Loading AI tools
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Kalmukya veya Kalmıkya (Kalmukça: Хальмг Таңһч, Rusça: Респу́блика Калмы́кия), Rusya'ya bağlı bir cumhuriyettir. En dikkat çeken özelliği Avrupa sınırları içinde Budizm'in en yaygın din olduğu tek bölge olmasıdır.[1]
Kalmukya | |||||
| |||||
| Milli Marş: Kalmukya Millî Marşı | |||||
| Konum | |||||
.svg) | |||||
| Yönetim | |||||
| Ülke: |  Rusya | ||||
| Federâl Bölge: | Güney Federal Bölgesi | ||||
| Ekonomik Bölge: | Güney Ekonomik Bölgesi | ||||
| Başkent: | Elista | ||||
| Cumhurbaşkanı: | Aleksey Orlov | ||||
| Genel bilgiler | |||||
| Yüzölçüm: | 76.100 km² (29.382 sq mi) | ||||
| Nüfus: | 292.410 | ||||
| - Yoğunluk: | 4 /km² (10 /sq mi) | ||||
| Diğer bilgiler | |||||
| Dili: | Kalmukça, Rusça | ||||
| Kuruluş tarihi: | 1993 | ||||
| Kodu: | 90 | ||||
Kalmukların ataları Oyratlar, Güney Sibirya steplerindeki İrtiş Nehri kıyılarından Aşağı İdil bölgesine 1630 yıllarında gelmişlerdir. İdil deltası üzerinde kuzeyde Saratov’dan güneydeki Astrahan’a kadar olan geniş steplere yerleşmiş, burada Kalmuk Hanlığı'nı kurmuşlardır.
Yerleşmelerinden 25 yıl sonra Kalmuklar Rus Çarına bağlanmışlardır. Ruslarla anlaşma yaparak, Rusya’nın güney sınırını koruma karşılığında Rus sınır yerleşimlerinde ticaret yapma ayrıcalığı kazanmışlardı. Ancak bu bağlılık daha çok sembolik kalmıştır. Kalmuk hanları genellikle “Göçebelerin Büyük Yasası” (Iki Tsaadzhin Bichig) adını verdikleri kurallara göre kendi kendine yönetim uygulamışlardır.
18. yüzyılın ortalarına doğru Ruslar Kalmukların içişlerine daha fazla karışmaya başlar. Bunun üzerine 1770 yılında son Kalmuk hanı Ubashi Han halkını anayurtları Çungarya’ya geri götürme kararı alır. Yaklaşık 168.080 kadar Kalmuk Ubashi Han’ın liderliğinde Orta Asya’nın diğer ucundaki vatanlarına doğru yola çıkar. Yolda Kazaklar ve Kırgızlarla savaşan, bir taraftan da açlık ve susuzluğa maruz kalan Kalmukların çoğu ölür. Aylarca süren zorlu yolculuğun sonunda yalnızca 66.073 kadar Kalmuk, Mançuların denetimindeki Sincan’a ulaşır.[2]
Çariçe Katerina Kalmuk Hanlığını feshederek bölgeyi Astrahan valisine bağlar. Rusya’da kalan Kalmuklar savaşlarda Rusya adına savaşmış, yavaş yavaş yerleşik bir yaşam tarzını benimsemişlerdir.
Ekim Devrimi'nden sonra çoğu Beyaz Ordu saflarında çatışan bazı Kalmuk gruplar[hangileri?] yurt dışına kaçtı. Kalmuk diasporası Türkiye'de bir süre kaldıktan sonra, Yugoslavya, Bulgaristan, Çekoslovakya ve Fransa'ya dağıldı. Sovyet yönetimi geride kalanları sert bir şekilde cezalandırmış, çok sayıda kişiyi idam etmiştir.[kaynak belirtilmeli]
Kalmukya 4 Kasım 1920'de, Sovyetler Birliği içinde özerk bir bölge (oblast) olarak ilan edildi; 1935'te ise, özerk bir cumhuriyet oldu. Stalin döneminde Budist manastırları kapatıldı[kaynak belirtilmeli]; Kalmuk dini metinleri yakıldı[kaynak belirtilmeli]; 1932-1933 yılları kollektivizasyon döneminde yaklaşık 60.000 kişi açlıktan öldü.[kaynak belirtilmeli]
II. Dünya Savaşı sırasında Kalmukya Nazi işgaline uğradı. 1943'te Sovyetler bölgeyi geri aldı; Sovyet yönetimi Nazilerle iş birliği yaptıkları gerekçesiyle işbirlikçi Kalmukların Orta Asya ve Sibirya'ya sürdü. Yarısı, yolda; geriye kalanların büyük bir bölümü de Sibirya'da öldü.[kaynak belirtilmeli] Ancak 1957'de Kruşçev'in izniyle yurtlarına geri dönebildi. 1958'de Kalmukya, yeniden özerk Sovyet cumhuriyeti oldu. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra, Rusya Federasyonu'na bağlı özerk bir cumhuriyet olarak varlığını sürdürmektedir.
Kalmukya, Moskova zaman dilimindedir (MSK/MSD). UTC'e göre saat farkı +0300 (MSK)/+0400 (MSD)
Önemli nehirleri:
Kalmukya, Hazar Denizi kıyısında yer alır. Bundan başka Kalmukya sınırları içinde birkaç göl bulunur. Bunlar:
Kalmukya’nın doğal kaynakları kömür, petrol ve doğalgazdır.
Kalmukya karasal iklime sahiptir. Yazları çok sıcak ve kuru, kışları ise soğuk ve kar yağışlıdır.
2002 istatistiklerine göre Kalmuklar nüfusun %53,3’nü oluşturmaktadır. Diğer gruplar Ruslar (%33,6), Darginler (7.295 ya da %2,5), Çeçenler (5.979 ya da %2), Kazaklar (5.011 ya da %1,7), Türkler (3.124 ya da %1,1), Ukraynalılar (2.505 ya da %0,9), Avarlar (2.305 ya da %0,8), Almanlar (1.643 ya da %0,6).
| Etnik
Grup |
sayım
1926 |
sayım
1939 |
sayım
1959 |
sayım
1970 |
sayım
1979 |
sayım
1989 |
sayım
2002 |
sayım
2010 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | sayı | yüzdelik | |
| Kalmuklar | 107.026 | %75,6 | 107.315 | %48,6 | 64.882 | %35,1 | 110.264 | %41,1 | 122.167 | %41,5 | 146.316 | %45,4 | 155.938 | %53,3 | 162,740 | 57,4% |
| Ruslar | 15.212 | %10,7 | 100.814 | %45,7 | 103.349 | %55,9 | 122.757 | %45,8 | 125.510 | %42,6 | 121.531 | %37,7 | 98.115 | %33,6 | 85,712 | 30,2% |
| Diğerleri | 19.356 | %13,7 | 12.555 | %5,7 | 16.626 | %9 | 34.972 | %13 | 46.850 | %15,9 | 54.732 | %17 | 38.357 | %13,1 | 35,239 | 12,4% |
Halkın çoğunluğunu Tibet Budistleri ve Ortodoks Hıristiyanlar oluşturur. Ayrıca önemli miktarda da ateist bulunmaktadır. Kalmuk disporası 1923'te Belgrad'da bir Budacı tapınağı kurmuş; ancak tapınak savaşta yıkılmıştır. II. Dünya Savaşı'ndan sonra Belgrad'daki Kalmuklarının çoğu, Almanya ve ABD'ye göç etmiştir. Günümüzde Kalmuklar, dünyanın dört bir yanına dağılmış durumdadır. Kalmukların en yoğun yaşadığı Amerikan eyaleti olan New Jersey'de bir Kalmuk Budist tapınağı bulunmaktadır. Kırgızistan’ın Karakol bölgesinde yaşayan "Sart Kalmuklar" ise Kırgız kültürüne uyum sağlayarak Müslümanlığa geçmişlerdir; Kırgızca konuşmaktadırlar.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
