Hatice Sultan (III. Mustafa'nın kızı)

Hatice Sultan (d. 14 Haziran 1768 - ö. 17 Temmuz 1822, İstanbul), Osmanlı Padişahı III. Mustafa'nın kızı, III. Selim'in kızkardeşiydi.^[1]

Hatice Sultan
Doğum	14 Haziran 1768 Topkapı Sarayı, İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	17 Temmuz 1822 (54 yaşında) İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Defin	Mihrişah Sultan Türbesi, Eyüpsultan
Eş(ler)i	Seyyid Ahmed Paşa
Babası	III. Mustafa
Annesi	Adilşah Kadın
Dini	İslam

İlk yılları

Hatice Sultan 14 Haziran 1768'da Topkapı Sarayı'da doğdu. Babası Sultan III. Mustafa ve annesi Adilşah Kadın idi. Kendisinden iki yaş büyük Beyhan Sultan adında bir kız kardeşi vardı. 1774 yılında babasının ölümünden sonra altı yaşındayken annesi ve kız kardeşini Eski Saray'a kadar takip etti.^[2][3]

İzole ortam nedeniyle hem Hatice'de hem de kız kardeşinde depresyon, endişe ve diğer rahatsız edici davranışlar ortaya çıktı. Annesi Adilşah Kadın, daha sonra III. Mustafa'nın üvey kardeşi, yeni padişah I. Abdülhamid'e, kızlarının evlenmelerine izin vermesi için bir mektup yazdı. Evlenmeleri kızlarının Saray'daki hapisten çıkmalarına izin verecekti. Padişah Adilşah Kadın'ın isteğini kabul etti ve iki prensese koca buldu.

Evlilik

3 Kasım 1786'te, amcası Sultan I. Abdülhamid onu Hotin'in koruyucusu Vezir Seyyid Ahmed Paşa ile nişanladı. Eşinin yaşı elli yaşından fazlaydı ve zaten birçok çocuğun da babasıydı. Altı gün sonra 9 Kasım'da gerçekleşen nikahla, aynı gün Hatice Sultan çeyiziyle birlikte Arnavutköyü'ndeki sarayına^[2][3] götürüldü.^[4]

Hatice'nin kocasından Sultanzade Alaeddin Paşa (1788/1789 - 1812) adında bir oğlu oldu.^[4] Eşi İzmit'e sürgün edildiğinde ona eşlik etmesine izin verildi. Ancak üç yıl sonra Mısır valiliğine atanınca İstanbul'a dönmek zorunda kaldı.^[5]

1798'de kocası öldüğünde dul kaldı,^[6] ve neslinin çoğu prensesi gibi yeniden evlenmedi. ^[4][7] Damad Seyyid Ahmed Paşa'nın oğlu Alaeddin Paşa, I. Abdülhamid'in kızı olan kuzeni Hibetullah Sultan ile evlendi.^[8][9]

Mimarinin koruyucusu

Hatice Sultan'ın Ortaköy'de Melling tarafından restore edilen sarayı

Mimar ve tasarımcı Antoine Ignace Melling, 1790'larda onun için çalışmaya başladı. Karlsruhe doğumlu Melling, Lorraine'deki Saint-Avold'dan bir aileye mensup olup 1784 ile 1802 yılları arasında 18 yıl İstanbul'da yaşadı.

Çok yetenekli sanatçı, prensesin dikkatini Büyükdere'deki villasında ziyaret ettiği ^[10] Danimarkalı maslahatgüzarı Friedrich Hübsch için çalışırken çekmişti.^[11] Hatice Sultan koleksiyonerdi ve Saksonya, Viyana ve Fransa'dan porselen kaplamaları geliştirmişti.^[12]

Hatice Sultan'a Boğaz'ın Avrupa kıyısındaki Defterdarburnu'nda 1791 yılında Neşatabad Sarayı tahsis edilmiştir. Sarayının üç yıl süren yeniden inşası 1794 yılında tamamlandı.^[10] Sarayının dekorasyonuna büyük bir ilgi gösterdi.^[13] Ölümünden sonra sarayı Sultan II. Mahmud'un kızı Adile Sultan'a tahsis edilmiş, 1845'te evlendikten sonra kışlarını 1866'ya kadar Neşatabad Sarayı'nda geçirmiştir.^[14]

Mektuplar, Hatice'nin sarayının dekorasyonuna duyduğu doyumsuz ilgisinin yanı sıra, bazı sandalyelere, belki de (taklitleri) Fransız krallarının XV. Louis ve XVI. Louis tarzı buna bir örnektir. O zamanlar sandalye ve koltuklar Osmanlı iç mekanlarında önemli bir yenilikti.^[13]

Hatice'nin 1796'dan 1800'e kadar Melling ile yakın bir ilişkisi olduğu iddia edildi ve Melling'i sarayına davet etmesi skandala yol açtı, ardından Selim ondan uzaklaştı. 1800'de görünüşe göre Melling hizmetinden ayrılmak zorunda kaldı ve 1802'nin ortalarında İstanbul'u temelli olarak terk etti. Hemen ardından Selim onu ziyaretlerine yeniden başladı.^[15]

1806 yılında Hatice, İstanbul Mısır Çarşısı çevresinde kendi adına bir çeşme yaptırdı.^[4] 1805 yılında Hatice Sultan, annesinin anısına Adilşah Kadın Camii Şişehane Camiini yaptırdı.^[16]

Ölümü

Hatice Sultan'ın Mihrişah Valide Sultan Türbesi'nde bulunan kabri (Mart 2022)

Hatice Sultan 17 Temmuz 1822'te elli dört yaşında öldü ve Eyüp'teki Mihrişah Sultan'ın türbesine defnedildi.^[17][4] Ölümünden sonra, eşyaları kız kardeşi Beyhan'a devredildi, vasiyet envanterlerinde sarayının üç farklı bölümünde saklandığı anlaşılan beş yüzden fazla Avrupa porseleni vardı. Borçları kuzeni II. Mahmud tarafından karşılandı.^[18]

Kaynakça

1. Sicil-i Osmani, Mehmet Süreyya Bey, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, ISBN 975-333-038-3 İstanbul, 1996.
2. Sakaoğlu 2008, s. 477.
3. Uluçay 2011, s. 157.
4. Uluçay 2011, s. 158.
5. Davis 1986, s. 16.
6. Sakaoğlu 2008, s. 478.
7. Panzac, Daniel (1995). Histoire économique et sociale de l'Empire ottoman et de la Turquie (1326-1960): actes du sixième congrès international tenu à Aix-en-Provence du 1er au 4 juillet 1992. Peeters Publishers. ss. 574 n. 5. ISBN 978-9-068-31799-2.
8. Sakaoğlu 2008, s. 507.
9. Uluçay 2011, s. 170.
10. Artan 2011, s. 127.
11. Davis 1986, s. 15.
12. Artan 2011, s. 117.
13. Artan 2011, s. 128.
14. Kolay 2017, s. 24.
15. Artan 2011, s. 135-6.
16. Uluçay 2011, s. 149-50.
17. Sakaoğlu 2008, s. 482.
18. Artan 2011, s. 129.

Dış bağlantılar

• M. Cağatay, Uluçay (2011). Padişahların kadınları ve kızları. Ankara: Oğlak Yayınları.
• Necdet, Sakaoğlu (2008). Bu mülkün kadın sultanları: Vâlide sultanlar, hâtunlar, hasekiler, kadınefendiler, sultanefendiler. Oğlak Yayınları. 978-9-753-29623-6.
• Davis, Fanny (1986). The Ottoman Lady: A Social History from 1718 to 1918. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-24811-5.
• Artan, Tülay (2011). Eighteenth century Ottoman princesses as collectors: Chinese and European porcelains in the Topkapı Palace Museum.
• Kolay, Arif (2017). Hayırsever, Dindar, Nazik ve Şâire Bir Padişah Kızı: Âdile Sultan.