Artdamaksıl genizsil ünsüz sürekli, tonlu, art damak ünsüzüdür. IPA'da [ŋ] olarak ifade edilir. Genellikle <ñ> harfiyle gösterilir. Türkçede hâlâ yaşayan bir sestir ancak Türkiye Türkçesinde gösterimi yoktur. Kazak Türkçesi, Türkmen Türkçesi gibi çoğu Türk dilinde gösterilir. Kiril Abecesi kullanan Türk dillerinde n sesine karşılık gelen harfe kuyruk çizilmesi ile (Ң) gösterilir.
| Artdamaksıl genizsil ünsüz | |
|---|---|
| [ŋ] | |
| Ses örneği | |
Türk dillerinde bu ses tamlama eki olan +ıñ/+nıñ ekinde ve belirli sözcüklerde bulunur. Bu sözcüklere birkaç örnek aşağıdaki başlıklarda verilmiştir.
Anadolu Türkçesinde ŋ sesi
Osmanlı Türkçesinde bu sesi göstermek için kef harfinin değiştirilmiş (üç noktalı) bir biçimi (ڭ, nef, kâf-ı nûnî) kullanılmıştır. Ancak, o zamanlar matbaalarda bu harfin kalıbı bulunmadığı zaman yerine kef konduğu görülür. Örnegin deñiz sözcüğü دكز (sağdan sola /d/+/k/+/z/) olarak yazılabiliyordu.
Osmanlı Türkçesinde ŋ sesi içeren birkaç sözcük
- Ana madde: Osmanlıcadaki ŋ sesli sözcükler.
Mersin Ağzında ŋ sesi içeren birkaç sözcük
- Ana madde: Mersin Ağzında ŋ sesli sözcükler.
Eski Türkçede (Göktürk ve Uygur) ŋ sesi
Orhun yazıtlarında bu sesi göstermek için Göktürk abecesindeki 
tamgası kullanılmıştır. Bu tamga, ideografik olarak "yükseklik/büyüklük gösteren bir adam" biçiminde yorumlandığında gerçekten bu tamganın tek başına kullanımını veren "büyük, yüksek olan" anlamı ile örtüşür. Çağdaş Türkçede bu sözcük/tamga "en" pekiştirme sıfatı olarak varlığını sürdürür.
Göktürk abecesinde ŋ sesi içeren birkaç sözcük
| Yazıçevrimi olarak | Türkiye Türkçesinde | Eski Türkçede |
|---|---|---|
| eñ | en (pekiştirme sıfatı) | |
| teñri | tanrı |    |
| teñiz | deniz |  |
- Ana madde: Orhun yazıtlarındaki ŋ sesli sözcükler.
Ön Türkçede ŋ sesi
Ön Türkçede de, başka abeceler kullanılmasına karşın bu ses bulunur. Örneğin Hunlar, Çin yazısı kullanmışlardır. [kaynak belirtilmeli]
Çin yazısıyla yazılmış ŋ sesi içeren birkaç Hunca sözcük
- Ana madde: Huncadaki ŋ sesli sözcükler.
- Çin'in kuzeyinde Han sülalesi döneminde (M.Ö. 206 ile M.S. 220 arası) yedi yüzyıl süren bir imparatorluk olan Hunlar (Hsiung-nu'lar), Çin kaynaklarında Çin yazıçevrimiyle geçmiş sözcükler bırakmıştır. Bu sözcüklerin tanınınıp anlaşılması zordur, çünkü Çin yazısında /l/ ve /r/ ünsüzleri ayırsanamaz, /ö/ ve /ü/ ünlüleri de bulunmaz.
Dış bağlantılar
Tuğrul Çavdar Kişisel sayfası - Türkçede nazal n içeren sözcüklerin bir listesi
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
