Remove ads
Funafuti, bir ada ülkesi olan Tuvalu'nun başkentidir.[1][2] 6.320 kişilik bir nüfusa sahiptir,[3] bu nedenle, nüfusun yaklaşık %60'ı ile Tuvalu'nun geri kalanından daha fazla insana sahiptir. Genişliği 20 ve 400 metre (66 ve 1.312 ft) arasında değişen ve büyük bir lagünü (Te Namo) çevreleyen dar bir araziden oluşur 18 kilometre uzunluğunda ve 14 kilometre genişliğindedir. Funafuti lagününün ortalama derinliği yaklaşık 36,5 metredir.[4] Funafuti atolü çevresindeki 33 adacığın kara alanı toplam 24 kilometrekare (9,3 sq mi); birlikte ele alındığında, atolün toplam alanının yüzde birinden daha azını oluştururlar. Kargo gemileri Funafuti'nin lagününe girebilir ve Fongafale'deki liman tesislerine yanaşabilir.
| Funafuti | |
|---|---|
Koordinatlar: 08°31′G 179°12′D | |
| Nüfus (2017) | |
| • Toplam | 6.320 |
| ISO 3166 kodu | TV-FUN |
Tuvalu'nun başkentinin bazen Fongafale veya Vaiaku olduğu söylenir, ancak resmi olarak Funafuti'nin tüm atolü başkentidir.[5]
Remove ads
En büyük ada Fongafale'dir . Ada dört köye ve topluluk buluşma yerlerine ev sahipliği yapmaktadır.[6] Fongafale'de, Funafuti Kaupule, özel arazide evlerin inşa edilmesinin veya mevcut binaların genişletilmesinin onaylanmasından sorumludur ve Arazi Yönetim Komitesi, Hükûmet tarafından kiralanan arazilerle ilgili olarak sorumlu makamdır.[7] 2020'de Funafuti'de kurulu PV kapasitesi 735 idi.[8]
Tausoa Lima Falekaupule, Funafuti'deki geleneksel toplantı evidir. Tausoalima "dostluğun eli", Falekaupule ise "geleneksel ada toplantı salonu" anlamına gelir. Hem geleneksel tarzda, palmiye yapraklarından hem de daha yakın zamanda beton bloklardan inşa edilmiş Vaiaku Langi Oteli ve diğer misafirhaneler ve evler vardır.
Diğer ilgi çekici yerler ise II. Dünya Savaşı'nda Funafuti'ye düşen Japon İmparatorluğu uçaklarının kalıntılarıdır. Funafuti Uluslararası Havalimanı, 2. Dünya Savaşı'nda inşa edildi. Hem Fiji'den uçuşlar için pist hem de spor ve diğer eğlence etkinlikleri için yer sağlayan bir yer olarak hizmet verecek şekilde tasarlandı.
Her yıl 1 Ekim'de Fongafale'de düzenlenen "Bağımsızlık Günü Spor Festivali" önemli bir spor etkinliğidir. Ülke içindeki en önemli spor etkinliği, 2008'den beri her yıl düzenlenen ve oyunlarda yarışmak için diğer adalardan Funafuti'ye gelen takımlarla oynanan Tuvalu Oyunları'dır.[9] Tuvalu'da futbol kulüp ve milli takım düzeyinde oynanır. Tuvalu milli futbol takımı, Funafuti'deki Tuvalu Sports Ground'da antrenman yapıyor.
Tuvalu Parlamentosu, Tuvalu Telekomünikasyon Şirketi, Tuvalu Ulusal Bankası, Tuvalu Filateli Bürosu, Tuvalu Meteoroloji Servisi, Tuvalu Ulusal Kütüphanesi ve Arşivleri dahil olmak üzere hükûmet daireleri ve devlet kurumları ofisleriyle birlikte Fongafale'de bulunur. Polis teşkilatı karargahı ve hapishane de Fongafale'de bulunur. Tuvalu Yüksek Mahkemesi de Fongafale'de bulunuyor.
Tuvalu'daki tek hastane olan Princess Margaret Hastanesi, Fongafale'de bulunur.
Remove ads
Aşağıda, 2012 nüfus sayımına göre her atolün nüfusuyla birlikte, adanın ayrı köylerinin listesi bulunmaktadır:[3]
Merkez Fongafale adacığı
- Fakaifou : 1.158 kişi
- Senala : 1.207 kişi
- Alapi : 1.029 kişi
- Vaiaku : 638 kişi
Diğer Fongafale adacıkları
Kuzeydeki Tengako yarımadasındaki adacıklar:
- Lofeagai : 627 kişi
- Teone : 570 kişi
- Tekavatoetoe : 650 kişi
Funafala
- Funafala : 50 kişi
Amatuku
- Amatuku : 128 kişi
Remove ads
Haziran 1996'da, resifin batı kenarı boyunca altı adacığı kapsayan Funafuti Koruma Alanı kuruldu.[10] Koruma alanındaki altı adacığın arazi alanı 8 hektardır (20 dönüm). Aşağıda, koruma alanındaki adacıkların kuzeyden güneye doğru, tahmini alanları hektar cinsinden bir listesi bulunmaktadır:
- Tepuka Vilivili, 3
- Fualopa, 2
- Fuafatu, 0.2
- Vasafua, 0.5
- Fuakea, 1.5
- Tefala, 1
Funafuti Koruma Alanı 15 kilometre ana ada olan Fongafale'den lagünün karşısındadır ve tekneyle ulaşılır.
Funafuti atolünde en az 29 tane adacık var.[1] En büyüğü Fongafale'dir, ardından Funafala gelir. Bu adacıklardan en az üçünde yerleşim vardır: bu üçü ise doğuda bulunan Fongafale (ana ada), güneyde Funafala ve kuzeyde Amatuku.
Mercan adasının lagününe giden birkaç geçidi vardır. Geçişler, güneyde Fongafale adası ile başlayarak, kabaca saat yönünde sırayla aşağıda listelenmiştir. Listedeki ilk iki ada, Funafuti Atolü'nün güney kesiminde yer alıyor.[11]
- Te Ava Pua Pua, 12,7 metre derinliğindeki geçitlerin en sığıdır, atolün güneydoğu tarafında yer alır ve Funamanu (kuzeyde) ve Fale Fatu (güneyde) adacıkları arasında uzanır. Funafuti'nin güney ve doğu bölümleri arasındaki sınırı işaret ediyor.
- Te Ava Fuagea (Ava Amelia olarak da bilinir): 18,3 metre derinliğinde ve 160 metre genişliğindeki bu derin, dar geçit, atolün güneybatı tarafında, Fuafatu adasının güneyinde yer alır ve atolün güney kısmı (batıda) ile Vasafua adacığı (güneyde) arasında uzanır.
- Te Ava Papa, Te Ava Fuagea'nın hemen kuzeyinde yer alır).
- Te Ava Kum Kum, batı kenarının ortasında, Te Ava Tepuka Vili'nin güneyinde, Tepuka Vili Vili (kuzeyde) ve Fualopa (hemen güneyde) adacıkları arasında yer alır.
- Te Ava Tepuka Vili, Tepuka adacıkları (kuzeyde) ve Tepuka Vili Vili (güneyde) arasında derin ve dar bir kanaldır.
- Te Ava Tepuka ve Te Avua Sari, kuzeydoğuda Te Afualiku (kuzeydoğuda) ve Tepuka (güneybatıda) adacıkları arasında iki komşu geçittir.
- Te Ava i te Lape, yalnızca 5,8 metre derinliğinde ve 500 metre genişliğindedir. Atolün kuzeyindedir ve Pava (doğuda) ve Te Afualiku (batıda) adacıkları arasında uzanır.
Remove ads
Funafuti atolünün lagünü (Tuvauan'da Te Namo) 24.5 kilometre uzunluğunda, kuzeyden güneye ve 17.5 kilometre genişliğinde, doğudan batıya ve 275 km² yüzölçümüne sahiptir. Bu büyüklük onu Tuvalu ülkesindeki açık ara en büyük lagün yapıyor. Bazı yerlerde derinliği yaklaşık 52 metre olmakla birlikte bazı yerlerde sadece 6 metredir. En derin havza lagünün kuzey kısmındadır (kaydedilen maksimum derinlik 54,7 metredir), lagünün güney kısmı ise çok dar, sığ bir havzaya sahiptir.[12]
Funafuti tropikal bir yağmur ormanı iklimine sahiptir (Köppen iklim sınıflandırma sistemi tarafından tanımlandığı şekliyle Af). Sık sık siklonlar yaşadığı için ekvatoral bir iklime sahip değildir. Kasabada kurak mevsim yoktur: Yıl boyunca olağanüstü miktarda yağış almaktadır. Funafuti'de ortalama olarak yaklaşık 3500 mm yıllık yağış miktarı vardır ve 200 mm yağmur yağar. Tropikal yağmur ormanı iklimine sahip birçok bölgede yaygın olduğu gibi, sıcaklık yıl boyunca çok az değişiklik gösterir: Ortalama günlük sıcaklıklar yıl boyunca 28 °C (82 °F) derece civarındadır.
Remove ads
Funafuti'nin sözlü tarihi, kurucu atalarının Samoa'dan geldiği görüşündedir.[13][14][15] Adalardan birinin ismi olan Funafala, ' Funa'nın pandanusu' anlamına gelir ("Funa", "şef" anlamına gelen bir kelimedir ve ayrıca atol Funafuti'nin ismindede bulunur).[16]
Funafuti'yi ziyaret eden ilk Avrupalı, Arent Schuyler de Peyster idi. New York'ta yaşayan bir Amerikalıydı ve İngiliz renkleri altında seyreden silahlı brigantine veya özel gemi Rebecca'nın kaptanıydı.[17][18] Mayıs 1819'da de Peyster, güney Tuvalu'dan geçti ve Funafuti'yi gördü. İngiliz politikacı Edward Ellice'den sonra buraya Ellice's Island adını verdi.[19]
1841'de Charles Wilkes liderliğindeki Birleşik Devletler Keşif Seferi Funafuti'yi ziyaret etti.[20] Amerika Birleşik Devletleri, Funafuti'yi 1856 Guano Adaları Yasasına dayanarak talep etti.
1850'lerde John O'Brien, Tuvalu'ya yerleşen ilk Avrupalı oldu. Funafuti'de tüccar oldu ve Funafuti'nin en önemli şefinin kızı Salaiyle evlendi.[21][22] İngiltere doğumlu Alfred Restieaux ise[23] Temmuz 1881'den yaklaşık 1888 veya 1889'a kadar Funafuti'de tüccar[24] olarak çalıştı ve yaşadı.
1882'de ABD Balık Komisyonu üyeleri, <i id="mwARQ">USFC Albatross</i> ile yelken açarak Pasifik atollerinde mercan resiflerinin oluşumunu araştırmak için Funafuti'yi ziyaret etti.[25]
Bir fotoğrafçı olan Thomas Andrew, 1885 1886 civarında Funafuti'yi ziyaret etti.[26]
1892'de Yüzbaşı Davis ziyaret ettiği adaların her birinde gözlemlediği tüccarları ve ticaret faaliyetlerini anlatan bir rapor verdi. Davis, Jack O'Brien'i Funafuti'deki tüccar olarak tanımladı[27] ve O'Brien'in 1896'dada atolde yaşadığı bildirildi.[28]
1894'te Kont Rudolph Festetics de Tolna, eşi Eila ve kızı Blanche Haggin, Funafuti'yi ziyaret etti.[29][30] Kont, Funafuti'nin kadın ve erkeklerini fotoğraflayarak birkaç gün geçirdi.[31]
1860 ve 1900 yılları arasında Funafuti'nin nüfusunun 280[32] ila 300 kişi arasında olduğu tahmin edilmektedir.[33] Funafuti Postanesi 1911 yılında açılmıştır.[34]
Pasifik Savaşı sırasında Ellice Adaları, Japon kuvvetleri tarafından işgal edilen Gilbert Adaları'na (Kiribati) deniz saldırılarına hazırlık için üs olarak kullanıldı.[35] Birleşik Devletler Deniz Piyadeleri 2 Ekim 1942'de Funafuti'ye çıktı;[36][37] operasyon, Japonlar 27 Mart 1943'te kendileri keşfedene kadar gizli tutuldu.[38]
Funafuti'de yaşayanlar, Amerikan kuvvetlerinin bir havalimanı (şimdi Funafuti Uluslararası Havaalanı), 76 yataklı bir hastane ve Fongafale adasındaki deniz üsleri ve liman tesisleri inşa etmesine izin verecek şekilde daha küçük adalara gönderildi.[39][40]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads