Loading AI tools
Türkiye'nin Akdeniz Bölgesi'nde bir il Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Kahramanmaraş, Türkiye'nin bir ilidir. Kahramanmaraş merkezli ilin doğusunda Malatya ve Adıyaman, batısında Kayseri ve Adana, güneyinde Gaziantep ve Osmaniye, kuzeyinde Sivas illeri yer almaktadır. 2023 sonu verilerine göre nüfusu 1.116.618'dir.[3]
| Kahramanmaraş | |
|---|---|
 İlin Türkiye'deki konumu | |
 İl sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| Coğrafi bölge | Akdeniz Bölgesi Doğu Anadolu Bölgesi |
| İl merkezi | Kahramanmaraş |
| İdare | |
| • Vali | Mükerrem Ünlüer[1] |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 14.525 km² |
| Nüfus | |
| • Toplam | 1.089.038 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 1089038 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 344 |
| İl plaka kodu | 46 |
Resmî site Kahramanmaraş Valiliği | |
Aynı zamanda il sınırları içerisinde bulunan Afşin - Elbistan A, B, C termik santralleri sayesinde Kahramanmaraş, Türkiye'nin elektrik ihtiyacının %14'ünü tek başına karşılamaktadır.[4]
Kahramanmaraş'ın merkezi Ahır Dağı'nın eteklerine kurulmuştur. Bu yüzden şehir merkezi engebelidir. Şehrin merkezi dışında kalan bazı bölgeler düzlük olsa da geneli engebeli bir yapıya sahiptir. Kahramanmaraş iklim yapısında diğer illerden farklıdır. Çünkü Kahramanmaraş'ın il haritası onu 3 bölgeye birden sokmaktadır. Bu sebeple değişken bir iklime sahiptir ancak genelde Akdeniz iklimi hakimdir. Kahramanmaraş'ın bulunduğu bölge, şehir merkezi o bölgede olduğundan Akdeniz Bölgesi'dir.
6 Şubat 2023 tarihinde saat 04.17'de Kahramanmaraş'ın Pazarcık ilçesinde 7.7, 13.24'te 7.6 büyüklüğünde depremler meydana geldi. On binlerce artçı sarsıntı gerçekleşirken İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya tarafından Şubat 2024'te açıklanan verilere göre 38.901 bina yıkıldı. 200.401 bina ağır hasar aldı. En az 53 bin 537 kişi hayatını kaybederken 107 bin 213 kişi de yaralandı. Sadece Kahramanmaraş'ta can kaybı 10 bini aştı. Depremin Türkiye'nin GSYİH'inin %9'una, yani 1999 Gölcük depreminin yol açtığı kaybın 6 katından fazlasına mal oldu. Deprem, dünyada 2010'dan beri en çok can kaybına neden olan deprem olurken Türkiye'de de 1939 Erzincan depremini de geçerek Cumhuriyet tarihinin en çok can kaybına yol açan depremi oldu ve en büyük maddi hasara yol açan 3. deprem oldu.
Kahramanmaraş şehrinde Akdeniz, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu ayrı coğrafi bölgelerinin yaklaştığı alandaki iklim özellikleri görülür. Coğrafi konumun etkisisiyle üç farklı iklim tipi arasında bozulmuş Akdeniz iklimi vardır. Kahramanmaraş'ın merkezindeki iklimin tersine kuzeyde karasal iklim özellikleri hakimdir.[5]
Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2024 verileri[6])
Kahramanmaraş il nüfusu: 1.116.618 (2023 sonu). İlin yüzölçümü 14.519 km²'dir. İlde km²'ye 81 kişi düşmektedir. (Yoğunluğun en fazla olduğu ilçe: 182 kişi ile Dulkadiroğlu'dur)
Büyük deprem sonrası ilk ADNKS'de yıllık nüfusun 60.818 kişi (% 5,30) azaldığı belirlenmiştir. Nüfusu en fazla azalan ilçe, 13.552 kişi (-% 10,08) ile Elbistan ve 26.458 kişi (-% 6,01) ile Onikişubat olmuştur.
06 Şubat 2024 TÜİK verilerine göre 11 ilçe ve belediye, bu belediyelerde toplam 710 mahalle bulunmaktadır.
| 2023 yılı sonunda Kahramanmaraş ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri | |||||||
| İlçe | Nüfus 2022 | Nüfus 2023 | Fark | Değişim% | Mah.Say. | Alanı km2[7] | Yoğunluk |
| Afşin | 80.044 | 78.152 | -1.892 | -2,39 | 66 | 1502 | 52 |
| Andırın | 31.224 | 32.581 | 1.357 | 4,25 | 57 | 1202 | 27 |
| Çağlayancerit | 22.350 | 23.159 | 809 | 3,56 | 17 | 470 | 49 |
| Dulkadiroğlu | 226.409 | 214.608 | -11.801 | -5,35 | 103 | 1176 | 182 |
| Ekinözü | 10.290 | 10.471 | 181 | 1,74 | 21 | 656 | 16 |
| Elbistan | 141.307 | 127.755 | -13.552 | -10,08 | 93 | 2201 | 58 |
| Göksun | 50.676 | 49.119 | -1.557 | -3,12 | 73 | 1942 | 25 |
| Nurhak | 12.257 | 11.984 | -273 | -2,25 | 15 | 1028 | 12 |
| Onikişubat | 453.730 | 427.272 | -26.458 | -6,01 | 137 | 2429 | 176 |
| Pazarcık | 70.173 | 67.262 | -2.911 | -4,24 | 84 | 1253 | 54 |
| Türkoğlu | 78.976 | 74.255 | -4.721 | -6,16 | 44 | 660 | 113 |
| Kahramanmaraş | 1.177.436 | 1.116.618 | -60.818 | -5,30 | 710 | 14.519 | 77 |
| Kahramanmaraş il nüfus bilgileri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Yıl | Toplam | Sıra | Fark | Şehir - Kır |
| 1927[8] | 186.855 | 33 | %20 36.653 150.202 %80 | |
| 1935[9] | 188.877 | 42 | %1  | %21 39.343 149.534 %79 |
| 1940[10] | 202.073 | 43 | %7 | %19 38.470 163.603 %81 |
| 1945[11] | 261.550 | 35 | %29 | %19 49.491 212.059 %81 |
| 1950[12] | 288.843 | 37 | %10 | %19 54.000 234.843 %81 |
| 1955[13] | 336.797 | 31 | %17 | %20 66.963 269.834 %80 |
| 1960[14] | 389.857 | 31 | %16 | %22 85.828 304.029 %78 |
| 1965[15] | 438.423 | 30 | %12 | %24 105.090 333.333 %76 |
| 1970[16] | 528.982 | 26 | %21 | %31 165.056 363.926 %69 |
| 1975[17] | 641.480 | 22 | %21 | %34 220.710 420.770 %66 |
| 1980[18] | 738.032 | 19 | %15 | %38 281.382 456.650 %62 |
| 1985[19] | 840.472 | 18 | %14 | %41 342.428 498.044 %59 |
| 1990[20] | 892.952 | 19 | %6 | %46 407.215 485.737 %54 |
| 2000[21] | 1.002.384 | 18 | %12 | %53 536.007 466.377 %47 |
| 2007[22] | 1.004.414 | 18 | %0 | %58 584.726 419.688 %42 |
| 2008[23] | 1.029.298 | 18 | %2 | %58 598.471 430.827 %42 |
| 2009[24] | 1.037.491 | 18 | %1 | %58 605.531 431.960 %42 |
| 2010[25] | 1.044.816 | 18 | %1 | %61 636.828 407.988 %39 |
| 2011[26] | 1.054.210 | 18 | %1 | %62 656.783 397.427 %38 |
| 2012[27] | 1.063.174 | 18 | %1 | %64 675.589 387.585 %36 |
| 2013[28] | 1.075.706 | 18 | %1 | Şehir ve kır ayrımı kaldırılmıştır. |
| 2014[29] | 1.089.038 | 18 | %1 | |
| 2015[30] | 1.096.610 | 18 | %1 | |
| 2016[30] | 1.112.634 | 18 | %1 | |
| 2017[30] | 1.127.623 | 18 | %1 | |
| 2018[30] | 1.144.851 | 18 | %2 | |
| 2019[30] | 1.154.102 | 18 | %1 | |
| 2020[30] | 1.168.163 | 18 | %1 | |
| 2021[30] | 1.171.298 | 18 | %0 | |
| 2022[30] | 1.177.436 | 18 | %1 | |
| 2023[30] | 1.116.618 | 18 | %5  | |
Kahramanmaraş, iki resmî ve iki de özel OSB'ye sahiptir. Özellikle tekstil ve iplik sanayiinde Türkiye ve Ortadoğu'da önde gelen bir merkez durumuna gelmiştir. Şehirdeki 5. OSB'nin yapımına karar verilmiş olup çalışmalar sürmektedir. Tomsuklu mevkiine yapılacak yeni OSB yaklaşık 25 bin dekar (dönüm) genişliğinde olacak ve bu büyüklüğü ile Türkiye'nin en büyük sanayi OSB'si olacaktır.
Tarım faaliyetinde üretimde Türkiye'de Kahramanmaraş, 27. sıradadır. 350 metreden 3.000 metreye kadar arazinin yüksekliğe çıktığı şehirde çeşitliğe sebep olur. 375.309 hektar şehrin tarım alanı vardır. Tarıma ayrılan arazilerin %74'ünü tarlalar, diğer kısmını ise meyve, sebze bulunan ve nadasa bırakılan yerlerdir. Kahramanmaraş'ta tarıma elverişli arazi dağılımı ölçüsü %26'yı bulur. Şehirde ön plana çıkan ürünler; kırmızı biber, üzüm, ceviz, buğday, çerezlik ayçiçeği ve kayısıdır.[31]
Kahramanmaraş sınırları içerisindeki Uludaz Tepesi Türkiye'de en çok uğurböceği kolonisini barındırmaktadır. Bu bölgede 2007 yılından beri amatör dağcılar ve profesyonel dağcılık kulüpleri tarafından ve belediyenin desteği ile Uludaz Uğur Böcekleri Festivali düzenlenmektedir.[32] Kahramanmaraş'ta Kütüphaneler, Büyükşehir Belediyesi, Üniversiteler ve Turizm ve Kültür Bakanlığı'na ait olmak üzere ayrılmıştır.
En çok bilineni dondurmasıdır. Dondurmasının yanı sıra biberi, ezmesi, tarhanası, kurabiyesi, çemeni, çöreği ve köpük sucuğu da Kahramanmaraş'ta sıkça tüketilen lezzetler olup hediyelik olarak il dışına götürülmektedir.[33][34]
Kahramanmaraş'ın coğrafi işarete sahip kendine ait çeşitli ürünleri vardır. Bunların başında dünyaca ünlü dondurması gelmektedir. Bunun yanında Maraş Burma Bileziği, Maraş Çöreği, Maraş Biberi, Maraş Tarhanası, Andırın Tirşiği, Kahramanmaraş Hartlap Bıçağı, Kahramanmaraş Oyma Ceviz Sandığı, Kahramanmaraş Yemenisi, Çağlayancerit Cevizi, Maraş File Nakışı, Maraş Sumak Ekşisi Akıtı, Maraş Parmak/Sıkma Peyniri, Maraş İşi/Maraş Sim Sırma, Afşin Koçovası Sarımsağı, Ravanda Şerbeti, Maraş Kelle Paçası, Maraş Camekanı, Maraş Rahlesi, Güllü Motifi" olmak üzere yaklaşık yirmiden fazla ürün de coğrafi işarete sahiptir.[35]
Türk mimarisinin bir parçası olan geleneksel Türk evleri de Kahramanmaraş kültürünün önemli bir parçasını oluşturur. Yüksek duvarlara, enikli kapılara, süslü çeşmelere sahip bu konaklar şehrin çeşitli mahallerinde hâlâ varlıklarını sürdürmektedirler. Estetik ve işçilik açısından zarif bir görünüme sahip olan Kahramanmaraş konakları temelde yapı malzemesi olarak toprak ve ağaca dayanır. Son yıllarda artan ilginin neticesinde, bazı konaklar restore edilerek restoran, müze gibi çeşitli vazifelerle halka açılmıştır. Bu kapsamda Dedeoğlu Konakları, Kocabaşlar Konağı, Mahmut Arif-i Paşa Konağı, Deli Gönül Konağı gibi birçok konak ziyarete açıktır.[36]
Kahramanmaraş, yüzyıllar boyu önemli şairler yetiştirmiş ve edebiyatımıza en çok katkıda bulunmuş illerden biridir. Hâlen şiirin ve şairlerin başkenti olarak anılmaktadır. Son yıllarda Kahramanmaraş'ta başlayan Şiir Festivallerinde ünlü şair ve yazarlar şiir dinletileri sunmakta, ölmüş olan Kahramanmaraşlı şairler anılmaktadır. Son olarak TRT'de iki sezon yayınlanmış Yedi Güzel Adam adlı dizi TRT'nin ve Kahramanmaraş milletvekillerinin de desteğiyle Kahramanmaraşta çekilmiştir. Dizi, aynı yıllarda Maraş Lisesinde okumuş olan ve Türk edebiyatının 1960-80'li yıllarına damga vurmuş yedi şair ve yazarı anlatmaktadır.[37] Şehirde Yedi Güzel Adam Edebiyat Müzesi de bulunmaktadır.[38]
Türkçenin Kahramanmaraş ilinde kullanılan şivesinin Batı Anadolu ağızları içindeki konumu Prof. Dr. Leyla Karahan'ın Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması (Türk Dil Kurumu yayınları: 630, Ankara 1996) adlı çalışmasına göre, iki ayrı grupta yer alır:
Kahramanmaraş, coğrafi konumu nedeniyle değişik bir turizm yapısına sahiptir. Germenicia Mozaikleri, Ashab-ı Kehf, Başkonuş Yaylası, Dünya'da Maraş usulü Dondurma ile yerli ve yabancı turistlerin şehre gelmesine sebep olur.[39]
Büyük parklar ve Doğal Mekanlar
Camiler Mescitler. Kahramanmaraş'ta aslı gibi olmasa hakiki minareleriyle cami ve mescitler bulunmaktadır. Ulucami, 1442 yılında yapımına Dulkadırlıoğlu Beyi Süleyman tarafından yaptırılmıştır. Haznedarlı Camii. Dulkadıroğlu Beyi Alâüddevle'nin hazinedarının tarafından 1500'lü yılların sonlarında inşa edilmiştir. Hatuniye (Şems Hatun) Camii. Şems Hatun tarafından inşa ettirilmiştir. Taşmedrese Mescidi. Dulkadıroğlu Beyi Alâüddevle yaptırmıştır. İklime Hatun (Üdürgücü) Mescidi. Şâhruh Bey'in kızı İklime Hatun 1547 yılında yaptırmıştır. Kahramanmaraş'ta Osmanlı dönemine ait eserler olarak Îsâ Divanlı Camii, Şekerli Camii, Şeyh Camii, Şâzî Bey Camii, Nakıp Camii, Küçük Çavuşlu olarak bilinen Restebâiye Camii, Nuh Camii, Begdûtiye (Çınaraltı) Camii ilk sırayı alır.
Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde Divanlı Camii, Beyazıtlı Camii, Sarayaltı Camii, Acemli (Şehid Evliya) Camii'leri yapılmıştır.[40] Abdülhaminhan Camii yeni dönemde yapılan eserlerdendir.
Büyükşehir illerinde Merkezi yönetim Vali, İl Müdürleri ve İl Danışma Kurulundan oluşur.
Kahramanmaraş, bir büyükşehirdir. Bu özelliğine göre yönetimi belirlenmiştir. Protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır.
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi'ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Kahramanmaraş Valisi 1964-Erzurum doğumlu Mükerrem ÜNLÜER, Ağustos 2023/376 sayılı kararla Merkez Valisi iken atanmıştır.
Vali ve Kaymakamlara ait bilgiler Kahramanmaraş'ın ilçeleri sayfasında gösterilmiştir.
Büyükşehir Belediyelerinde Yerel yönetim, Büyükşehir Belediye Başkanı, Büyükşehir Belediye Meclisi ve Büyükşehir Belediye Encümeni'nden oluşur.
Yerel yönetimi temsil eden Büyükşehir Belediye Başkanı, ildeki tüm seçmenlerin oy çokluğu ile seçilir. Yerel seçimlerde İlçe Belediye Başkanı ve İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanılarak ilçelerin belediye meclisleri oluşur. İlçe Belediye meclislerinden alınan üyelerle (başkan kontenjanı, ilçe nüfusu ve parti oy oranına göre) de Büyükşehir Belediye Meclisi oluşur. Bu mecliste ilçe belediye başkanları da yer alır.[41][42] Meclisin başkanı Büyükşehir Belediye Başkanı'dır.
Büyükşehir belediye encümeni, belediye başkanının başkanlığında, belediye meclisinin kendi üyeleri arasından bir yıl için gizli oyla seçeceği beş üye ile biri genel sekreter, biri malî hizmetler birim amiri olmak üzere belediye başkanının her yıl birim amirleri arasından seçeceği beş üyeden oluşur. (5216 saylı kanun 16.madde)
Büyükşehir yapılan illerde, İl Genel Meclisi, yetki ve görevlerini Büyükşehir Belediye Meclisi’ne devretmiş ve kaldırılmıştır.
Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Başkanı, 1982-Kahramanmaraş doğumlu Fırat Görgel (AK PARTİ), 31 Mart 2024 seçimlerinde %42.41 oy oranıyla seçilmiştir[43]
İlçe belediyeleri, 2024 Türkiye yerel seçimleri'ne göre, dört değişik parti tarafından yönetilmektedir. Bu ilçelerden 4'ü CHP, üçer tanesi AK PARTİ ve YRP ve 1'i İYİ PARTİ'li belediye başkanıdır.[44]
Kahramanmaraş Büyükşehir Belediye Meclisi üye sayısı 61’dir (Büyükşehir Belediye Başkanı, 11 ilçe belediye başkanı ve 49 üye) Bunların 51’i AK PARTİ, 4'ü CHP, 3’ü, MHP ve 3'ü İYİ P.'dir[45]
Kahramanmaraş'da Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi ve Kahramanmaraş İstiklal Üniversitesi yükseköğrenim hizmeti vermektedir.
Kahramanmaraş Akdeniz Bölgesinin doğusunda bulunmakta ve hem kara hem de demir yolu ulaşımında güneyden ve Akdeniz'den gelen yolları doğuya ve kuzeye bağlayan önemli bir noktadır.
Birçok ilden otobüs seferlerinin bulunduğu otobüs terminali kent merkezindedir.Yeni otobüs terminali kent merkezine 4 Km uzaklıktadır.
Kahramanmaraş tren istasyonu ile demiryolu ulaşımı sağlanmaktadır.
Türk Hava Yolları İstanbul (Atatürk Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direkt karşılıklı günlük 2 sefer haftada 14 sefer düzenlemektedir.THY ile birlikte PEGASUS havayolları da haftanın 4 günü İstanbul (Sabiha Gökçen Havalimanı) - Kahramanmaraş arasında karşılıklı sefer düzenlemektedir. Ayrıca Anadolu Jet ile Ankara-Kahramanmaraş arasında haftanın her günü direkt karşılıklı seferler ile havayolu ulaşımı sağlanmaktadır.
| Konum Bilgileri | ||||||
| İlçe | Kuruluş Yılı[46] | Önceden bağlı olduğu ilçe | Alanı km²[47] | Rakım mt. | Merkeze km[48] | Ulaşan Yollar[48] |
| Afşin | 1944 | Elbistan | 1.502 | 1.237 | 143 | D.330-19=>46.02 |
| Andırın | Cumh.önce | 1.202 | 1.047 | 81 | D.825-04=>46.51, 46.78 | |
| Çağlayancerit | 1987 | Pazarcık | 470 | 1.103 | 64 | D.825-04 (K.maraş)=>46.01, D.360-03=>02.57 |
| Dulkadiroğlu | 2012 | Merkez | 1.176 | 538 | 3 |   -K13=>D.835-01 |
| Ekinözü | 1990 | Elbistan | 656 | 1.282 | 174 | D.330-19 (Elbistan)=>46.07 |
| Elbistan | Cumh.önce | 2.201 | 1.139 | 158 | D.330-19, 46.07 | |
| Göksun | Cumh.önce | 1.942 | 1.347 | 89 | D.825-03, D.330-19, 46.78 | |
| Nurhak | 1990 | Elbistan | 1.028 | 1.401 | 201 | D.330-20=>46.03 |
| Onikişubat | 2012 | Merkez | 2.429 | 558 | 5 | D.825-04 |
| Pazarcık | Cumh.önce | 1.253 | 750 | 46 | D.360-02 | |
| Türkoğlu | 1960 | Merkez | 660 | 488 | 23 | D.825-04, D.360-01 |
| KAHRAMANMARAŞ | Cumh.önce | 14.520 | 562 | |||
2018-2019 sezonu sonunda, Kahramanmaraşspor A.Ş. 2. Ligi 14. sırada tamamladı. Futbol BAL'da 1920 Maraşspor ve Elbistan Bld.spor yer aldılar. Voleybol erkekler 2. ligde 1920 Maraşspor 1. lige çıkarken, K.maraş 15 Temmuz SK ligden ihraç edildi. Futbol kadınlar liginde K.maraş Anadolu GS, grup 1.'si olmasına rağmen, play-off'ta başarılı olamadı.
Ziraat Türkiye Kupası'nda Kahramanmaraşspor, 5. turda Alanyaspor'a elendi.
Önemli spor tesisleri: 12 Şubat Stadyumu (14.600), Osman Sayın Spor Salonu (1.000), Batıpark Karakucak Güreş Sahası (2.500), 12 Şubat Yüzme Havuzu (750).
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
