Loading AI tools
Frizyalı hekim, matematikçi ve haritacı (1508-1555) Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Gemma Frisius (/ˈfrɪziəs/; doğum adı Jemme Reinerszoon;[1] 9 Aralık 1508 – 25 Mayıs 1555), Hollandalı bir doktor, matematikçi, haritacı, filozof ve alet yapımcısıydı. Önemli küreler yaratmış, zamanının matematiksel aletlerini geliştirmiş ve matematiği yeni yollarla ölçme ve navigasyon için uygulamıştır. Bir astronomi aleti olan Gemma halkaları onun adıyla anılır. Frisius, Gerardus Mercator ve Abraham Ortelius ile birlikte genellikle Hollanda Haritacılık Okulu'nun kurucularından biri olarak kabul edilir ve okulun altın çağının (yaklaşık 1570'ler-1670'ler) temellerinin atılmasına önemli ölçüde yardımcı olmuştur.
Gemma Frisiu | |
|---|---|
 Gemma Frisius, (Maarten van Heemskerck, y. 1540–1545 | |
| Doğum | Jemme Reinerszoon 9 Aralık 1508 Dokkum |
| Ölüm | 25 Mayıs 1555 (46 yaşında) Leuven |
| Ölüm sebebi | Böbrek yetmezliği |
| Vatandaşlık | 17 il |
| Eğitim | Eski Leuven Üniversitesi, Louvain Katolik Üniversitesi |
| Çocuk(lar) | Cornelius Gemma |
| Kariyeri | |
| Dalı | matematik, tıp, kartografi, alet yapımı, felsefe, fizik, astronomi yerküre imalatı |
| Çalıştığı kurum | Leuven'deki Üniversiteler |
| Akademik danışmanları | Franciscus Monachus, Pierre de Corte |
| Doktora öğrencileri | Andreas Vesalius, Gerardus Mercator |
Frisius, Dokkum, Friesland'da (bugünkü Hollanda), kendisi küçük yaşlardayken ölen yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Groningen'e taşındı ve daha sonra 1525'ten itibaren Leuven Üniversitesi (Louvain), Belçika'da eğitim gördü. 1536'da tıp doktoru derecesini aldı ve hayatının geri kalanında Leuven tıp fakültesinde kaldı ve burada tıp öğretmenliğinin yanı sıra matematik, astronomi ve coğrafya dersleri de verdi. En büyük oğlu Cornelius Gemma, ölümünden sonra çalışmalarının bir cildini düzenledi ve Batlamyus astronomi modelleri hakkında çalışmaya devam etti.
.jpg)
Leuven'deki en etkili öğretmenlerinden biri, 1527 civarında Leuven kuyumcusu Gaspar van der Heyden[2] ile işbirliği içinde ünlü bir küre inşa etmiş olan Franciscus Monachus idi. Monachus'un rehberliği ve Van der Heyden'in teknik yardımı altında Frisius, Tycho Brahe gibi çağdaş astronomlar tarafından kalite ve doğrulukları övülen küreler ve matematiksel aletler üretmek için bir atölye kurdu. Özellikle 1536 tarihli yer küresi ve 1537 tarihli gök küresi çok ünlüydü. Bunlardan ilkinde Frisius, Van der Heyden'in teknik yardımı ve o dönemde Frisius'un öğrencisi olan Gerardus Mercator'un gravürleriyle yazar olarak tanımlanır. İkinci kürede Mercator ortak yazarlığa terfi ettirilmiştir.
1533 yılında, bugün hala ölçmede kullanılan nirengi (üçgenleme) yöntemini ilk kez tanımladı (şemaya bakınız). Örneğin bu durumda Brüksel ve Antwerp şehirleri gibi bir temel çizgi oluşturduktan sonra, Middelburg, Ghent vb. gibi diğer şehirlerin konumu, taban çizgisinin her iki ucundan bir pusula yönü alarak ve iki yönün kesiştiği yeri çizerek bulunabilir. Bu sadece kavramın teorik bir sunumuydu — topografik kısıtlamalar nedeniyle Brüksel ya da Antwerp'ten Middelburg'u görmek mümkün değildir. Yine de bu şekil kısa sürede tüm Avrupa'da tanınır hale geldi.
Yirmi yıl sonra, yaklaşık 1553'te, bir hassas saatin boylam belirlemek için nasıl kullanılabileceğini tanımlayan ilk kişi oldu.[3] Jean-Baptiste Morin (1583–1656) Frisius'un boylam hesaplama yönteminin işe yarayacağına inanmıyordu ve “Şeytan bir boylam zaman ölçer yapmayı başarır mı bilmiyorum ama insanoğlunun bunu denemesi aptallıktır” diyordu.[4] John Harrison'ın yeterince hassas bir saat üretmesi iki yüzyıl sürdü.
Frisius, çapraz çubuk, usturlap ve astronomik halkalar (“Gemma halkaları” olarak da bilinir) dahil olmak üzere birçok alet yarattı veya geliştirdi. Öğrencileri arasında Gerardus Mercator (işbirlikçisi oldu), Johannes Stadius, John Dee, Andreas Vesalius ve Rembert Dodoens vardı.
Frisius, 46 yaşında Leuven'de öldü. Oğlu Cornelius tarafından yapılan bir açıklamaya göre, Gemma en az 7 yıldır mustarip olduğu böbrek taşlarından öldü.[5]
Bir ay kraterine onun adı verilmiştir. 16'ncı yüzyılda yaşamış bilimsel alet yapımcısı Gualterus Arsenius onun yeğeniydi.
Antarktika'daki Güney Shetland Adaları'nda bulunan Frisius Noktası adını Gemma Frisius'tan almıştır.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
