Ii Naosuke

Naosuke Ii (井伊 直弼, Ii Naosuke) (d. 29 Kasım 1815 - ö. 24 Mart 1860), Japon devlet adamı. ABD ile ilk ticaret antlaşmasını 1858 yılında imzalayarak, Japonya'nın batıya açılmasında önemli rol oynamıştır.^[1]

Ii Naosuke (Kanō Eigaku, 1860)

Hikone Kalesi'ndeki Ii Naosuke Heykeli

Hikone Derebeyliği'ni yöneten güçlü Ii ailesinden geliyordu. Ailesi 17. yüzyılın başlarında Tokugawa Şogunluğunun kurulmasına yardımcı olan Daimyo'lar arasında yer alarak büyük güç kazanmış ve ülke yönetiminde söz sahibi olmaya başlamıştı. Ii ailesinin geleneklerine göre Daimyo olan babanın ölümünden sonra ardılı dışındaki bütün erkek çocukları kendilerini evlat edinecek başka bir Daimyo ailesi bulmak ya da kendi ailelerinin mülklerinde düşük bir maaşla çalışmak zorundaydılar. Babası Ii Naonaka'nın ölümünden sonra kendisini evlat edinecek bir aile bulamayan Ii, ailesinin kurduğu bir okulda çalışmaya ve bütün zamanını okumakla geçirmeye başladı. Ayrıca bir samuray olarak savaş sanatını ve Japonya'nın kültürel geleneklerini öğrendi. Önce ağabeyinin oğlunun, ardından da ağabeyinin 1850 yılındaki ölümü üzerine, Ii ailesinin başka bir aile tarafından evlat edinilmemiş tek erkek çocuğu olarak Hikano Daimyosu oldu ve böylece ülke siyasetiyle ilgilenme olanağı buldu.

Bu yıllarda ABD, Japonya'nın geleneksel dışa kapalılık politikasından vazgeçip dış dünyaya açılması için baskı yapmaya başlamıştı. ABD'nin bu amaçla 1853'te Matthew Perry'nin komutasındaki bir filoyu Japonya'ya göndermesi ciddi bir bunalıma yol açtı. Tokugawa yönetimi, ABD tehdidi karşısında Ii Naosuke ve öteki Daimyoların görüşlerine başvurdu. Ii, öteki Daimyoların tersine batıya açılmanın gerekliliğini savundu. Ona göre Japonya, batıya karşı direnecek güçte değildi ve ancak dışa açılmanın sağlayacağı olanaklarla güçlenip yeniden dışa kapalılık politikasını izlemeye başlayabilirdi. Amerikalılara karşı koyacak askerî güce sahip olmayan Tokugawa yönetimi 1854'te Perry Sözleşmesi'ni imzalayarak iki Japon limanını Amerikan gemilerine açmak zorunda kaldı. Perry Sözleşmesi'nin kapsamına girmeyen ticaret düzenlemelerini yapma görevi, ilk ABD başkonsolosu olarak Japonya'ya gönderilen Townsend Harris'e bırakıldı.

ABD'yle Townsend Harris aracılığıyla bir ticaret antlaşmasının hazırlıklarına girişilmesi ülke içinde büyük tartışmalara yol açtı. Bu tartışmalara bir süre sonra, çocuğu olmayan Tokugawa Iesada'nın yerine kimin Şogun olacağı sorununun yol açtığı bunalım eklendi. Ii 1858'de, genellikle bunalım dönemlerinde atanan ve Tairo adı verilen başdanışmanlığa getirilerek hükûmetin denetimini ele geçirdi. Ii'nin göreve başlamasından önce Şogunluk yönetimi ticaret antlaşmasının imzalanması için imparatorluk mahkemesinden izin istemiş, ama antlaşmaya karşı olan güçler bu iznin verilmesini engellemişti. Ii görüşmelere katılan görevlilere imparatorun izni olmadan antlaşmayı imzalamaları için yetki verdi. Bu olay antlaşmaya karşı çıkan güçlerin tepkisine yol açtı. Öte yandan, Tokugawa Iesada'nın ardılı olarak Tokugawa Nariaki'nin oğluna karşı, İesada'nın kuzeninin küçük yaştaki oğlunu desteklemesi, Ii'ya karşı sürdürülen muhalefetin daha da güçlenmesine neden oldu. Ticaret antlaşmasına karşı çıkan çevreler Nariaki'nin çevresinde birleşerek, Ii Naosuke'yi antlaşmayı imparatorun izni olmadan imzalamakla suçladılar ve Nariaki'nin oğlunun vâris olması için baskı yapmaya başladılar.

Bunun üzerine Nariaki'yi evinde göz hapsine alan Ii, kendisine karşı çıkan Daimyoların unvanlarını geri alarak ya da tutuklatıp öldürterek muhalefeti bastırdı. Ama, 24 Mart 1860'ta hizmetkarları ve koruyucularıyla birlikte Şogunun sarayına giderken Nariaki'nin adamlarının saldırısına uğradı ve başı kesilerek öldürüldü.

Kaynakça

1. Henshall, Kenneth G. (2014). Historical dictionary of Japan to 1945. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers. ISBN 978-0810878716.