Loading AI tools
Türk ekonomist ve politikacı (1949–2023) Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Kemal Derviş (10 Ocak 1949, İstanbul - 8 Mayıs 2023, Washington, DC), Türk ekonomist, siyasetçi ve akademisyen. 2001 Türkiye ekonomik krizi sonrası dönemin Başbakanı Bülent Ecevit tarafından Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı ve Hazine Müsteşarı olarak görevlendirildi ve "Süper Bakan" lakabıyla anıldı.[2] 2002-2005 yılları arasında Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisinde yer aldı.
| Kemal Derviş | |
|---|---|
 | |
| Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Başkanı | |
| Görev süresi 15 Ağustos 2005 - 28 Şubat 2009 | |
| Genel Sekreter | Ban Ki-mun |
| Yerine geldiği | Mark Malloch Brown |
| Yerine gelen | Helen Clark |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 22. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 3 Kasım 2002 - 9 Mayıs 2005 | |
| Seçim bölgesi | 2002 − İstanbul (I) |
| Türkiye Cumhuriyeti Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı | |
| Görev süresi 13 Mart 2001[1] - 10 Ağustos 2002 | |
| Cumhurbaşkanı | Ahmet Necdet Sezer |
| Başbakan | Bülent Ecevit |
| Yerine geldiği | Recep Önal |
| Yerine gelen | Masum Türker |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 10 Ocak 1949 İstanbul, Türkiye |
| Ölüm | 8 Mayıs 2023 (74 yaşında) Washington, DC, ABD |
| Defin yeri | Maryland, ABD |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
| Evlilik(ler) | Catherine Derviş (e. 1987; ö. 2023) |
| Akraba(lar) | Halil Hamid Paşa (yedinci kuşaktan dedesi) |
| Çocuk(lar) | 2 |
| Bitirdiği okul | Londra Ekonomi Okulu Princeton Üniversitesi (PhD) |
| Mesleği | Ekonomist, siyasetçi, akademisyen |
| Hükûmeti | 57. Türkiye Hükûmeti |
| Ödülleri | Yükselen Güneş Nişanı (2009) |
| Takma adı | Süper Bakan |
1996-2001 arasında Dünya Bankası başkan yardımcısı, 2005-2009 arasında ise Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı başkanlığını yürüttü ve bu görevlerde bulunan tek Türk kökenli kişi oldu.[3][4] Bunun yanı sıra aralarında Columbia Üniversitesi, Princeton Üniversitesi, ODTÜ ve Bilkent Üniversitesi gibi birçok üniversitede lisans ve yüksek lisans dersleri verdi ve birçok düşünce kuruluşu ve kurumda üst düzey görevler aldı. Parkinson tedavisi gören Derviş, 8 Mayıs 2023'te 74 yaşında öldü ve Amerika Birleşik Devletleri'nde defnedildi.
Kemal Derviş, Arnavut ve Gürcü kökenli Türk bir baba ve Alman bir annenin çocuğu olarak 10 Ocak 1949'da İstanbul'da doğdu.[5][6] İngiltere'de Londra Ekonomi Okulundan ekonomi alanında lisans derecesini aldıktan sonra aynı okulda yüksek lisans yaptı.[7] Amerika Birleşik Devletleri'nin Princeton Üniversitesinde iktisat alanında doktorasını tamamladı.[6][8]
1973-77 yılları arasında sırasıyla Hacettepe Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Princeton Üniversitesinde ekonomi alanında ders verdikten sonra, 1978'de Dünya Bankasına girdi.[9] Dünya Bankası başkan yardımcısı olarak, Arnavutluk, Macaristan ve Bosna gibi ülkelerde yeniden yapılanma ve iktisadi geçiş sürecini yönetti.[6] Bu kurumda 1996 yılında Ortadoğu ve Kuzey Afrika'dan sorumlu başkan yardımcılığına yükseldi ve daha sonra yoksulluğun azaltılması ve ekonomi yönetiminden sorumlu başkan yardımcısı oldu.[8] 1973-76 yılları arasında aynı zamanda Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı olan Bülent Ecevit'in ekonomi danışmanlığını yaptı.[5]
Kasım 2000 ve Şubat 2001'de yaşanan iki mali krizin ardından Türkiye'ye davet edildi. 22 yıldır sürdürdüğü Dünya Bankasındaki görevinden ayrılarak 13 Mart 2001'de Bülent Ecevit Hükûmetinde Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığı görevini üstlendi.[1][10][11] Uluslararası Para Fonu (IMF) ile müzakereleri yürüterek mali krizin asgari hasarla atlatılmasını sağladı.[12][13] Türk finans sisteminin radikal bir şekilde yeniden yapılanmasını sağlayan "Güçlü Ekonomi Programını" hazırladı. Ekonomide sabit kur rejiminden dalgalı kur sistemine geçildi. "15 günde 15 yasa" çıkışı ile aralarında Merkez Bankası yasası, bankacılık yasası, telekom yasası ve ihale yasasının da olduğu bir dizi kanun meclisten geçirildi.[14] Ocak 2002'de verdiği bilgide, 2000-2002 döneminde IMF'den 14 milyar 396 milyon, Dünya Bankası'ndan da 3 milyar 227 milyon dolar kredi sağlandığını açıkladı.[14]
Türk Telekom'un özelleştirilmesi sürecinde dönemin Ulaştırma Bakanı Enis Öksüz ve özelleştirmeden sorumlu devlet bakanı Yüksel Yalova ile anlaşmazlık yaşadı.[14] 2002 Ağustos ayında başbakan yardımcısı Devlet Bahçeli ile görüş ayrılığına düşerek görevinden istifa etti. İsmail Cem, Zeki Eker ve Hüsamettin Özkan ile birlikte Yeni Türkiye Partisi'nin kuruluş çalışmalarına katıldı. Ancak bu partiye katılmayarak Cumhuriyet Halk Partisi'nden milletvekili adayı oldu.[15] 3 Kasım 2002 seçimlerinde CHP'den İstanbul milletvekili seçildi.[7]
Gazeteci Mehmet Çetingüleç, 2018 yılında yayımlanan Ecevit’in Anıları: 12 Yıl Saklı Tutulan Veda Sohbetleri adlı kitabında başbakan Bülent Ecevit'in röportaj sırasında şunları söylediğini yazdı: "..ekonominin toparlanmaya başladığı bir dönemde bakan Kemal Derviş ABD'ye gitti ve 12 gün boyunca kendisinden haber alınamadı. Döndükten sonra erken seçimi gündeme getirdi ve benimle yaptığı ikili görüşmede görevden çekilmemin Türkiye ekonomisi için faydalı olacağını söyledi". Ayrıca Ecevit'in, Kemal Derviş için "en büyük pişmanlıklarımdan birisidir" ifadesini kullandığını belirtti.[16]
9 Mayıs 2005'te milletvekilliğinden istifa ederek Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) başkanlığına aday oldu.[17] Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Kofi Annan, aralarında Japon ve Norveçli adayların da olduğu kişiler arasında Kemal Derviş'i programın başına getirdi. Derviş böylece Birleşmiş Milletlerde Genel Sekreter Kofi Annan ve özel kalem müdürü Mark Malloch Brown'dan sonra üçüncü en yetkili kişi oldu.[18] 2009 yılında bu görevi Yeni Zelanda'nın eski başbakanı Helen Clark'a devretti. Mayıs 2008 tarihinde Financial Times'a yaptığı açıklamada Türkiye ve Brezilya gibi ülkelerde enflasyon tsunamisi yaşanacağını ve son bir yıldan kısa sürede bu ülkelerde halkın %25 daha fakirleştiğini belirtti.[19]
Sabancı Üniversitesi Uluslararası Danışma Kurulu üyeliği görevini yürüttü.[20] Mart 2009'da Amerika Birleşik Devletleri merkezli düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü'nün başkan yardımcılığı ve enstitünün Küresel Ekonomi ve Kalkınma Programı Başkanlığına getirildi ve bu görevini 2017 yılına kadar sürdürdü.[8][21] 2009-2012 yılları arasında Akbank'ın Uluslararası Danışma Kurulu Başkanlığını yürüttü.[22][23] 2009-2015 yılları arasında aynı zamanda Columbia Üniversitesi'nde yardımcı profesör olarak Küresel Ekonomik Yönetişim üzerine yüksek lisans dersleri verdi.[23] Aynı dönemde beş ay süreyle Bilkent Üniversitesi'nde misafir öğretim üyesi olarak ders verdi.[9] 2011 yılında Dominique Strauss-Kahn'ın IMF'deki görev süresinin sona ermesi sonrası yeni başkan adayları arasında adı geçti fakat Derviş aday olmayacağını açıkladı. Bu göreve daha sonra Fransa Maliye Bakanı Christine Lagarde seçildi.[24][25]
Derviş'in çok sayıda kitabı ile birlikte, ekonomi politikası, küresel ekonomi, gelişmekte olan piyasalar, ticaret, Avrupa entegrasyonu, uluslararası kurumlar ve kalkınma üzerine birçok makalesi akademik dergilerde ve güncel yayınlarda yayımlandı.[7][8] Mart 2005'te Center for Global Development iş birliği ile A Better Globalism (Daha İyi Bir Küreselleşme) adlı kitabını yayınladı.[26] 2006 yılında yayımlanan ve 2001 Türkiye ekonomik krizini merkeze alan Recovery from the Crisis and Contemporary Social Democracy (Krizden Kurtulma ve Çağdaş Sosyal Demokrasi) adlı kitabıyla iklim değişikliği ve yeşil ekonomi konularına yoğunlaştı.[27][28][29] Brookings Press tarafından yayımlanan Inequality in America (Amerika'da Eşitsizlik) ve Asia and Policymaking for the Global Economy (Küresel Ekonomi için Asya ve Politika Yapımı) gibi önemli kitap ve yayınların eş yazarı ve eş editörlüğünü üstlendi.[10] Ayrıca Derviş'in Jaime De Melo ile ortaklaşa yayınladığı General Equilibrium Models for Development Policy (Kalkınma İçin Genel Denge Modelleri) adlı kitabı, 80'li yıllarda üniversitelerde okutulan yaygın bir ders kitabı oldu.[30]
Institut du Bosphore (Paris Bosphorus Enstitüsü), Institut de Prospective Economique du Monde Méditerranéen (IPEMED), Center for Global Development, Office Chérifien des Phosphates ve Criteria Caixa dâhil olmak üzere çeşitli kurumların danışma kurulu üyesi olarak yer aldı.[10]
Kemal Derviş, I. Abdülhamid'in karısı dışında ardından gözyaşı döktüğü tek kişi olan sadrazam Halil Hamid Paşa'nın 7. kuşaktan torunudur.[31] 1987 yılının Nisan ayında Amerikalı Catherine Derviş ile ikinci evliliğini yaptı ve Erol ile Erdal adlarında iki oğlu oldu.[6][32] 2001 yılında Amerikalı ekonomi dergisi The Banker tarafından "Dünyada Yılın Ekonomi Bakanı" seçildi.[33] Foreign Policy dergisi tarafından 2005 yılında yayımlanan ve Şirin Ebadi, Václav Havel ve Orhan Pamuk gibi isimlerin yer aldığı "Dünyanın En Etkili 100 Entelektüeli" listesinde 67. sırada yer aldı.[34][35]
Anadili Türkçe ve Almanca dışında çok iyi derecede İngilizce ve Fransızca bilen Derviş, tenis ile ilgilendi ve düzenli maçlara çıktı.[14][36] Uzun süre parkinson hastalığı tedavisi gören Derviş, son yıllarını ABD'nin Virginia eyaletinde geçirdi.[32] 8 Mayıs 2023 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri'nin başkenti Washington, DC'deki bir hastanede 74 yaşında hayatını kaybetti.[6][37][38] 9 Mayıs'ta Maryland eyaletindeki Laurel İslami Toplum Merkezi bünyesindeki camide dar katılımlı bir cenaze töreni düzenlendi.[39] Derviş, vasiyeti üzerine Maryland eyaletinde defnedildi.[28][40]
Yükselen Güneş Nişanı Yüce Kordonu (Japonya), 2009[41]_-_Crosses.svg){kind=small}
Sivil Liyakat Nişanı Büyük Kordonu (İspanya), 2011.[42]Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
