III. Tiglat-Pileser

III. Tiglath-Pileser (İbranice kullanım biçiminden,^[1] Akatça: Tukultī-apil-Ešarra) (MÖ 745 - 727^[2][3]) MÖ 8. yüzyılda hüküm sürmüş olan ve Yeni Asur İmparatorluğu'nun kurucusu olarak kabul edilen^[4] ünlü bir Asur kralıdır. Suriye ve Filistin'i alarak ülke topraklarını genişleten III. Tiglath-Pileser, Asur ve Babil krallıklarını tek çatı altında birleştirmiştir (MÖ 728)

Tiglath-Pileser (Louvre Müzesi)

Resmi yazıtlar III. Tiglat-Pileser döneminde yazılmaya başlamıştır. Kralın Kalah'taki (bugünkü Nimrud, Irak) sarayın duvarlarını süsleyen ünlü kabartmalar bunlara örnek olarak gösterilebilir.

Tiglath-Pileser'in tahta çıkışının koşulları net değildir. Çünkü antik Asur kaynakları Tiglath-Pileser'in soyuyla ilgili çelişkili açıklamalarda bulunur ve tahta çıkışı sırasında bir isyan olduğuna dair kayıtlar vardır, birçok tarihçi Tiglath-Pileser'in tahtı, ya kardeşi ya da babası olan selefi V. Asur-nirari'den ele geçiren bir gaspçı olduğu sonucuna varmıştır. Diğer tarihçiler, kanıtların Tiglath-Pileser'in tahtı meşru yollarla devraldığı şeklinde kolayca yorumlanabileceğini ve tartışmanın çözümsüz kaldığını varsaymaktadır.

Tiglath-Pileser, önemli yetkililerin ve generallerin etkisini dizginleyerek erken dönemde kraliyet gücünü ve otoritesini artırdı. 744 ve 743'te bazı küçük zaferler kazandıktan sonra, 743'te Arpad yakınlarındaki bir savaşta Urartu kralı II. Sarduri'yi yendi. Bu zafer önemliydi çünkü Sarduri, on bir yıl önce Tiglath-Pileser'in selefi Ashur-nirari'yi yenmişti ve Urartu kısa bir süreliğine Asur gücüne eşit olmuştu. Tiglath-Pileser, Sarduri'yi yendikten sonra dikkatini Levant'a çevirdi. Tiglath-Pileser, birkaç yıl boyunca Levant'ın çoğunu fethederek, daha önce etkili olan krallıkları yendi ve sonra ilhak etti veya boyunduruk altına aldı, özellikle Aram-Şam krallığını sona erdirdi. Tiglath-Pileser'in Levant'taki faaliyetleri Tevrat'ta kaydedilmiştir. Birkaç yıl süren çatışmalardan sonra Tiglat-Pileser 729 yılında Babil'i fethederek hem Asur hem de Babil kralı olarak hüküm süren ilk kral oldu.

Kaynakça

1. Krallar Kitabı'nda "Tiglath-Pileser" biçiminde, Yazıtlar Kitabı'nda "Tilgath-Pilneser" biçiminde geçmektedir
2. "Asur Kahramanları Listesi". 14 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009.
3. Tadmor, H. (1994). III. Tiglath-Pileser Yazıtları sf.29
4. "Mezopotamya Tarihi: Yeni Asur İmparatorluğu (746-609) - Britannica Çevrimiçi Ansiklopedi". 2 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2009.