Haraki

Ebu Muhammed 'Abd al-Jabbar al-Kharaqī, ayrıca Haraki (1084-1158^[1]), 12. yüzyılda Merv yakınlarındaki Harak'ta doğmuş bir İranlı^[2] astronom ve matematikçidir.^[3] İran sarayında Sultan Sencer'in hizmetindeydi. Haraki, Almagest'te Batlamyus'un astronomik teorisine meydan okudu ve gezegenlerin tüplerin içinde hareket ettiği devasa maddi küreler hayal ederek alternatif bir küreler teorisi kurdu.^[3]

Guillaume Postel'in Haraki'nin Arapça astronomik el yazması Muntahā al-idrāk fī taqāsīm al-aflāk ("Kürelerin Bölümlerinin Nihai Kavraması") üzerine notu.

Guillaume Postel, 1536'da Osmanlı İmparatorluğu'na yaptığı seyahatler sırasında el-Kharaqī'nin Muntahā al-idrāk fī taqāsīm al-aflāk ("Kürelerin Bölünmelerinin Nihai Kavraması") adlı astronomik eserini elde etti, açıkladı ve Avrupaya geri getirdi.^[4]

Haraki ayrıca, artık kayıp olan Al-Risala al-Shāmila ("Kapsamlı İnceleme") ve Al-Risala al-Maghribiyya ("Kuzey Afrika İncelemesi", dirhem ve dinar hesabıyla ilgili) adlı matematiksel incelemeler yazdı.^[3]

Çalışmaları

• Muntahā al-idrāk fī taqāsīm al-aflāk ("Kürelerin Bölümlerinin Nihai Kavramı") 1138/9
• Al-Risala al-Shāmila ("Kapsamlı İnceleme")
• Al-Risala al-Maghribiyya ("Kuzey Afrika İncelemesi")

Kaynakça

1. Akpınar, Cemil (1997). "HARAKĪ". TDV İslâm Ansiklopedisi. 16. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. ss. 94-96.
2. Selin, Helaine (2008). Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine in non-western cultures. Berlin New York: Springer. s. 134. ISBN 9781402049606. Abū Muh.ammad ˓Abd al-Jabbār ibn ˓Abd al-Jabbār al-Kharaqī was a Persian astronomer, mathematician and geographer.
3. Encyclopaedia of the history of science, technology, and medicine, ed. Helaine Selin, p.478
4. Islamic science and the making of European Renaissance, by George Saliba, p.218 978-0-262-19557-7