Ampul (Fransızca: (une) ampoule), elektrik akımıyla temas ettiğinde akkor durumuna gelerek ışık yayan, içinde argon gazı bulunan, armut biçimli cam şişedir. Ampulün içinde çok ince biçimde tasarlanmış filaman adı verilen, genelde tungsten metalinden yapılmış, iki ince destek çubuğu ile tutulmakta olan bir tel bulunur. Bu telden geçen elektrik akımı bu teli aşırı derecede ısıtır (yaklaşık 3000 °C) ve sonuç olarak tel ışık yaymaya başlar. Ampul, Humphry Davy tarafından icat edilmiştir, fakat Edison tarafından geliştirilerek günümüzdeki çalışma prensibini benimsemiştir.
Şu an günümüzdeki ampullerin kimileri 2 yıl, kimileri 8 yıl dayanabilir.[kaynak belirtilmeli] Thomas Edison'in ampulü icat etmesinden sonra aydınlatma teknolojisine çok büyük adım atılmıştır. Elektrik ile çalışır.
Enerji tasarrufu için tasarruf ampulü kullanılması yararlıdır.
Kökenbilim
Ampul kelimesi Türkçeye; Fransızcadan ampoule (şişecik, tüp, ampul), Fransızcaya da Latinceden ampulla, ampora (testi) ve Latinceye de Grekçeden αμφορεύς (okunuşu: amphoreús) şeklinde geçmiştir.[1]
Tarih
Ampul ile ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Ampulün mucidi ise Humphry Davy'dir.[3][4][5][6] Fakat ampullerin ömürleri çok kısa olmuştur. İngiliz Joseph Wilson Swan ve Amerikalı Thomas Alva Edison, şaşırtıcı bir şekilde aynı yıllarda daha uzun ömürlü ampulü bulmuşlardır. Daha sonra Edison, 1880 yılında daha uzun süre dayanabilen ampulü yapmıştır.[4][5]
Filaman
Ampulde ısınmayı sağlayan parçadır. Bu ısınma sayesinde elektronlar diotlar arasındaki hızlanma sağlanarak sinyallerin yükseltilmesi sağlanır. Filaman tungsten adı verilen metalden yapılır.[7]
Ampul çeşitleri
Günümüzde evlerde ve iş yerlerinde yaygın şekilde kullanılan ampuller şu teknolojilerden yararlanmaktadır:
- Akkor (Incandescent light)
- Floresan Işık (Fluorescent Light, FL)
- Işık yayan diyot (Light-emitting Diode, LED)
Bu üç yaygın teknoloji dışında tarihsel olarak kullanılmış veya günümüzde daha özel kullanım alanlarında tercih edilen veya henüz geliştirilmekte olan şu teknolojiler mevcuttur:
- High-intensity Discharge, HID
- Gas Discharge
- Electric Arc
- Yanma (Combustion)
- Solid-state Lightning, SSL (Aynı zamanda LED'in dahil olduğu grup)
- Electroluminescence
- Chemiluminescence
- Radioluminescence
Ampul araştırmalarının önemi
Birçok ülke aydınlatma teknikleri üzerine ciddi araştırmalar sürdürüyor. Bunun temel nedeni aydınlatma için kullanılan enerjinin ve dolayısıyla harcamaların ciddi rakamlara ulaşması. 2006 yılı verilerine göre ABD, harcadığı enerjinin %7.5’ini aydınlatmaya kullandı.[8][9] Aynı yıl ABD, Dünya enerji tüketiminin yaklaşık %21’ini sahiplendi. Dolayısıyla ABD aydınlatması aslında tek başına 2006 Dünya enerji tüketiminin yaklaşık %1.6’sını oluşturdu. Bu rakamlar aydınlatma tekniklerinin bizim için aslında ne kadar önemli olduğunu ortaya koyuyor.
Yasaklanması
Hem enerji verimliliğinin düşük olması nedeniyle, hem de dolaylı olarak atmosfere salınan karbondioksit miktarını arttırarak küresel ısınmayı hızlandırdığı için çevreye zararlı olarak değerlendirilen şeffaf akkor ampullerin üretimi, satışı ve ithalatı 1 Eylül 2012 tarihinden itibaren Avrupa Birliği ülkelerinde tamamen yasaklanmıştır.[10][11][12] Daha önceki yıllarda sırasıyla 100, 75 ve 60 wattlık ampuller kademeli olarak yasaklanmıştı. Bu yasakla birlikte 40 milyar kilovatsaat enerji tasarrufu yapılması, ayrıca karbondioksit emisyonunun yılda 15 milyon ton azaltılması amaçlanmaktadır.[13]
Lamba türleri
- Elektrik ışığı
- Kompakt floresan ampul
- Halojen lamba
- Nernst lambası
- LED lamba
- İnfraruj Led
- Güneş lambası
- Sis lambası
- Gündüz farı
- Ksenon ark lambası
- Yüksek yoğunluklu deşarj lambası
- Metal halide lamba
- Geri vites lambası
- Gece lambası
- Gaz lambası
- Floresan lamba
- Kerosen lambası
- Sokak lambası
- 3 yollu lamba
- Açı lambası
- Ark lambası
- Aroma lambası
- Arco lamba
- Balon ışığı
- Banker lambası
- Bardik lamba
- Betty lambası
- Karbon lambası
- Kapak lambası
- Karbür lamba
- Noel ışıkları
- Elektron uyarımlı lüminesans
- Lüminesans
- FEL lambası
- Excimer lambası
- Gaz deşarj lambası
- Kızılötesi lamba
- Lav lambası
- Maden lambası
- Cami lambası
- Nachiarkoil lambası
- Neon lambası
- Plazma lambası
- Motor arıza lambası
- Trafik lambası
- Şabat lambası
- Sinyal lambası
- Antiseptik lamba
- Dokunmaya duyarlı lamba
- UV-B lambaları
- Buğday lambası
- Fener
- Kandil
- Avize
- Aplik
Kaynakça
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
