak zorunda kaldı; eyalet nihayet teslim edilinceye kadar isyancılarla 21 savaşta çarpıştığı rivayet edilmektedir.

Ebû Said Bahadır'ın ölümüyle Orta İran'da İlhanlı otoritesinin kaybolmasının ardından Mübârizüddin yayılmacı politikasını sürdürdü ve İlhanlılar'dan bağımsızlığını ilan etti. 1339 veya 1340 yılında Kirman eyaletini işgal ederek Moğol valisi Kutbüddin ibn Nasır'ın elinden aldı. Kutbüddin, Herat'taki Kert hanedanının yardımını alarak kısa bir süreliğine de olsa eyaleti geri alabildi, ancak Mübârizüddin 1340'ın sonlarında Kirman'ın kontrolünü kalıcı olarak ele geçirdi. Bundan birkaç yıl sonra Bem şehri kuşatıldı ve fethedildi.

Kirman'ın fethinden sonra Mübârizüddin, Şiraz ve İsfahan'ı kontrol eden komşu İncûluların rakibi haline geldi. Muzafferîler ve İncûlular geleneksel olarak birbirleriyle dostane ilişkiler içinde olmalarına rağmen, İncûlu Ebu İshak İncu'nun Kirman'ı ele geçirme arzusu onu 1347 yılında Muzafferîler ile uzun süreli bir çatışmaya yöneltti. Yezd'i kuşattı (1350-1351) ancak başarısız oldu, bundan sonra da şansı hızla kötüye gitti. Aynı yıl Kirman'a bir ordu gönderdi ancak bu ordu Mübarizeddin tarafından bozguna uğratıldı.

1353'te Mübârizüddin Şiraz'ı Ebu İshak'tan ele geçirdi. Ebu Esşak ise Şiraz'dan kaçmayı başararak İsfahan'a sığındı, ancak Mübârizüddin onu takip ederek şehri ele geçirdi ve İncûlu hükümdarını idam etti. Artık Fars ve Batı İran onun kontrolü altındaydı.

İncûlu otoritenin yıkılmasıyla Muzafferîler, Orta İran'daki en güçlü güç haline geldiler ve Şiraz onların başkenti yapıldı. Mübârizüddin o kadar güçlüydü ki, Altın Orda Hanı Canibeg kendisine vasal olma teklifinde bulunduğunda bunu reddedebildi. Nitekim Canibeg'in 1357'de fethettiği Azerbaycan'a doğru ilerledi. Han valisi Ahiçuk'u yenerek Tebriz'i işgal etti, ancak Bağdat'tan ilerleyen Celâyir birliklerine karşı tutunamayacağını anlayınca kısa bir süre sonra geri çekildi. Böylece Celayirliler, Muzafferîler'in Tebriz'i ele geçirme girişimlerine rağmen, şehri ellerinde tutmaya devam ettiler.

Zalim bir hükümdar olarak tanınan Mübârizüddin, kısa bir süre sonra 1358 yılında oğlu Şah Şücâ tarafından kör edilip hapse atıldı. Geçici bir uzlaşma sağlandı, ancak bu uzlaşma uzun sürmedi ve 1363 yılında yine hapisteyken öldü.

Kaynakça

1. H. R. Roemer (2006). "The Jalayirids, Muzaffarids and Sarbadars". Jackson, Peter; Lockhart, Lawrence (Ed.). The Cambridge History of Iran VI -The Timurid and Safavid Periods. Cambridge University Press. s. 11. ISBN 9780521200943.
2. René Grousset (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Rutgers University Press. ss. 390. ISBN 978-0-8135-1304-1.
3. Peter Jackson (1993). "Muzaffarids". Clifford Edmund Bosworth (Ed.). Encyclopaedia of Islam. New. 7 Mif-Naz. E J Brill. s. 820. ISBN 9789004094192.

• M. Ismail Marcinkowski, Persian Historiography and Geography: Bertold Spuler on Major Works Produced in Iran, the Caucasus, Central Asia, India and Early Ottoman Turkey, with a foreword by Professor Clifford Edmund Bosworth, member of the British Academy, Singapore: Pustaka Nasional, 2003, 9971-77-488-7.
• Patrick Wing (11 Kasım 2014). "Mozaffarids". Encyclopædia Iranica Online edition, 2014. Encyclopædia Iranica Foundation. Erişim tarihi: 2024-11-29.