Kabasorta arma

Kabasorta arma, birincil hareket yelkenlerinin, geminin omurgasına ve çubuklarına dik veya kare, olan yatay çubuklar üzerinde taşındığı genel bir yelken ve arma dizilimidir. Bu çubuklara seren, serenlerin uçlarına cunda denir.^[1] Esasen böyle armalandırılmış bir gemiye kabasorta armalı denir.^[2]

Ana yelkeni hariç tüm yelkenleri açık olan bir kabasorta armalı briğin grandi direği

Kabasorta arma, aerodinamik olarak en verimli selviçedir (rüzgar yönüne doğru yelken açarken) ve Yelken Çağı'nın sonuna kadar okyanus seyahati yapan yelkenli gemilerde popülerliğini korudu. Son ticari yelkenli gemi windjammerlar, genellikle kabasorta armalı dört direkli barkalardı.

Terminoloji

Kabasorta armalı direkler ayrıca, direkler arasında baş kıç yönünde açılan üç köşeli velena yelkenlerine de sahip olabilir. "kabasorta armalı" terimi, yatay serenlerden sarkan ve kabasorta armalı veya başlıca sübye armalı bir gemide taşınan dört köşe yelkenleri tanımlamak için de kullanılabilir.

Bir direğin en alçak yelkeni -yani ana yelkeni- kabasorta armalıysa direk kabasorta armalı olarak kabul edilir ancak durum buysa genelde direk, tamamen kabasorta armalı yelkenler takımına sahip olacaktır. Eğer ana yelken sübye armalıysa, kabasorta armalı gabya yelkenleri hala direğin önünde taşınabilir.

İsimlendirme

A Civadra B Baston C Pruva direği D Grandi direği E Mizana direği 4 trinketina (trinketine) flok 1 kontra (kuntra) flok 5 trinketa (trinket) yelkeni 12 mayıstra yelkeni 20 foa (foya) yelkeni 2 dış büyük flok 6 abaşo pruva gabya yelkeni 13 abaşo grandi gabya yelkeni 21 abaşo mizana gabya yelkeni 3 iç büyük flok 7 pruva gabya yelkeni 14 grandi gabya yelkeni 22 mizana gabya yelkeni 8 abaşo pruva babafingo yelkeni 15 abaşo grandi babafingo yelkeni 23 abaşo mizana babafingo yelkeni 9 pruva babafingo yelkeni 16 grandi babafingo yelkeni 24 mizana babafingo yelkeni 10 pruva kontra (kuntra) yelkeni 17 grandi kontra (kuntra) yelkeni 25 mizana kontra (kuntra) yelkeni 11 pruva kontrata (kuntrata) yelkeni 18 grandi kontrata (kuntrata) yelkeni 26 mizana kontrata (kuntrata) yelkeni 27 velena yelkeni 19 randa

Kabasorta armalı gemi türleri

Başlıca kabasorta armalı türler

• Bir cog genellikle geminin ortasında bulunan bir direğe ve bir kabasorta armalı yelkene sahiptir.
• Bir barka en gerideki sübye armalı, diğerleri kabasorta armalı olan üç veya daha fazla direğe sahiptir.
• Bir brik hepsi kabasorta armalı olan iki direğe sahiptir. Pruva direğinin önündeki floklara ve direkler arasındaki velena yelkenlerine ek olarak "randa" adı verilen giz armalı, baş kıç yönünde açılan bir yelken bulunur. Yukarısında dört köşe yelkenler bulunan bu yelken, mizana ya da grandi ana direğinin 1/4 ila 1/3'ünü kaplar.
• Bir tam armalı gemi hepsi kabasorta armalı olan pruva, grandi ve mizana direkleri dahil olmak üzere üç veya daha fazla direğe sahiptir.

Kısmen kabasorta armalı türler

• Bir barkentin genellikle pruva direği kabasorta armalı; grandi, mizana ve diğer direkleri sübye armalı olan üç veya daha fazla direkli bir gemidir.
• Bir brigantin iki direğe sahiptir: kabasorta armalı bir pruva direği ve sübye armalı bir grandi direği
• Bir dört köşe gabya yelkenli keç mayıstra yelkeni, foa yelkeni ve floklarına ek olarak grandi direğinde bir veya daha fazla (bir tanesi abaşo gabya yelkeni olmak üzere yaygın olarak iki adet) kabasorta armalı gabya yelkeni taşır.
• Bir dört köşe gabya yelkenli uskuna pruva direğinde bir veya daha fazla kabasorta armalı gabya yelkeni taşır. Giz armalı yelkenlerin üstündeki gabya yelkenleri uskuna armasının standart bir parçası olduğu için bu arma basitçe gabya yelkenli uskuna olarak adlandırılır.
• Bir dört köşe gabya yelkenli kotra veya şalopa sahip olduğu tek direkte ana yelkeni ve floklarına ek olarak bir veya nadiren iki adet dört köşe gabya yelkeni taşır.

Kaynakça

1. Oxford English Dictionary
2. The Price of Admiralty. New York: Viking. 1989. s. 280. ISBN 0-670-81416-4.