Józef Piłsudski

Józef Klemens Piłsudski (['juzɛf piw'sutski]^ⓘ, 5 Aralık 1867; Zułów, Rus İmparatorluğu [bugünkü Litvanya] - 12 Mayıs 1935; Varşova, Polonya), İkinci Polonya Cumhuriyeti'nin ilk devlet başkanı (1918-1922). İki savaş arası dönemde (1918-1939) Polonya ve Avrupa siyaset sahnesindeki en önemli kişilerden birisi olmuştur. Polonya'nın, 1795'ten 1918'e kadar devam etmiş Avusturya, Rusya ve Prusya arasındaki paylaşımına son vererek ülkenin tekrar bağımsızlığını kazanmasını sağlayan ulusal babası olarak görülüyor.^[1][2][3] Hatırası Polonya'da bir kişi kültü haline gelmiştir.

Józef Klemens Piłsudski
Polonya devlet başkanı İkinci Polonya Cumhuriyeti devlet başkanı
Görev süresi 14 Kasım 1918 - 11 Aralık 1922
Başbakan	Ignacy Daszyński, Jędrzej Moraczewski, Ignacy Jan Paderewski, Leopold Skulski, Władysław Grabski, Wincenty Witos, Antoni Ponikowski, Artur Śliwiński, Julian Nowak
Yerine geldiği	Bağımsızlık (Kral Naipliği Konseyi)
Yerine gelen	Gabriel Narutowicz (Devlet Başkanı)
Polonya Başbakanı 20. İkinci Polonya Cumhuriyeti Başbakanı
Görev süresi 15 Ağustos 1930 - 4 Aralık 1930
Başkan	Ignacy Mościcki
Yerine geldiği	Walery Sławek
Yerine gelen	Walery Sławek
Polonya Başbakanı 15. İkinci Polonya Cumhuriyeti Başbakanı
Görev süresi 2 Ekim 1926 - 27 Haziran 1928
Başkan	Ignacy Mościcki
Yerine geldiği	Kazimierz Bartel
Yerine gelen	Kazimierz Bartel
Kişisel bilgiler
Doğum	5 Aralık 1867(1867-12-05) Zułów (Litvanca: Zalavas), Litvanya, Rus İmparatorluğu
Ölüm	12 Mayıs 1935 (67 yaşında) Varşova, Polonya
Partisi	Yok (eskiden PPS)
Evlilik(ler)	Maria Piłsudska; Aleksandra Piłsudska
Dini	Katolik
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı	Polonya
Branşı	Polonya Kara Kuvvetleri
Hizmet yılları	1914-1923, 1926-1935
Rütbesi	Mareşal
Çatışma/savaşları	I. Dünya Savaşı

I. Dünya Savaşı'nda Polonya Lejyonları'nı kurdu, 1918'de Polonya'nın yeniden bağımsızlığına öncülük etti ve 1920 Polonya-Sovyet Savaşı'nda "Varşova Muharebesi" zaferini kazandı. 1926-1935 arasında fiilen ülkeyi yönetti. "Polonya'nın Kurucusu" ve "Mareşal" unvanlarıyla anılır.

Erken Yaşam ve Sürgün (1867-1892)

Zułów [en]'ta (günümüzde Litvanya) soylu ancak yoksul bir Polonya-Litvanyalı ailede doğdu. Gençliğinde Rus karşıtı edebiyatla tanıştı. 1887'de Çar III. Aleksandr'a suikast planına adı karıştığı gerekçesiyle (Proleter Parti [en] üyeliği nedeniyle) 5 yıl Sibirya'ya sürüldü. Bu dönemde sosyalist fikirleri benimsedi.^[4]

Devrimci Mücadele (1893-1914)

1893'te Polonya Sosyalist Partisi [en]'ne (PPS) katıldı. 1904'te PPS Devrimci Fraksiyonu [en]'nu kurdu ve silahlı mücadeleyi başlattı. 1908'de Askeri Devrimci Birlik [en]'i (ZWC) kurarak ilk Polonya yeraltı ordusunu oluşturdu. 1912'de Polonya Askeri Örgütü (POW) [en] lideri oldu.^[5]

I. Dünya Savaşı ve Bağımsızlık (1914-1918)

Polonya Lejyonları: Avusturya-Macaristan desteğiyle I. Tugay [en]'ı kurdu (1914). Ancak Almanların Polonya'yı kukla devlet ilan etmesi üzerine 1917'de tutuklandı (Magdeburg Hapishanesi [en]). Bağımsızlık İlanı: Kasım 1918'de serbest kalıp Varşova'ya döndü. 11 Kasım 1918'de Polonya Devleti'nin Geçici Lideri ^[6] ilan edildi.

Polonya-Sovyet Savaşı (1919-1921)

Sovyet ilerleyişini durdurmak için Ukrayna ile ittifak [en] kurdu. Ağustos 1920'de Varşova Muharebesi'nde Kızıl Ordu'yu yenerek "Vistül Mucizesi"ni yarattı. 1921'de imzalanan Riga Antlaşması’yla doğu sınırları çizildi. Piłsudski, Ukrayna'nın kaybedilmesini eleştirdi.

İktidar Dönemi ve Sanacja Rejimi (1926-1935)

Mayıs Darbesi [en] (1926): Parlamenter krize tepki olarak askerî düzenle iktidarı ele geçirdi. Resmi unvanı olmamasına rağmen Milli Savunma Bakanı ve Genelkurmay Başkanı sıfatıyla yönetti. Sanacja [en] (İyileştirme): Yolsuzluk ve siyasi kutuplaşmaya karşı otoriter reformlar başlattı. Muhalefeti bastırdı, anayasayı askıya aldı (1935'te yeni anayasa).^[7]

Ölüm ve Miras

1935'te karaciğer kanserinden öldü. Cenazesi Kraków'daki Wawel Katedrali'ne defnedildi. Milliyetçilerce "ulusal kahraman", sol kesimce "diktatör" olarak anılır. Bağımsız Polonya'nın sembolü kabul edilir.^[8]