Karındanbacaklılar

Karından bacaklılar (Gastropoda), hayvanlar (Animalia) alemine ait yumuşakçalar (Mollusca) şubesinin en kalabalık sınıfıdır.

Karındanbacaklılar Yaşadığı dönem aralığı: 511-0 myö Kambriyen kat 4-Günümüz[1]  PreЄ Є O S D C P T J K Pg N
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Mollusca Sınıf: Gastropoda Cuvier, 1795[2]
Alt sınıflar
Caenogastropoda Heterobranchia Neomphaliones Neritimorpha Patellogastropoda Vetigastropoda † Gastropoda incertae sedis
Çeşitlilik
65,000 ila 80,000 arası tür[3][4]
Sinonimler [5]
Angiogastropoda Apogastropoda Psilogastropoda

Gastropoda deyince salyangozlar akla gelir. Çoğu denizlerde, bir kısmı tatlı ve acı sularda, bir kısmı da karada yaşar.

Vücutları helezoni bir kabukla örtülü veya çıplaktır. Kaslı düz ayaklarıyla zemine sürünerek yürürler. Başlarında iki çift anten (dokunaç) bulunur. Uzun çiftlerin üzerinde bir çift göz mevcuttur. Çoğunun ağızlarında radula denen dişli bir dil bulunur.

Suda yaşayanlar manto boşluğundaki tüy veya yaprak şeklindeki solungaçlarıyla, karada yaşayanlar hava ile solunum yapar. Bir delikle dışarı açılan manto boşluğunun tabanı zengin bir damar ağına sahiptir. Akciğer vazifesi gören manto boşluğuna giren havanın oksijeni, osmozla (geçişme) kan damarlarına geçerek gaz alışverişi yapılır.

Çoğu otçuldur. Az bir kısmı ise etçil olup, canlı veya ölmüş hayvanlarla geçinirler. Çok azı da parazittir.

Salyangozların bir kısmı ayrı eşeyli, çoğu ise erdişili (hermafrodit)dir. Böyle bireylerde hem erkek hem de dişi üreme organları mevcuttur. Erdişi olanlar karşılıklı birbirini döller veya biri erkek diğeri dişi görevi yapar. Karadakiler, yumurtalarını toprak içine açtıkları çukurlara bırakır. Suda yaşayanlar yumurtalarını jelatinsi bir torba veya kılıf içinde su bitkilerine yapıştırır. Çoğunda metamorfoz (değişim) olmayıp, yumurtalarından, erginlere benzer yavrular çıkar.

Karada yaşayanlar çoğunlukla nemli bölgelerde barınır.

Kabuklu olanlarına salyangoz, kabuksuzlarına sümüklüböcek denir.

Mantar, ot ve sebze ile beslendiklerinden bazen bahçelere dadanarak büyük zararlar yaparlar. Bostanlara ziyanları ise daha fazladır.

Yaprak yiyen bir salyangoz

Taksonomi

Kıbrıs Pliyosen dönemine ait Turritella cingulifera fosil kabukları grubu

Bir Fulguropsis türünün kabuğunun beş görünümü

Amik Ovası SSE Türkiye Holosen çökellerinden Gastropoda sp.'nin mikro fotoğrafı(35x)

Darwin'den beri biyolojik sınıflandırma, organizmaların filojenisini, yani hayat ağacı yansıtmaya çalışmıştır. Taksonomide kullanılan sınıflandırmalar, çeşitli taksonların birbiriyle kesin ilişkisini temsil etmeye çalışır. Bununla birlikte, Gastropoda'nın taksonomisi sürekli olarak revize edilmektedir ve bu nedenle çeşitli metinlerde gösterilen versiyonlar büyük ölçüde farklılık gösterebilir.

Gastropodların eski sınıflandırmasında dört alt sınıf vardı: ^[6]

1) Opisthobranchia (solungaçları sağda ve kalbin arkasında olan salyangozlar).

• Chrysallida
• Hypselodoris

2) Gymnomorpha (kabuk yok)

3) Prosobranchia (kalbin önündeki solungaçlar).

• Busycon
• Mulex
• Charonia

4) Pulmonata (solungaç yerine akciğerli salyangozlar)

• Helix

Duyu organları ve sinir sistemi

Helix pomatianın başındaki dokunaç çiftinin üst çiftinde göz benekleri bulunur ancak salyangozun ana duyu organları, dokunaçların epitel kısmında yer alan koku duyu alıcılarıdır.

Gastropodların duyu organları arasında koku organları, gözler, statokist’ler ve mekanoreseptör’ler bulunur.^[7] Gastropodların işitme duyusu yoktur.^[7]

Karasal karındanbacaklılarda (kara salyangozları ve sümüklüböcekleri), dört dokunaçın uçlarında bulunan koku alma organları en önemli duyu organıdır.^[7] Opisthobranch deniz karındanbacaklılarının kemosensör organlarına rhinophore’lar denir.

Gastropodların çoğunda basit görsel organlar, dokunaçlarının ucunda veya tabanında göz benekleri vardır. Ancak gastropodlardaki "gözler" yalnızca ışığı ve karanlığı ayırt eden basit ocelli ile daha karmaşık çukur gözler ve hatta mercek gözler arasında değişir.^[8] Kara salyangozlarında ve sümüklüböceklerinde görme çok önemli duyu değildir çünkü onlar esasen gece hayvanlardır.^[7]

Gastropodların sinir sistemi periferik sinir sistemi ve merkezi sinir sistemi'ni kapsar. Merkezi sinir sistemi, sinir hücreleriyle birbirine bağlanan ganglia'dan oluşur. Eşleştirilmiş gangliyonları içerir: serebral ganglionlar, pedal ganglionlar, osphradial ganglionlar, plevral ganglionlar, parietal ganglionlar ve viseral ganglionlar. Bazen bukkal ganglionlar da vardır.^[7]

Kaynakça

1. Aktipis, S.W.; Giribet, G.; Lindberg, D.R.; W.F., Ponder (2008). "Gastropoda". Ponder, W.; Lindberg, D.R. (Ed.). Phylogeny and evolution of the Mollusca. University of California Press. ss. 201-238. ISBN 978-0-520-25092-5.
2. Cuvier G. (1795). "Second mémoire sur l'organisation et les rapports des animaux à sang blanc, dans lequel on traite de la structure des Mollusques et de leur division en ordres, lu à la Société d'histoire naturelle de Paris, le 11 Prairial, an III". Magazin Encyclopédique, ou Journal des Sciences, des Lettres et des Arts 2: 433-449. sayfa 448 25 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
3. Strong, Ellen E.; Schrödl, Michael; Parkhaev, Pavel; Nützel, Alexander; Kano, Yasunori; Kaim, Andrzej; Hausdorf, Bernhard; Rocroi, Jean-Pierre; Bouchet, Philippe (31 Aralık 2017). "Revised Classification, Nomenclator and Typification of Gastropod and Monoplacophoran Families". Malacologia. 61 (1–2). ss. 1-526. doi:10.4002/040.061.0201.
4. Solem, A.G. "Gastropod". Encyclopaedia Britannica. Encyclopaedia Britannica Inc. 8 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2017.
5. WoRMS (2020). Gastropoda. Bağlantı: http://marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=101 11 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2020-09-29
6. Paul Jeffery.Suprageneric classification of class Gastropoda. The Natural History Museum, London, 2001.
7. Chase R.: Sensory Organs and the Nervous System. in Barker G. M. (ed.): The biology of terrestrial molluscs. CABI Publishing, Oxon, UK, 2001, 0-85199-318-4. 1-146, cited pages: 179-211.
8. Götting, Klaus-Jürgen (1994). "Schnecken". Becker, U.; Ganter, S.; Just, C.; Sauermost, R. (Ed.). Lexikon der Biologie. Heidelberg: Spektrum Akademischer Verlag. ISBN 978-3-86025-156-0.

Dış bağlantılar

• Rehber Ansiklopedisi